زلزله در کرج ؛ چرا گسل‌های این منطقه به لرزه درآمده‌اند؟/ پاسخ مهدی زارع را بخوانید

فرهاد طالبیان: زلزله ای به بزرگی ۴ ریشتر و عمق ۸ کیلومتری زمین، حوالی ماهدشت استان البرز را به لرزه درآورد.

ارتباط زلزله اخیر با گسل‌های منطقه

در مورد این زلزله، مهدی زارع، استاد دانشگاه، توضیح داد که کانون این زمین‌لرزه ۴ ریشتری در ماهدشت، در نزدیکی منطقه دشت شهریار قرار داشته است. او همچنین به زلزله با بزرگی ۵ که در تاریخ ۲۹ آذرماه سال ۱۳۹۶ در ملارد رخ داده بود اشاره کرد و گفت که هر دو زلزله در مجاورت این دشت شکل گرفته‌اند.

تنش‌های زمین‌ساختی و گسل ماهدشت

زارع با بیان اینکه تنش‌های زمین‌ساختی در دو سوی گسل ماهدشت- جنوب کرج در زلزله ۲۹ آذر رخ داده بود، افزود: "این تنش‌ها به میزان حدود ۵ بار (۵۰۰ کیلوپاسکال) افزایش یافته‌اند. همچنین طی سه دهه گذشته، تغییرات ناشی از فرونشست زمین در دشت شهریار باعث افزایش تنش در اطراف این گسل و حتی گسل شمال تهران شده است."

نقش فرونشست زمین در لرزه‌های اخیر

زارع ادامه داد: "شواهد نشان می‌دهد که رخداد زلزله ۲۹ آذر ۱۳۹۶ تا حدودی به تحریک گسل ماهدشت-جنوب کرج در اثر فرونشست زمین مرتبط بوده است."

او توضیح داد که عوامل متنوعی باعث بروز فرونشست زمین می‌شوند. از جمله این علل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فشردگی هیدرولیکی
• استخراج زیرزمینی مواد
• خروج سیالات زیرزمینی مانند آب‌های زیرزمینی

این استاد دانشگاه اضافه کرد که پمپاژ بیش از حد آب زیرزمینی یکی از مهم‌ترین عوامل فرونشست در استان تهران است. افزایش لرزش‌ها نیز در مقیاس زمین‌شناسی، بسیار سریع و طی زمان کوتاهی رخ داده است.

<

تأثیر تغییرات فشار منفذی بر گسل‌ها

زارع توضیح داد که تخلیه مایعات در این منطقه، فشار منفذی را در اعماق زمین تغییر می‌دهد و این موضوع باعث ایجاد تغییرات در تنش مؤثر امتداد گسل‌ها می‌شود. همین تغییرات نیز به افزایش فعالیت‌های لرزه‌ای دامن زده‌اند. به گفته او، افت سطح آب زیرزمینی و فرونشست زمین در دشت شهریار و ملارد، بسیاری از گسل‌های فعال این منطقه را مجدداً تحریک کرده‌اند.

پیامدهای زیربنایی فرونشست زمین

زارع تأکید کرد که این فرایند طی دو دهه گذشته تاثیرات قابل‌توجهی بر سازه‌های زیربنایی منطقه داشته است. او به آمار چاه‌های آب و اطلاعات مربوط به سفره آبخوان و سطح آب زیرزمینی اشاره کرد و گفت: "تا سال ۱۳۸۹، میزان برداشت سالانه آب از دشت شهریار حدود ۳۴ میلیون متر مکعب بوده است؛ اما تا سال ۱۳۹۶ این میزان به ۳۰ میلیون متر مکعب رسیده و یک بیلان منفی برای دشت تهران ایجاد کرده است."

اثرات فرونشست زمین بر گسل‌ها

به گفته زارع، این بیلان منفی باعث فرونشست زمین در حدود حداکثر ۲۵ سانتی‌متر در هر سال شده است. او افزود که ادامه بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی، همراه با ورود آب حاصل از آبیاری، سبب تغییرات شدید تنش در لایه‌های آبرفتی پیرامون گسل‌های پردیسان، رباط‌کریم و ماهدشت-جنوب کرج شده است.