مهرگان ، دومین جشن بزرگ ایرانیان / پیروزی فریدون بر هیولایی که مغز جوانان ایران را می خورد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بیشتر زرتشتیان، بر اساس تقویم باستانی ایران این جشن را در دهم ماه مهر برگزار می کنند. البته سر زمان برگزاری آیین مهرگان چند و چون های بسیاری است. مثلا لُرها مهرگان را 7 مهرماه برگزار می کنند. این زمان ها بخاطر ممنوعیت طولانی مدتی است که زرتشتیان در برگزاری آیین خود داشتند. خاستگاه جشن مهرگان چیست؟ چگونه این جشن توانسته است پس چند هزار سال از دل تاریخ به مردم ایران یا فارسی زبانان برسد. جشنی که مربوط به دوره مهر است. آیینی که توانست با نفی الاهگان ( یکبار توسط زرتشت و دیگر بار توسط پیامبر اسلام ) در خاطر مردم بماند. برای عموم ایرانیان داستان کاوه آهنگر و قیام فریدون آشنا است. مهرگان جشنی است که اشاره به آن رویداد دارد .

در رابطه با جشن مهرگان با پگاه ماسوری، کارشناس اسطوره شناسی و رسوم ایران باستان، گفت و گو کردیم.

ماسوری گفت: انتقال بسیاری از رسوم ایران باستان، به دلیل ممنوعیت طولانی مدت سینه به سینه نقل شده است. به خاطر همین عدد دقیقی وجود ندارد. برخی امشاسپندان را 6 عدد می دانند،برخی می گویند آنها 7 تا بودند. این اعداد هم به این خاطر هستند که شش عدد مقدس ایرانیان است و هفت عدد مقدس بین النهرین بود. در کل مهرگان جشنی است که برای پیروزی فریدون بر اژدهاک گرفته می شود. اژدهاک همان است که در لفظ عربی ضحاک نام گرفت.جوانان ما بسیاری از رسومات را نمی دانند باید به آنان رسومات ایران را بیاموزیم بخصوص رسم هایی که بر ستون مهر است و مهرورزی .

مهرگان و پیوستگی آن داستان فریدون شاه

وی افزود : اژدهاک یک موجود سه سر و سه پوزه و شش چشم بوده است که بعدا به در اساطیر ایران تبدیل به مردی از نژاد سامی عرب شده است که سه مار بر دوش داشت. ضحاک فردی بود که فریدون بر علیه او قیام می کند. هیولا یا اهریمنی بود که مغز جوانان ایران را می خورد. عملی که در تفسیر به شیوع آیینی اشاره دارد که مغز جوانان را تسخیر می کرد. در این داستان کاوه آهنگر هم بود. اما کاوه آهنگر شخصیتی واقعی نبود. فریدون درفشی داشت که به آن درفش کاوی یا گاوی می گویند. در واقع پرچمی از پوست دباغی شده گاو بود.

مهرگان مربوط به قبل از زرتشت است

این کارشناس اسطیر ایرانی گفت : مهر یا آن گونه که اروپائیان می گویند میترا، همان معنایی را می دهد که امروز از آن استنباط می کنیم. مهر به معنای فروغ روشنایی، مهربانی، پیوند، دوستی یا محبت است. معنایی علیه دروغ و پیمان شکنی بود. بر سر پیمان ماندن در ایران باستان بسیار مهم بود. در واقع وفا به پیمان در خیلی از اشارات هنری عصر باستان در ایران دیده می شود. مثلا در فروهر شما حلقه ای را در دستان نقش می بینید. حلقه ای در دست چپ که نشانه پایدار ماندن عهد و پیمان بوده و امروز هم حلقه ازدواج از آن معنا به جای مانده است. این توجه به مهر و سپاسگذاری از پروردگار فلسفه جشن بوده است . رسم بر این بوده است که ایرانیان دور هم جمع می شدند و دوستی ها و مهربانی را جشن می گرفتند. در واقع خاستگاه شکل گیری پیروزی فریدون بود، فلسفه آن آیین مهر بود و زمان آن مقارن برداشت محصول بود.
ماسوری بیان کرد : جشن مهرگان از دوران مهرپرستی باقی مانده است. در واقع مربوط به قبل از زرتشت بوده است. نه تنها مهرگان بسیاری از جشن هایی که مانده اند، ریشه مهرپرستی دارند. این مهر، واژه و معنای آن در تاریخ ایران باقی ماند. البته ایران که می گویم منظورم جغرافیای فرهنگی کشورهای فارسی زبان یا آنهایی است که متاثر از این فرهنگ بوده اند.

مهرگان در شعر حافظ، فردوسی و علامه طباطبائی

ماسوری در پاسخ به این پرسش که « آیا این مهر با مهری که مثلا علامه طباطبائی در اشعارش می گوید یکی است؟ » بیان کرد : در واقع نمی دانم منظور علامه در این باره چه بوده است اما قبلا به این آیین اشاره دارد. در واقع مهر همان مهر امروز است. فقط آن زعم فروغ و نور و روشنایی اش کم رنگ شده است که نشانی برای غلبه بر جهل بوده است. بسیاری از شاعران تحت تاثیر مهر بوده اند. مثلا حافظ گفته است ز دوستان تو آموخت در طریقت مهر/ سپیده‌دم که سحر چاک زد شعار سیاه. یا فردوسی گفته است : ببینیم تا بر که گردد سپهر/ که را بر نهد بر سر از تاج مهر. یا همانطور که اشاره کردید، علامه سروده است، پرستش به مستی است در کیش مهر / برونند زین جرگه هشیارها. اما شاعر از هر نغزی برداشتش را سزاوار می داند. بنابراین راحت نیست که بگوییم این همان مهر است یا خیر. اما اشاره حتمی است. مهر یعنی مهر اما معنای گان چیست؟ « گان » را آنطور که هاشم رضی می گوید که یکی از ایران شناسان است و زبان های باستانی می داند، جشن می گویند.

مهرگان رقص، نان، آتش و هوم بر حریر ارغوانی است 

وی اشاره کرد: مهرگان همزمان با برداشت محصول برگزار می شد. یک خوان مهرگانی با انواع نان ها بود.نان مخصوص مهرگان باید در خوان می بود. نانی که از هفت غله مخصوص تهیه می شد. آیین مهر پررنگ تر از آن بود که طی تاریخ حذف شود. امروز هم نمادهای مهرگان را در بسیاری از سنگ نوشته ها و کتیبه ها می بینید. این حتی خاصه ی ایران نیست. مهر در نمادهای آناتولی ( بخش هایی از ترکیه ) و آسیای کوچک هم دیده می شود. کنار خوان مهرگان که باید بر حریر ارغوانی پهن می شد، روزی آن یک گل همیشه شکفته بود. مرد، سنجد، انار و انگور باید در سفره می بود. همه آواز می خواندند. به نشانه پیمان هم همه با هم هوم می نوشیدند. معلوم نیست که هفت تا ش درست است یا خیر، اما باید شکر، شمع و شیرینی در خوان می بود. و در نهایت سرودهای مهر یشت می خواندند و می رقصیدند.این رقص در کنار شعله های آتشی بود که در آن اسفند و زعفران و انبر می ریختند.

ماسوری در پایان بیان کرد : عموم مردم ایران قبل از زرتشت مهرپرست بودند. عمده جشن های ایران هم از مربوط به آیین مهر است. عمده ی این جشن ها تا بعد از اسلام منقرض نمی شوند. برخی از آنها هم هرگز منقرض نشدند. در زمان اشکانیان نوعی آزادی ادیان بود. اینگونه که توجه حکومت به ادیان مختلف جلب نشد. هر کس کار خودش را انجام می داد. در دوره هخامنشیان هم عموم مردم مهرپرست بودند اما درصد زیادی از درباریان زرتشتی بودند. در واقع دین رسمی در هخامنشیان با روی کار آمدن خشایار شاه سوم ایجاد شد که همزمان با انقراض هخامنشیان بود. این رسومات حتی بعد از زرتشت، با وجود اینکه زرتشت ایزدان ایران باستان را نفی کرده بود، ماندند. برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.