مجازات تنبیه کودک

به گزارش رکنا، گاهی اوقات والدین یا قیم کودکان ممکن است، مرتکب جرم علیه فرزند خود شوند. باوجود این که قانون، تنبیه بدنی فرزندان را در حدود متعارف خود پذیرفته، اما تجاوز از حدود ضرورت و ارتکاب جرم می تواند، باعث تعقیب کیفری اولاد بزه دیده شود. در این خصوص، جرایم علیه اطفال متنوعی نظیر رها کردن طفل در محل خالی از سکنه، به کار گماردن آنها به کار سخت، ترک انفاق و شکنجه و ضرب و جرح کودکان وجود دارند.

ماده ۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان اشعار می دارد:

«هرنوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد، ممنوع است».

کودکان کار

یکی از معضلات جامعه، سوءاستفاده از کودکان و به کارگیری آن ها در کارهای سخت است. ماده ۷۱۳ قانون مجازات اسلامی در این رابطه بیان می کند: «هرکس طفل صغیر یا غیررشیدی را وسیله تکدی قرار دهد یا افرادی را به این امر بگمارد، به سه ماه تا دو سال حبس و استرداد کلیه اموالی که از طریق مذکور به دست آورده است، محکوم خواهد شد». گفتنی است «تکدی گری»، همان گدایی است.

همچنین براساس قانون کار جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۶۹ به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام، ممنوع است. بنابراین قانون کار، هرگونه بهره کشی اقتصادی از اطفال را محکوم کرده است. متخلفان از این ماده، برای هرمورد تخلف حسب مورد علاوه بر رفع تخلف یا تادیه حقوق کارگر یا هر دو، در مهلتی که دادگاه با کسب نظر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی تعیین خواهد کرد، به ازای هرکارگر به ترتیب ذیل جریمه محکوم و حبس از ۹۱ روز تا ۱۸۰ روز محکوم خواهند شد.

تنبیه بدنی کودک و شکنجه جسمی و روحی

یکی از سنگین ترین جرایم علیه اطفال ، آزار و شکنجه روحی و جسمی فرزندان است. این موضوع تحت عنوان «کودک آزاری» شناخته می شود. با نگاهی به قانون مجازات اسلامی مشخص می شود که در این قانون، جرم انگاری مستقلی تحت عنوان شکنجه جسمی و روحی اطفال دیده نمی شود. فقط براساس ماده ۵۷۸ و ۵۷۹ قانون مجازات اسلامی ، اذیت و آزار بدنی توسط مستخدمان و ماموران قضایی یا غیرقضایی دولتی برای کسب اقرار، شکنجه و آزار بدنی شخص توقیف شده و محبوس شده یا مخفی شده توسط مامورین و مقام های دولتی، جرم تلقی شده است. بنابراین قانون گذار با جرم انگاری عمل یاد شده در ارتباط با کودکان و برای حمایت از آن ها در ماده ۴ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مقرراتی را وضع کرده است. ضرب و جرح کودکان یا به قتل رساندن آن ها طبق مقررات عمومی راجع به چنین جرایم علیه اطفال ، مرتکب را مستحق مجازات های چنین جرایمی می کند.

بزه دیدگی بهداشتی اطفال

در راستای عدم رعایت موازین بهداشتی نسبت به کودکان و نوجوانان جرم انگاری هایی دیده می شود. از جمله عدم درمان بیماری های آمیزش کودکان، عدم آبله کوبی، عدم اخذ گواهی نامه بهداشتی هنگام سپردن طفل به دایه و شیر دادن طفل توسط زنان مبتلا به بیماری های واگیردار مذکور در قانون طرز جلوگیری از بیماری های آمیزشی و واگیردار مصوب سال ۱۳۲۰٫

همچنین مطابق ماده ۶۳۳ قانون مجازات اسلامی: «هرگاه کسی شخصا یا به دستور دیگری طفل یا شخصی را که قادر به محافظت خود نمی باشد، در محلی که خالی از سکنه است، رها کند، به حبس از شش ماه تا دو سال و یا جزای نقدی از سه میلیون تا دوازده میلیون ریال محکوم خواهد شد و اگر در آبادی و جایی که دارای سکنه باشد، رها کند تا نصف مجازات مذکور محکوم خواهد شد و چنانچه این اقدام سبب وارد آمدن صدمه یا آسیب یا فوت شود، رهاکننده علاوه بر مجازات فوق حسب مورد به قصاص یا دیه یا ارش نیز محکوم خواهد شد». نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی کودکان نیز در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مورد توجه قرار گرفته است.

خرید و فروش کودکان

یکی دیگر از جرایم علیه اطفال و نوجوانان، جرم خرید و فروش کودکان توسط خانواده وی است. شاید بتواند ادعا کرد که تا زمان تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تنها قانونی که به مساله قاچاق یا خرید و فروش کودکان در عرصه حقوق جزا توجه کرده بود، قانون مجازات عبوردهندگان اشخاص غیرمجاز از مرزهای کشور مصوب سال ۱۳۶۷ بود.

براساس بند «د» ماده «۱» این قانون، :«عبور دادن غیرمجاز شخص غیربالغ یا موجبات عبور غیرمجاز او را تسهیل و فراهم کردن، جرم و از موجباب تشدید مجازات تلقی می شود». قانون حمایت از کودکان در ماده ۳ خود هرگونه خرید و فروش کودکان را جرم دانسته است. نهایتا باید به ماده ۶۳۱ قانون مجازات اسلامی اشاره کرد که طی آن: «هرکس طفلی را که تازه متولد شده است، بدزدد یا مخفی کند یا او را به جای طفل دیگری یا متعلق به زن دیگری غیر از مادر طفل قلمداد کند، مجرم است».

جرایم علیه اطفال

یکی از جرایم علیه اطفال سبک ناظر به اطفال که معمولا از سوی پدر خانواده رخ می دهد، جرم ترک نفقه فرزندان است. ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی در این خصوص مقرر کرده است: «هرکس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند، دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می کند». طبق قانون «تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی» مصوب سال۱۳۵۳، عمل نقض حقوق تحصیلی و آموزشی کودکان توسط پدر و مادر جرم انگاری شده است.

ماده ۱ این قانون بیان می دارد:«کلیه اطفال و جوانان ایرانی که واجد شرایط تحصیل می باشند باید بدون هیچ گونه مانعی به تحصیل بپردازند و هیچکس نمی تواند آنان را از تحصیل باز دارد، جز با مجوز قانونی.» براساس ماده ۴ قانون فوق نیز امتناع پدر یا مادر یا سرپرست قانونی کودک و نوجوان کمتر از هجده سال در تهیه وسایل و فراهم نکردن موجبات تحصیل کودک یا نوجوان تحت شرایطی و ممانعت از تحصیل آنها به نحوی از انحا جرم دانسته شده است».

همچنین طبق ماده ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی: «اگر کسی از دادن طفلی که به او سپرده شده است، در موقع مطالبه اشخاصی که قانونا حق مطالبه دارند امتناع کند، به مجازات از سه ماه تا شش ماه حبس یا به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.»

طبق قانون مدنی کشور، تنبیه کودک توسط پدر و مادر جرم محسوب نمی شود و نمی توان والدین را به دلیل تنبیه فرزندشان بازخواست کرد. اما سخن اینجاست که پدر و مادر تا چه اندازه می توانند کودکان خود را تنبیه کنند. آیا در قانون برای تنبیه کودک حدودی تعیین شده است؟

زدن کودکان مجاز نیست

زدن کودکان به بهانه تربیت و تادیب انسانی نیست.

هدف از تنبیه کودک، متوقف کردن کودک از انجام آنچه شما نمی خواهید، با استفاده از یک روش دردناک و ناخوشایند است. طبق بند ۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان هرگونه آزار و اذیت کودکان و نوجوانان که به آن ها صدمۀ جسمی، روحی یا اخلاقی برساند، ممنوع است. در مادۀ ۱۱۷۹ قانون مدنی والدین کودک، حق تنبیه طفل خود را دارند، اما در ادامه اشاره دارد که پدر و مادر به استناد این حق نمی توانند طفل خود را خارج از حدود تادیب تنبیه کنند. در این قانون دو نکته وجود دارد: یکی اجازه تنبیه کودک به والدین، دوم فقط پدر و مادر هستند که می توانند کودک را تنبیه بدنی کنند. یعنی تنبیه کودک توسط خواهر، برادر یا دیگر اقوام و معلمین جرم محسوب می شود.

اما این حدود چقدر است؟ آیا کبود شدن بدن کودک یا زدن با اشیا سنگین شامل این حدود است؟ یا نه تنبیه فقط در حدود سیلی آرام و کشیدن گوش را شامل می شود؟

حقوق کودک

انجام خشونت علیه کودکان نقض حقوق کودک محسوب می شود.

اختلالات روانی

والدین مبتلا به اختلالات روانی با رفتارهایی مانند خشونت، تند خویی، بی توجهی، ناسازگاری و… که معلول شرایط بیماری آن هاست، سبب آزار کودک می شوند.

مشکلات خانوادگی

زن و شوهر ناسازگار، مشاجره های طولانی، چند همسری، طلاق، ازدواج، تعداد زیاد خانواده، وجود ناپدری یا نامادری و… از جمله مشکلات خانواده های آسیب زا ست.

مشکلات تربیتی

عدم آگاهی پدر و مادر از روش های درست رفتار با کودک و وجود نگرش های رایج اشتباه در تربیت (از جمله حق مالکیت والدین نسبت به کودک یا اعتقاد به تنبیه و خشونت برای تربیت) باعث می شود که کودک مورد آزار قرار گیرد.

مشکلات کودکان

کودکانی که به بیماری های جسمی مزمن و طولانی مدت مبتلا هستند یا مشکلات رفتاری مانند اضطراب، پرخاشگری، بی قراری، بیش فعالی، شب ادراری دچار هستند، بیش از سایر کودکان در معرض آزار و آسیب قرار دارند. این کودکان به دلیل مشکلاتی که برای بزرگترها ایجاد می کنند، نسبت به دیگر کودکان بیشتر مورد تنبیه و تهاجم جسمی و روانی قرار می گیرند.

مشکلات اقتصادی

مشکلات اقتصادی و فشارهای روانی ناشی از آن مانند بیکاری و فقر دلیلی بر محرومیت کودک از دسترسی به نیازهای اساسی است. فشار اقتصادی نه تنها باعث تنش و نگرانی در والدین می شود، بلکه والدین را به انجام رفتارهایی چون پرخاشگری ، خشونت ، بی توجهی به نیازهای روحی کودک و… که عین کودک آزاری است، سوق می دهد.

پدر و مادر ناآگاه

ازدواج زیر سن قانونی که نتیجه اش والدین کم سن و سال است، والدینی که به بلوغ عاطفی نرسیده اند، پدر یا مادری که به تنهایی سرپرستی فرزند را بر عهده دارد، پدر و مادرانی که دوران کودکی بدی را پشت سر گذاشته اند و خود غالباً مورد آزار و تنبیه بدنی قرار گرفته اند، بسیار مستعد آزار و اذیت کودکان هستند.

فریب دادن والدین برای فرار از تنبیه بدنی

برای برخی والدین اطاعت کردن جایگاه بالایی دارد. می خواهند به کودک گوشزد کنند که «رئیس» خانه کیست! هدف آن ها این است که کودک بدون استفاده از «ذهن» خود، کاری را که مدنظر والدین است بدون پرسیدن انجام دهند. هنگامی که «اطاعت» هدف اصلی والدین است، فرزند غیرفعال می شود و کنترل زندگی خود را نیز از دست می دهد.

اساساً چهار نوع مجازات وجود دارد:

تنبیه بدنی: زدن یا کوبیدن با دست، چوب یا ترکه، کمربند یا برس مو و… .

مجازات روحی: فریب دادن، استفاده از کلمات با بار منفی و خشن مثلاً گفتن «من تو را دوست ندارم».

حذف پاداش ها: مثلاً اگر کودک تکالیف خود را انجام ندهد، نمی تواند تلویزیون تماشا کند.

جریمه کردن: چون شما پنجره را شکسته اید، مجبور شوید مبلغ آن را از پول خودتان بپردازید.

دو نوع اول مجازات فیزیکی و روانی، به عنوان روش های انضباطی و تربیتی مؤثر در نظر گرفته نمی شوند. اما دو نوع دیگر یعنی خودداری از پاداش و مجازات دادن، می تواند به عنوان روش مؤثر در نظر گرفته شد. البته بسته به اینکه چگونه پدر و مادر آن ها را مدیریت کنند.

چرا مجازات کارساز نیست؟

محروم کردن کوتاه مدت کودک از امتیازات، روش تنبیه مناسبی است.

مجازات فیزیکی یا همان تنبیه بدنی معمولاً به دلایل مختلف کارساز نیست. دلیل اول اینکه باعث می شود کودک از خود و دیگران متنفر شود. احساس «بد» بودن را در کودک القا می کند. اگر بچه ها فکر کنند که «بد» هستند، پس آن ها بد هم عمل خواهند کرد. این روش یک چرخۀ درهم شکسته و معیوب را تشکیل می دهد. کودکانی که سخت تنبیه شده اند، دیگر دلیلی برای خوب بودن نمی بینند. گاهی هم ممکن است فقط برای جلوگیری از مجازات کاری را که شما می خواهید انجم دهند.

والدینی که از مجازات فیزیکی استفاده می کنند، نمونه ای از استفاده از خشونت برای حل مشکلات و اختلافات هستند. همانگونه که می دانید کودکان رفتار والدین خود را تقلید می کنند. هنگامی که والدین از مجازات فیزیکی استفاده می کنند، کودکان بیشتر به استفاده از اعمال خشونت آمیز برای حل و فصل اختلافات خود با دیگران استفاده می کنند.

یکی دیگر از ضعف های استفاده از مجازات فیزیکی محدودۀ سنی آن است. والدین بعد از بزرگ شدن کودک دیگر نمی توانند از تنبیه بدنی برای تربیت استفاده کنند. پس منطقی است که از همان دوران کودکی روش درست آموزش رفتار مناسب و انضباط را به فرزندان خود آموزش دهند.

هنگامی که پاداش راه اصلی ما برای ایجاد انگیزه در کودکان است، بچه هایی که همیشه به دنبال پاداش هستند، رفتار درست را تنها به دلیل دریافت پاداش انجام می دهند نه به خاطر درست دانستن آن کار. جایی که پاداش و مجازات روی رفتار کودک تمرکز می کند، حقیقت عمل را هدف قرار می دهد و به کودک یاد می دهد تا زمانی که پاداش است رفتاری را انجام و در صورت داشتن مجازات کاری را ترک کند.

قانون مدنی و حقوق کودک

در ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی والدین کودک، حق تنبیه طفل خود را دارند.

جان براد شاو در کتاب من، کودک، من می نویسد: «متأسفانه ضرب و شتم بدنی زنان و کودکان، رسمی قدیمی و جا افتاده است. ما هنوز به تنبیه بدنی معتقدیم».

تنبیه بدنی به کودک آموزش می دهد تا برای فرار از آن، والدین خود را فریب دهد

از خواهر و برادر خود فراری باشد

عزت نفس کودک را از بین می برد

به کودک یاد می دهد که خشونت یک راه قابل قبول برای حل مشکلات است.

ایجاد آسیب های جسمی مانند خراش و جراحت، دردهای شکمی و معده، شب ادراری، زخم و خونریزی های غیرعادی و عفونت های جنسی

ایجاد احساس ترس و بی اعتمادی نسبت به دیگران

دوری کودک از جمع ها

بداخلاقی، بدخلقی های غیرعادی، رفتارهای پرخاشگرایانه

کودک آزاری

آسیب جسمانی به کودک یکی از موارد کودک آزاری به شمار می رود.

عواقب طبیعی اجازه می دهد تا کودکان نظم طبیعی جهان را یاد بگیرند؛ برای مثال، اگر کودک غذا نخورد، گرسنه می شود یا اگر تکالیف خود را انجام ندهد، نمرۀ پایینی دریافت می کند.

استفاده از روش نظم و انضباط موثرتر از مجازات و تنبیه در آموزش چگونه رفتار کردن کودکان است. استفاده از روش های انضباطی مناسب برابر است با مجازات کمتر کودکان.

هیچ دلیلی برای استفاده از مجازات فیزیکی و کلامی برای رعایت رفتار توسط یک کودک وجود ندارد.

استفاده از عواقب کار به عنوان یک روش انضباطی، به کودکان کمک می کند تا مسئولیت رفتار خود را بر عهده گیرند.

پیامدها باید به صورت منطقی به سوء رفتار کودک مرتبط باشد.

کودک باید ارتباط بین سوء رفتار و نوع تنبیه را ببیند تا آن کار را ترک کند.

تنظیم پیامدهای منطقی توسط والدین: تنبیه باید عکس العمل منطقی در مقابل رفتار کودک را دنبال کند. به عنوان مثال، عدم تمیز کردن لباس، یک نتیجه منطقی برای پوشیدن لباس های کثیف است.

تنبیه کلامی کودک

تنبیه کلامی و فحش دادن باعث ایجاد حس بی ارزش بودن در کودک می شود.

از آنجایی که پیشگیری همیشه بهتر، آسان تر و سریع تر از درمان است، بیایید با راه های از کودک آزاری پیشگیری کنیم:

اولین قدم را درست بردارید. در ازدواج و تشکیل خانواده دقت کنید. از ازدواج های تحمیلی، شتاب زده و در سنین پایین خودداری کنید.

با مطالعۀ کتاب های مناسب، شرکت در کلاس های آموزشی، مشورت کردن با افراد آگاه و… حقوق و نیازهای اساسی کودکان را بشناسید.

تعهد، مسئولیت و انجام وظایف خود را به عنوان پدر و مادر نسبت به کودکان بپذیرید.

آگاهی و شناخت خود را نسبت به شیوه های تربیتی و پرورش فرزندان افزایش دهید.

شناخت دلایل کودک آزاری و مجهز شدن به سیستم های مقابله با آن دلایل

به سلامت جسمی و روانی سرپرستان کودک دقت داشته باشید

کاهش فشارهای عصبی و مشکلات رفتاری که مسبب کودک آزاری هستند.

خود را به مهارت های کنترل خشم، مقابله با استرس، تقویت مهارتهای ارتباطی مجهز کنید.

از متخصصان و افراد آگاه یا مراکز مشاوره کمک بگیرید.

و در آخر…

خشونت علیه کودکان را متوقف کنید

روان شناسان در مورد آثار تنبیه روانی معتقدند بچه هایی که مورد توهین، تحقیر و سرزنش قرار می گیرند، در آینده از عزت نفس و اعتماد به نفس کمتری برخوردارند. کودکانی که مورد تنبیه قرار می گیرند با خود به این نتیجه می رسند که وقتی دیگران برای آن ها ارزشی قائل نیستند؛ پس موجودات قابل احترامی نیستند. با اینکه قانون به پدر و مادر اجازه تنبیه کودک را داده، اما بهتر است بدانید تنبیه بدنی کودک عواقب روحی و روانی بسیار بدی روی فرزندتان می گذارد.