سردار اسعد بختیاری؛ از بازداشت تا مرگ تلخ یک چهره تاریخی
رکنا سیاسی: جعفرقلی‌خان اسعد بختیاری، از چهره‌های برجسته تاریخ ایران و فرزند علیقلی‌خان سردار اسعد، پس از نقش‌آفرینی در انقلاب مشروطه، در سال ۱۳۱۲ به دستور رضاشاه بازداشت شد و سرنوشت تلخی را تجربه کرد.
جعفرقلی‌خان اسعد بختیاری، معروف به سردار بهادر و بعدها سردار اسعد بختیاری، یکی از چهره‌های برجسته تاریخ معاصر ایران، در ۲۶ آبان ۱۳۱۲ به دستور مستقیم دستگاه‌های امنیتی رضاشاه در بابل بازداشت و به زندان قصر تهران منتقل شد؛ اقدامی که از سوی بسیاری از مورخان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نمونه‌های حذف سیاسی در دوران حکومت رضاشاه تحلیل می‌شود.
بازداشت ناگهانی
به گزارش فرارو؛ براساس روایت بلوشر، سفیر وقت آلمان در ایران، که در کتاب «سفرنامه بلوشر» منتشر شده، سردار اسعد همراه رضاشاه برای حضور در مسابقات اسب‌دوانی ترکمن‌صحرا به شمال رفته بود و روابط او با شاه در ظاهر بسیار خوب به‌نظر می‌رسید. بلوشر می‌نویسد:
«شاه شب‌ها او را به بازی ورق دعوت می‌کرد و حتی هنگام پایان مسابقات دو رأس اسب به عنوان هدیه به او بخشید. اما تنها یک روز بعد، مأموران امنیتی وی را از چادرش بیرون کشیدند و بازداشت کردند… و از آن لحظه نام او از محافل رسمی حذف شد.»
سردار اسعد بلافاصله به زندان قصر انتقال یافت؛ جایی که سرنوشت بسیاری از رجال مغضوب عصر پهلوی اول رقم خورد.
از فاتح تهران تا وزیر جنگ
جعفرقلی‌خان بختیاری در سال ۱۲۵۸ متولد شد. او فرزند علیقلی‌خان سردار اسعد بختیاری، از سران نامدار ایل بختیاری بود. نقش او در رویدادهای سیاسی ایران به‌ویژه در دوران انقلاب مشروطه برجسته است:
- در سال ۱۲۸۸ در رأس قوای بختیاری وارد تهران شد و از فاتحان تهران لقب گرفت.
- از اعضای دادگاه صادرکننده حکم اعدام شیخ فضل‌الله نوری بود.
- در ماجرای «پارک اتابک» همراه یپرم‌خان به خلع سلاح نیروهای ستارخان و باقرخان اقدام کرد.
- پس از مرگ پدر، لقب سردار اسعد را به ارث برد.
- در دوره نخست‌وزیری سردارسپه، به وزارت پست و سپس در دولت مخبرالسلطنه به وزارت جنگ رسید.
- از نزدیک‌ترین دوستان و حامیان عبدالحسین تیمورتاش، وزیر مقتدر دربار رضاشاه، به شمار می‌رفت.
رابطه نزدیک سردار اسعد با تیمورتاش، که خود اندکی پیش از آن مغضوب و زندانی شده بود، یکی از دلایل تشدید حساسیت رضاشاه نسبت به او به‌حساب می‌آید.
دلایل خشم رضا شاه و حذف سردار اسعد
مخبرالسلطنه هدایت در «خاطرات و خطرات» روایت می‌کند که رضاشاه پس از بازداشت سردار اسعد گفته است:
«می‌خواهند محمدحسن میرزا (آخرین ولیعهد قاجار) را بیاورند… شهوترانی از این بیشتر نمی‌شود!»
به گفته منابع مختلف، چند عامل در مغضوب شدن سردار اسعد نقش داشت:
- رابطه او با تیمورتاش و میانجیگری برای نجات او
- گزارش‌هایی درباره ورود مخفیانه اسلحه به بختیاری‌ها
- سوءظن رضاشاه نسبت به احتمال سوءقصد به جان او به تحریک سردار اسعد
- تمایل رضاشاه به تضعیف قدرت ایلات و حذف چهره‌های قدرتمند محلی
در پی این اتهامات، نه‌تنها سردار اسعد بازداشت شد، بلکه برادرش محمدتقی‌خان نیز از مصونیت نمایندگی مجلس محروم و راهی زندان شد. همچنین گروه دیگری از بختیاری‌ها اعدام شدند.
مرگی که هرگز شفاف نشد
براساس گزارش دکتر جلال عبده، دادستان پس از شهریور ۱۳۲۰، سردار اسعد در زندان قصر با تزریق سم توسط پزشک احمدی کشته شد؛ همان پزشکی که نامش در بسیاری از مرگ‌های مشکوک رجال سیاسی دوره رضاشاه دیده می‌شود.
در گزارش رسمی زندان آمده بود:
«جعفرقلی‌خان سردار اسعد دو هفته پیش دچار سکته قلبی شده و در شب اول فروردین ۱۳۱۳ فوت کرده است.»
اما روایت‌های تاریخی متعدد، از جمله بازجویی‌ها و پرونده‌های بعدی، نشان می‌دهد مرگ او قتل سیاسی بوده است و سکته قلبی تنها پوششی برای حذف یکی از قدرتمندترین چهره‌های بختیاری و از رجال بانفوذ عصر مشروطه.
ارسال نظر