باید ازافراط ‌گرایی و تحجر دوری کنیم/ اگر کشور از تفکر خالی شود، گرفتار انحراف می‌شود

به گزارش رکنا از خانه ملت ، محمدباقر قالیباف در همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، بر لزوم تحول جدی در علوم انسانی بر پایه معارف اسلامی تأکید کرد و گفت: تحقق تمدن اسلامی نیازمند علومی است که بر جهان‌بینی توحیدی استوار باشد؛ چراکه علم زمانی جهت‌دار و مؤثر می‌شود که در بستر جهان‌بینی قرار گیرد.

قالیباف با گرامی‌داشت یاد و نام علامه شهید مرتضی مطهری و تبریک روز معلم، گفت: شهید مطهری سال‌ها پیش با نگاهی عمیق دریافته بود که جامعه و حکومت اسلامی، بدون علوم انسانی اسلامی امکان تحقق ندارند. از دیدگاه ایشان، بازخوانی و بازسازی انتقادی علوم انسانی موجود، احیا و بازتولید علوم اسلامی، و تولید علوم انسانی اسلامی، سه رکن اساسی برای شکل‌گیری یک نظام اسلامی کارآمد هستند.

وی با اشاره به نقش اندیشه‌های امام خمینی(ره) در شکل‌گیری انقلاب اسلامی افزود: اسلامی‌شدن نهاد علم و مردمی‌شدن نظام حکمرانی، دو شاخه به‌هم‌تنیده در مکتب امام هستند. اسلامی‌شدن مطالبه مردم و مردمی‌شدن مطالبه اسلام است، و هیچ‌کدام بدون دیگری ممکن نیست.

قالیباف همچنین تأکید کرد: علوم انسانی اسلامی باید هم بر مبانی نظری دین استوار باشد و هم بر تجربه زیستی جامعه و نظام حکمرانی متکی باشد. امروز، در آغاز چله دوم انقلاب، دو نیاز اساسی پیشِ‌روی کشور است؛ سازمان‌دهی به زیست عمومی مردم و حکمرانی بر پایه ارزش‌ها و آموزش‌های دینی.

رئیس مجلس از نخبگان و نهادهای علمی خواست با فاصله گرفتن از مجادلات نظری صِرف، بر تحلیل دقیق وضعیت موجود و ارائه راه‌حل‌های عینی تمرکز کنند و هشدار داد: اگر علوم انسانی اسلامی در خدمت تفسیر وضعیت و حل مسائل عینی جامعه نباشد، به علمی بی‌فایده تبدیل خواهد شد.

وی گفت: جامعه امروز، به‌ویژه با گذشت نزدیک به پنج دهه از پیروزی انقلاب، با انباشت مسائل پیچیده‌ای روبه‌روست که هم از سوی جامعه و هم از سوی نظام حکمرانی، پاسخی درخور از ناحیه علم دریافت نکرده‌اند، در این شرایط، تنها با تبدیل علوم انسانی اسلامی به یک گفتمان عمومی و تخصصی، می‌توان زمینه حمایت مردمی و ضرورت حکمرانی را برای تحقق آن فراهم کرد.

رئیس مجلس شورای اسلامی بر نقش حیاتی این علوم در اداره کشور و شکل‌دهی به تمدن نوین اسلامی تأکید کرد و گفت: تحول در امور کشور باید مبتنی بر اصلاح و اندیشه‌ورزی باشد، نه تخریب یا بازگشت به عقب.

قالیباف راجع به وظایف نظام حکمرانی در شرایط کنونی خاطرنشان کرد: نظام باید هم فضا را برای رقابت اندیشه‌های علمی در حوزه علوم انسانی اسلامی فراهم کند، هم خود را با نتایج این پژوهش‌ها وفق دهد و هم آن دسته از تحقیقات علوم انسانی اسلامی را که به مسائل عمومی مردم نزدیک‌تر است، در اولویت قرار دهد.

وی هشدار داد که نه تقلید از علوم انسانی غربی و نه تحقیر علوم اسلامی، هیچ‌کدام راهی به‌سوی حکمرانی مؤثر و مطلوب ایرانی نمی‌گشاید و اضافه کرد: علوم انسانی اسلامی نه یک پروژه شکست‌خورده است و نه یک روند ناکارآمد؛ اما نیازمند بررسی دقیق و متوازن از سوی صاحب‌نظران است.

اگر کشور از تفکر خالی شود، گرفتار انحراف می‌شود

رئیس مجلس تصریح کرد: نباید در کلیات و ایده‌آل‌ها متوقف شویم، جامعه و حکومت هر دو نیازمند نتایج عینی و قابل لمس از علوم انسانی اسلامی هستند، مقام معظم رهبری نیز بارها تأکید کرده‌اند که حکومت اسلامی باید مردم را به اندیشه و تفکر دعوت کند. اگر کشور از تفکر خالی شود، گرفتار انحراف می‌شود و این مسئولیتی است که متوجه سیاستمداران و حاکمان اسلامی است.

قالیباف با یادآوری کاهش رونق اندیشه‌ورزی در دهه 90، تأکید کرد: در دهه 1400، با پیامدهای آن رکود فکری روبه‌رو هستیم. اگر فکر کار نکند، حکمرانی نیز ناکارآمد می‌شود. نتیجه این روند، نارضایتی مردم و افول مشروعیت است.

وی همچنین گفت: نمی‌توان بدون تولید دانش، کشور را علمی اداره کرد. ما باید هم از افراط‌گرایی و هم از تحجر دوری کنیم؛ یکی امکان و ضرورت علوم انسانی اسلامی را انکار می‌کند، و دیگری رشد عقلانیت را سرکوب می‌سازد، هر دو برای حکمرانی اسلامی، زیان‌بار هستند.

قالیباف همچنین با توجه به فرمایشات اخیر رهبری درباره احیای نهضت علمی و نرم‌افزاری گفت: وقتی ایشان از خیزش جدید علمی سخن می‌گویند، یعنی هم شتاب علمی ما کاهش یافته است و هم جایگاه علوم انسانی در پیشرفت کشور مغفول مانده است.

وی تجربه چهار دهه حکمرانی پس از انقلاب را یکی از منابع مهم برای تولید دانش در حوزه علوم انسانی اسلامی دانست و افزود: البته این به‌معنای توجیه عملکرد گذشته نیست، بلکه باید با نگاه نقادانه و خلاقانه به این تجربیات بنگریم و الگوهای علمی جدید ارائه دهیم.

قالیباف بر لزوم تعامل و یادگیری از علوم انسانی جریان اصلی جهانی نیز تأکید کرد و گفت: ما قصد نداریم چرخ را از نو اختراع کنیم، اما نمی‌خواهیم همواره در جایگاه شاگرد بمانیم. اگر می‌خواهیم نظام حکمرانی دینی کارآمد داشته باشیم، باید مدیریت علم و حکمرانی بر علم را جدی بگیریم  و علوم انسانی اسلامی در این مسیر می‌تواند نقش راهبردی ایفا کند.

رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه سخنان خود در همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، بر نقش حیاتی این علوم در اداره کشور و شکل‌دهی به تمدن نوین اسلامی تصریح کرد و گفت: تحول در امور کشور باید مبتنی بر اصلاح و اندیشه‌ورزی باشد، نه تخریب یا بازگشت به عقب.

قالیباف درباره وظایف نظام حکمرانی در شرایط کنونی اظهار کرد: نظام باید هم فضا را برای رقابت اندیشه‌های علمی در حوزه علوم انسانی اسلامی فراهم کند، هم خود را با نتایج این پژوهش‌ها وفق دهد و هم آن دسته از تحقیقات علوم انسانی اسلامی را که به مسائل عمومی مردم نزدیک‌تر است، در اولویت قرار دهد.

در بخش پایانی سخنان خود، قالیباف ضرورت به‌روزرسانی نقشه جامع علمی کشور را با تأکید بر جایگاه علوم انسانی اسلامی متذکر شد و گفت: این اقدام برای افزودن یک سند دیگر به قفسه مدیران نیست، بلکه پاسخی عملیاتی به نبرد تمدنی و شناختی است که هم‌اکنون درگیر آن هستیم. مجلس شورای اسلامی نیز با تکیه بر نهادهای پژوهشی خود از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز تحقیقات اسلامی قم، و مرکز اسناد و کتابخانه مجلس، هم توانایی و هم وظیفه دارد که در مسیر توسعه علوم انسانی اسلامی گام بردارد.

قالیباف خاطرنشان کرد: اگر نتوانیم مشکلات را به‌درستی به مسئله تبدیل کنیم و آن‌ها را به‌رسمیت نشناسیم، توانایی حل آن‌ها را نیز نخواهیم داشت. مجلس آماده است یافته‌های علمی علوم انسانی اسلامی را در حوزه‌های گوناگون حکمرانی از جمله اقتصادی، مدیریتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاست داخلی و خارجی، دفاعی، امنیتی و محیط زیست، مورد استفاده قرار دهد.