نخستین ایرانی عضو ناسا و دستیار اینشتین: داستانی الهام بخش
رکنا: ابوالقاسم غفاری، نخستین ایرانی در ناسا و همکار برجسته اینشتین، اوپنهایمر و فون براون، با محاسبات خلاقانه‌اش نقشی اساسی در موفقیت ماموریت‌های فضایی "جمینی" و "آپولو" ایفا کرد و نام ایران را در تاریخ علم جاودانه ساخت.
به گزارش رکنا، در اواخر دهه چهل شمسی، زمانی که نام ایران به ندرت در عرصه‌های علمی جهان شنیده می‌شد، دانشمندی ایرانی توانست در سازمان فضایی آمریکا ( ناسا ) تأثیری بزرگ بگذارد. او اولین ایرانی بود که به این مرکز علمی راه یافت. مردی که نه‌تنها در کنار دانشمندانی چون آلبرت اینشتین، رابرت اوپنهایمر و ورنر فون براون کار کرد، بلکه محاسبات ریاضی وی زیربنایی برای پیشرفت‌های فضایی مهمی همچون برنامه‌های «جمینی» و «آپولو» شد.
این فرد برجسته، ابوالقاسم غفاری نام داشت؛ ریاضی‌دان و فیزیک‌دانی برجسته که از دانشگاه‌هایی مانند پرینستون، هاروارد و کینگز کالج لندن تا دانشگاه تهران ردپای حضور پرافتخار او را می‌توان جستجو کرد. او از معدود افرادی بود که هم در پیشرفت علم جهانی نقش داشت و هم موجب سربلندی نام ایران شد.
مصاحبه با پروفسور غفاری در سال ۱۳۴۷
در آبان‌ماه ۱۳۴۷، مجله «سپید و سیاه» طی گفت‌وگویی جامع، تصویری از این نابغه ایرانی منتشر کرد. نویسنده این مصاحبه، ا.م. افشین درباره او گفت: «پروفسور غفاری دانشمندی برجسته و همکار آلبرت اینشتین بوده و هم‌اکنون از رهبران زمینه‌های ریاضی و پروژه‌های فضایی است. عضو آکادمی‌های مهم علمی دنیا و درعین‌حال ایرانی‌ای است که عشق به میهن در وجودش جاری است.»
اولین دیدار با پروفسور
در این گفت‌وگو، خبرنگار از نگرانی‌های خود پیش از دیدار با این دانشمند بزرگ یاد می‌کند و تصوراتی که از یک فرد پیچیده و غرق در معادلات ریاضی داشت. اما وقتی به دیدار غفاری می‌رود، با فردی متواضع، صمیمی و خوش‌برخورد روبه‌رو می‌شود که او را با گرمی استقبال می‌کند. پروفسور غفاری در این دیدار می‌گوید: «دوست عزیز، من شما را به عنوان یک دوست پذیرفته‌ام. خواهش می‌کنم دیگر عنوان پروفسور را به کار نبرید. غفاری به تنهایی کافی‌ست.»
سرگذشت علمی غفاری
او درباره زندگی خود چنین توضیح می‌دهد: «در تهران و در سال ۱۲۸۸ شمسی متولد شدم و دوره تحصیلاتم را در دارالفنون گذراندم. در سال ۱۳۰۸ جزو اولین گروه دانشجویانی بودم که برای تحصیل به فرانسه اعزام شدند. در دانشگاه نانسی لیسانس علوم گرفتم و سپس از دانشگاه سوربن با درجه دکترا در رشته ریاضی و نجوم فارغ‌التحصیل شدم. برای مدتی به عنوان استاد علوم در دانشگاه تهران مشغول به فعالیت بودم، اما فضای دانشگاهی ایران آن زمان راکد و پر از مخالفت‌های سنتی بود. به این دلیل چندین مرتبه به اروپا و آمریکا عزیمت کردم.»
غفاری بعدها به دعوت دانشگاه هاروارد برای تدریس معادلات دیفرانسیل راهی آمریکا شد و مدتی بعد به سازمان فضایی ناسا پیوست. او مسئولیت تحقیقاتی گسترده‌ای در زمینه ریاضیات و پرتاب سفینه‌های فضایی داشت و نویسنده ۴۷ کتاب و مقاله در موضوعات مختلف علمی است.
همکاری با اینشتین
یکی از نکات برجسته زندگی او همکاری با اینشتین بود. او می‌گوید: «حدود شش ماه دستیار این دانشمند بزرگ بودم. اینشتین یک انسان کامل بود؛ بی‌ریا، ساده و صمیمی. همیشه لباس‌هایی بسیار ساده می‌پوشید و هرگز به ظواهر اهمیت نمی‌داد. او نه فقط یک دانشمند، بلکه یک بشردوست واقعی بود.»
نقش غفاری در پروژه‌های فضایی
غفاری توضیح می‌دهد که محاسبات ریاضی در ناسا از اهمیت بالایی برخوردار بود. او به طور مشخص روی مسیرهای سفینه‌های فضایی و تنظیم مدار آن‌ها کار می‌کرد. به گفته او، پرتاب موفق سفینه‌ها نیازمند تصحیحات دقیق مسیر و تغییرات سرعت بود، که این کار از طریق محاسبات پیچیده ریاضی انجام می‌شد.
دیدگاه درباره زندگی در غرب
غفاری با وجود موفقیت‌های بزرگ علمی، از زندگی در جامعه ماشینی غرب راضی نبود. او گفت: «ما ایرانی‌ها از صفا و سادگی مشرق‌زمین بهره برده‌ایم. زندگی در میان پیچیدگی‌های دنیای مدرن دشوار است. اما باور کنید هیچ کجا برای ایرانی‌ها جای ایران را نمی‌گیرد.»
عشق به وطن
با وجود پیشنهادات فراوان برای گرفتن تابعیت آمریکا، غفاری هیچ‌گاه حاضر به انجام این کار نشد. او تأکید داشت: «هرگز عاملی در دنیا نمی‌تواند پیوند مرا با کشورم قطع کند. من افتخار می‌کنم که ایرانی‌ام و همیشه ایرانی خواهم ماند.»
این دانشمند ایرانی اعتقاد داشت علم متعلق به همه بشریت است و باید در خدمت بهروزی مردم باشد. او تا پایان عمر خود نمادی از فروتنی، دانش و عشق به وطن باقی ماند.
ارسال نظر