سیستان‌ و بلوچستان؛ رنگین کمان معادن ایران، گرفتار بالاترین سطح فقر و شکاف طبقاتی در کشور!

به گزارش رکنا، بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، ضریب جینی خانوارهای کشور در سال ۱۴۰۳ به ۰.۳۸۷۰ رسید که نسبت به سال گذشته ۰.۰۱۰۹ واحد کاهش داشته است. این رقم به معنای کاهش نابرابری درآمدی در کشور و رسیدن به کف ۹ ساله محسوب می‌شود.

بر اساس این گزارش، در مناطق شهری استان کرمان با ضریب جینی ۰.۲۵۲۶ پایین‌ترین سطح نابرابری را به خود اختصاص داد و برای چهارمین سال پیاپی در جایگاه برابرترین استان کشور قرار گرفت. پس از کرمان، گیلان با ۲۶.۵۳ درصد و استان‌های سمنان و قزوین در رده‌های بعدی قرار دارند.

در مقابل، سیستان و بلوچستان با ضریب جینی ۰.۴۵۹۱ نابرابرترین استان کشور در میان خانوارهای شهری بوده است. این استان برخلاف روند کلی کشور که کاهش نابرابری را تجربه کرده، شاهد افزایش ۳.۹۳ واحد درصدی نسبت به سال قبل بوده است. پس از آن، گلستان دومین استان نابرابر معرفی شده است. در مناطق روستایی نیز گیلان با ضریب جینی ۰.۲۴۰۸ کمترین نابرابری و هرمزگان با ۰.۳۶۹۷ بیشترین نابرابری را داشته‌اند.

سیستان و بلوچستان؛ نابرابرترین استان ایران در دل غنای منابع طبیعی و معدنی

درحالی سیستان و بلوچستان با ضریب جینی ۰.۴۵۹۱ در صدر نابرابرترین استان‌های ایران قرار گرفته است که این استان از نظر وسعت، تنوع اقلیمی، منابع طبیعی و ذخایر معدنی جایگاه ویژه‌ای در کشور دارد.

بزرگی استان و گوناگونی آب‌وهوایی آن، تنوعی چشمگیر در پوشش گیاهی و منابع طبیعی تجدیدشونده ایجاد کرده است. جنگل‌های حرا در گواتر بلوچستان و گونه‌هایی همچون انجیر معابد از نمونه‌های شاخص پوشش گیاهی این منطقه‌اند. حدود ۵۵ درصد از کل مساحت استان معادل ۱۰٬۲۵۰٬۰۰۰ هکتار را مراتع تشکیل می‌دهند؛ از این میان ۳۰۰ هزار هکتار مراتع خوب، ۷۵۰ هزار هکتار مراتع متوسط و ۲.۹ میلیون هکتار مراتع فقیر و بسیار فقیر هستند.

در استان بیش از ۱۲۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده که حدود ۷۰ گونه آن دارای ارزش دارویی و صنعتی است. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کهور، کنار، بنه، بادام، جش و گز روغن اشاره کرد. همچنین مساحت جنگل‌های استان، که عمدتاً نیمه‌متراکم و کم‌تراکم‌اند، نزدیک به یک میلیون هکتار برآورد می‌شود. علاوه بر این، نزدیک به ۳.۶ میلیون هکتار از مساحت استان را بیابان‌ها و شن‌زارها دربر گرفته‌اند.

همچنین سیستان و بلوچستان به‌عنوان «رنگین‌کمان معادن کشور» شناخته می‌شود. این استان از ذخایر غنی طلا، مس، آنتیموان، منگنز، تیتانیوم و ده‌ها ماده معدنی دیگر نظیر کرومیت، آهن، تالک، منیزیت، گل‌سفید، فلدسپات خاک صنعتی، نیکل، کائولن، سیلیس و سنگ‌های ساختمانی به‌ویژه گرانیت برخوردار است.

طبق گزارش سال ۱۳۹۹، ذخیره مواد معدنی کشف‌شده در این استان بیش از یک میلیارد و ۱۲۶ میلیون تن بوده که ۷۶۳ میلیون تن آن در حال بهره‌برداری و ۳۶۳ میلیون تن شناسایی‌شده و آماده بهره‌برداری اعلام شد. با توجه به قرارگیری استان در کمربند فلزایی و معدنی جهان که از یوگسلاوی تا پاکستان امتداد دارد، اکتشافات جدید همچنان ادامه دارد و ظرفیت‌های معدنی سیستان و بلوچستان یکی از توانمندی‌های راهبردی آن به‌شمار می‌رود.

از سوی دیگر، تنها بندر اقیانوسی کشور، بندر شهید بهشتی چابهار نیز در این استان واقع است که اهمیت کریدوری، تجاری و دریایی آن را دوچندان کرده است. سیستان و بلوچستان همچنین در میان سه استان برتر تولید خرما قرار دارد و به‌عنوان قطب تولید میوه‌های گرمسیری ایران به‌ویژه موز شناخته می‌شود.

این استان با وجود تمامی ظرفیت‌های عظیم در حوزه‌های کریدوری، تجاری، دریایی، گردشگری، کشاورزی و باغداری، صنعتی، ورزشی، علمی و تاریخی، همچنان با بالاترین سطح نابرابری درآمدی در کشور مواجه است؛ موضوعی که تضادی آشکار میان پتانسیل‌های توسعه‌ای و واقعیت‌های معیشتی مردم استان را نشان می‌دهد.

تصویر کلی کشور از نابرابری درآمدی

در سال 1403 ضریب جینی خانوارهای کل کشور 0.3870 است که در مقایسه با سال قبل 0.0109 کاهش نشان می‌دهد. همچنین ضریب جینی خانوارهای شهری و روستایی کل کشور به ترتیب 0.3689 و 0.3532 که نسبت به سال قبل به ترتیب 0.0131 و 0.0051 کاهش نشان می‌دهد.

سال 1403-کل کشور:

سهم بیست درصد کم­ هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب 6.07 و 46.24 درصد است.

نسبت ده، بیست و چهل درصد پرهزینه‌ترین به ده، بیست و چهل درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت در کل کشور به ترتیب 13.25، 7.62 و 4.06 است.

شاخص پالما به 1.84 و شاخص تیل به 0.2550 رسیده است. همچنین شاخص اتکینسون 0.2241 است.

سال 1403– مناطق شهری:

سهم بیست درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب 6.79‌‌ و 45.17 درصد است.

نسبت ده، بیست و چهل درصد پرهزینه‌ترین به ده، بیست وچهل درصد کم هزینه‌ترین جمعیت به ترتیب11.14 ، 6.66 و 3.72 است. شاخص پالما 1.67 و شاخص تیل 0.2330 است. همچنین شاخص اتکینسون 0.2023 است.

سال 1403– مناطق روستایی:

سهم بیست درصد کم‌هزینه‌ترین و پرهزینه‌ترین جمعیت به ترتیب 6.81 و 43.31 درصد است .

نسبت ده، بیست و چهل درصد پرهزینه‌ترین به ده، بیست و چهل درصد کم‌هزینه‌ترین جمعیت در مناطق روستایی به ترتیب 10.18، 6.36 و 3.59 است.

شاخص پالما 1.51 و شاخص تیل 0.2072 است. همچنین شاخص اتکینسون 0.1880 است.

در سال 1403 در مناطق شهری کمترین ضریب جینی در استان کرمان (0.2526) و بالاترین ضریب جینی در استان سیستان و بلوچستان (0.4591) مشاهده می‌شود.

همچنین در مناطق روستایی کمترین ضریب جینی مربوط به استان گیلان (0.2408) و بیشترین ضریب جینی مربوط به استان هرمزگان (0.3697) است.

کاهش ضریب جینی یا فقیرتر شدن همگانی؟!

گفتنی است، ضریب جینی، شاخص جینی یا نسبت جینی معیاری از پراکندگی آماری در اقتصاد است که برای نشان دادن نابرابری درآمد یا ثروت در یک کشور یا هر گروه دیگر از مردم در نظر گرفته شده است. ضریب جینی شاخصی اقتصادی برای محاسبهٔ توزیع ثروت در میان اقشار مختلف مردم یک جامعه است.

ضریب جینی، شاخصی بین صفر و یک است که برای سنجش نابرابری درآمدی به‌کار می‌رود؛ نزدیک شدن این شاخص به صفر بیانگر توزیع برابرتر درآمد و حرکت آن به سمت یک نشانه نابرابری بیشتر است.

طبق گفته کارشناسان، کاهش ضریب جینی لزوما به معنای بهبود وضعیت معیشت اقشار کم‌ درآمد نیست. در شرایطی که رشد درآمد سرانه و رشد اقتصادی کشور پایین است، کاهش ضریب جینی می‌تواند ناشی از کاهش درآمد طبقات بالاتر و نزدیک شدن آنها به سطوح پایین‌تر باشد؛ وضعیتی که به تعبیر برخی تحلیلگران «فقیرتر شدن همگانی» را بازتاب می‌دهد.