تاثیر مینیاتور و نگارگری بر «مستوران»/ چالش فیلمبرداری اثر تاریخی

 سری دوم « مستوران » به کارگردانی سیدعلی هاشمی، تهیه‌کنندگی عطا پناهی و نویسندگی محمد حنیف محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که بر اساس حکایت‌های کهن ایرانی ساخته شده است. داستان این سریال ۲۰ سال پس از اتفاقات فصل اول روایت می‌شود و ماجرا‌های مختلف لطفعلی و دیگران را به تصویر می‌کشد. به مناسبت پخش فصل دوم سریال با مسلم تهرانی، مدیر فیلمبرداری «مستوران» گفتگو کرده‌ایم.

مسلم تهرانی درباره شروع همکاری با این سریال به خبرنگار مهر بیان کرد: پیش از این با عطا پناهی تهیه‌کننده سریال «مستوران» همکاری‌هایی داشته‌ام که باعث شد سال ۱۳۹۹ برای ساخت فصل نخست سریال «مستوران» دعوت به کار شوم. در ادامه نیز به دلیل آشنایی که نسبت به کلیت کار داشتم پذیرفتم تا در فصل دوم سریال نیز حضور داشته باشم. نکته مثبت حضور در این ۲ فصل نیز وقفه کوتاه بین ساخت فصل اول و دوم بود که نهایت این وقفه یک ماه و نیم شد. برای همین تصمیم بر آن شد تا فیلمبرداری فصل دوم سریال «مستوران» نیز با همان تیم قبلی انجام شود.

وی درباره چالش‌های فیلمبرداری این سریال عنوان کرد: به هر حال انجام کار تاریخی ویژگی‌های خاص خودش را دارد. برای هر کدام از عوامل پشت صحنه نیز چالش‌ها و تفاوت‌هایی را ایجاد می‌کند و لازم است تا بخش طراحی صحنه و دکور، طراحی لباس، چهره پردازی و… هر کدام به نوبه خودشان فعالیت‌های متمایزی نسبت به کار‌هایی که در تاریخ معاصر می‌گذرد پیش ببرند. گروه فیلمبرداری نیز از این قاعده مستثنا نیست. برای فیلمبرداری اثر تاریخی نیاز به طراحی گرافیک خاصی است و از این‌رو تفاوت‌هایی را در مقایسه با آثاری که به زمان حال می‌پردازد ایجاد می‌کند و در اینجا است که چالش‌هایی را به وجود می‌آورد. با توجه به نگاهی که کارگردان‌های فصل نخست سریال «مستوران» داشتند به همفکری خوبی رسیدیم و الگوی مشخصی نیز برای کار در نظر گرفته شد و بر همان اساس کار پیش رفت. در فصل دوم سریال «مستوران» نیز با علی هاشمی، کارگردان فصل دوم درباره کلیت کار، رنگ، نور، مدل روایت قصه و… به توافق‌های اولیه خوبی رسیدیم و کار را پیش بردیم.

بهره‌گیری از نگارگری‌های شاهنامه‌ها

تهرانی درباره تصاویر سریال و فضای آن‌ها عنوان کرد: ویژگی خوش‌رنگ و لعاب بودن تصاویر یکی از هدف‌های اصلی ما در سریال بوده و امیدواریم مخاطب نیز این تفاوت را متوجه شده باشد. یک بخشی از این نگاه به منابع اولیه‌ای برمی‌گردد که در اثر در نظر گرفته شده است. بخشی وجود دارد به نام پالت رنگ که برای طراحی گرافیک کلی اثر در فیلمبرداری در نظر گرفته می‌شود. منبعی مانند نقاشی‌های مینیاتوری که از گذشته‌ها به جا مانده در کنار نگارگری‌هایی که در شاهنامه در فصل‌های مختلف تاریخ این سرزمین نوشته شده مانند شاهنامه بایسنقری، شاهنامه طهماسبی و… مد نظر ما بود و سعی شد از همان رنگ و لعاب و حس و حال مینیاتور‌ها و نگارگری‌ها استفاده و پیروی شود. ضمن آنکه بخشی از این رنگ و لعاب نتیجه زحمات همکاران‌مان در فصل نخست همچون مرتضی پورحیدری و فرامرز بادرانپور در بخش طراح صحنه برمی‌گردد.

مدیر فیلمبرداری «مستوران» در ادامه درباره پرداخت به قصه‌های ایرانی در این سریال بیان کرد: توجه به منابع تاریخی قصه‌های کهن یک هدف بود. ما قبل از شروع کار به طور مفصل و جدی به بررسی، مطالعه و مشاهده آثار به جا مانده از گذشته پرداختیم. نمونه‌برداری رنگی از آثار مینیاتور و نگارگری موجود، توجه به کاشی‌کاری‌های به جا مانده از دوران قدیم به ویژه صفویان از جمله کار‌هایی بود که در پیش تولید انجام شد.

وی در پاسخ به اینکه چرا در عین بی‌زمان بودن سریال، برخی از نشانه‌ها با دوره‌های خاصی از تاریخ شباهت دارد؟ گفت: با وجود آنکه در سریال «مستوران» قرار نیست تاریخ مشخصی به نمایش درآورده شود؛ اما برای آنکه به همفکری و هم جهتی با همه گروه‌ها برسیم تا فضای کار چند دست نشود همگی طی توافقی که انجام دادیم با این تصور پیش رفتیم که این داستان‌ها در دوره صفوی در حال رخ دادن و روایت‌شدن هستند. در نتیجه از همان حال و هوا، معماری و شکل لباس‌ها گرته‌برداری و به همان منابع تصویری نیز رجوع شد.