جهان خرچنگ‌ ها: ذهنیت خرچنگی و تاثیرات آن در زندگی

به گزارش رکنا، طبیعت همواره به عنوان یکی از بهترین مربیان برای انسان شناخته شده است که درس‌های فراوانی به صورت غیرمستقیم به ما می‌آموزد. یکی از این موارد، ذهنیت خرچنگی است که برخی افراد آن را به عنوان نظریه خرچنگ‌ها در یک سطل نیز می‌شناسند. این نظریه نمایانگر آن دسته از افراد است که بر این باورند: "اگر من نمی‌توانم، پس دیگران هم نباید بتوانند". این ذهنیت در ادبیات فارسی نیز مصداق‌های زیادی دارد، از جمله بیت مشهور:

دیگی که برای ما نجوشد             اصلا بگذار تا نجوشد

نگاهی به تبعات ذهنیت خرچنگی

شاید این موضوع ابتدایی و کم‌اهمیت به نظر بیاید، اما تاثیرات عمیقی بر جامعه و رفتار افراد دارد. چراکه کسانی که چنین دیدگاهی دارند، معمولاً منافع فردی را بر منافع جمعی ترجیح می‌دهند و نمی‌توانند موفقیت دیگران را تحمل کنند. این افراد اغلب احساس می‌کنند که جایگاه‌های بهتر فقط و فقط باید متعلق به خودشان باشد. دلیل چنین رفتارهایی معمولاً به حسادت، رقابت ناسالم، خشم و حتی توطئه‌چینی برمی‌گردد. این تفکر ممکن است اعتماد به نفس فرد قربانی را از بین ببرد، زیرا تلاش‌های او برای موفقیت نتیجه‌ای نخواهد داشت.

ریشه ذهنیت خرچنگی

نظریه خرچنگ‌ها از رفتار طبیعی این موجودات در زمان به دام افتادن در یک سطل الهام گرفته شده است. هر خرچنگ می‌تواند به راحتی از سطل بیرون برود، اما این تلاش‌ها به دلیل مخالفت و ممانعت دیگر خرچنگ‌ها به بن‌بست می‌رسد. خرچنگ‌ها حتی ممکن است با چنگال‌های خود فردی را که تلاش می‌کند از سطل خارج شود، بگیرند و مانع از حرکت او شوند. در برخی موارد، تلاش برای جلوگیری از موفقیت یکی از خرچنگ‌ها به جایی می‌رسد که حتی ممکن است این خرچنگ‌ها یکدیگر را نابود کنند. در نهایت، همه خرچنگ‌ها به دلیل سازش‌ناپذیری دسته‌جمعی خود، راهی جز گرسنگی مرگبار نخواهند داشت. متأسفانه، نشانه‌های این دیدگاه منفی در زندگی اجتماعی انسان‌ها نیز دیده می‌شود.

تأثیر فراگیر بر افراد و سازمان‌ها

تحقیقات نشان داده‌اند که ذهنیت خرچنگی تنها مختص افراد نیست و می‌تواند روی کل یک مجموعه نیز تأثیر منفی بگذارد. وقتی اعضای یک گروه، علی‌رغم داشتن هدف‌های مشترک، تحت تأثیر این دیدگاه قرار می‌گیرند، تلاش‌های فردی نیز به ناکامی منجر می‌شود و در نتیجه، مجموعه به شکست رسیده و بازدهی خود را از دست می‌دهد. این طرز تفکر حتی مسری است و در همه‌گیر شدن آن، هر فرد به تدریج تلاش دیگران را زیر سوال می‌برد و موفقیت‌های جمعی را نادیده می‌گیرد. جالب است بدانید که ذهنیت خرچنگی در اشکال مختلفی نمود پیدا می‌کند، از جمله عدم توجه به موفقیت افراد اطراف.

کمبود فرهنگ مدیریت و شایسته‌سالاری

یکی از عواملی که می‌تواند این طرز فکر را تقویت کند، نبود یک نظام مدیریت اصولی و شایسته‌سالاری در مجموعه‌هاست. هنگامی که افراد از طریق شانس یا روابط شخصی ارتقاء می‌یابند، ممکن است احساس کنند که در معرض تهدید از سوی کسانی که توانایی بیشتری دارند، قرار دارند. در این صورت، به جای تلاش برای ارتقاء واقعی خود، به خراب کردن دیگران روی می‌آورند. روشن است که این رفتار می‌تواند بر ایده‌پردازی، برنامه‌ریزی و اجرایی کردن اهداف تأثیر منفی بگذارد.

راه‌حل رهایی از این ذهنیت مخرب

چه باید کرد؟ یکی از بهترین راهکارها، فاصله گرفتن از کسانی است که تمایلی به ترک این تفکر مخرب ندارند. نزدیک شدن به چنین افرادی احتمال تأثیر منفی بر زندگی شخصی و حرفه‌ای را افزایش می‌دهد. با این حال، جای امیدواری است که ذهنیت خرچنگی درمان‌پذیر است. با تمرین و تلاش برای موفقیت فردی و دوری از حسادت و رقابت ناسالم، می‌توان از این طرز فکر دوری جست و آن را برای همیشه کنار گذاشت.