مبارزات و فعالیت های سیاسی هاشمی رفسنجانی چهره ماندگارنظام

روز سه شنبه ( 19 دی ) هفتمین سالگرد این شخصیت سیاسی و مذهبی است " رکنا " در گزارشی به فراز و نشیب  زندگی و مبارزات  در زمان شاه و فعالیت های سیاسی بعد از انقلاب ، یکی از چهره های ماندگار پرداخته است.

آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی بهرمانی در تاریخ ۳ شهریور ۱۳۱۳ در روستای نوق بهرمان شهرستان رفسنجان به دنیا آمد و در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۹۵ در شهر تهران درگذشت.

ایشان یکی از ۹ فرزند میرزاعلی هاشمی بهرمانی و ماه بی‌بی صفریان است. پدرش با اینکه تحصیلات حوزوی داشت، از باغداران و کشاورزان منطقه بود. نام خانوادگی «هاشمی» برای خانواده ایشان، با آن‌ که سیّد نیستند، به این دلیل انتخاب شده که نام جدّ پدری شان «هاشم» بوده است که در سرتا سر منطقه، املاک و امکانات زیادی داشته است.

اکبر هاشمی رفسنجانی تحصیلات را، از سن ۵ سالگی در مکتب خانه آقا سید حبیب آغاز نمود و در مکتبخانه «زن ملا عبدالله» ادامه داد، اما در ۱۴ سالگی به خاطر ظرفیت‌های کم و امکانات محدود روستا و با هدف ادامه تحصیل در حوزه علمیه، آهنگ مهاجرت به قم نمود.

آغاز کار‌های فرهنگی

بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و سقوط دولت قانونی و حصر دکتر محمد مصدق در احمد آباد مستوفی،  وی ( هاشمی رفسنجانی ) که در جریان مسایل کلی و جزئی جامعه قرار گرفته بود، به خوبی درک کرد که درمان بسیاری از درد‌ها، آگاهی عمومی جامعه و به خصوص خواص، از برنامه‌های مشترک استعمار و استبداد برای بسط بستر جهل و اشاعه خرافات و فراگیری بی خبری است.

در روزگاری که مطالعه روزنامه و نشریه، به عنوان سوغات غرب، برای طلبه‌ها، مانند بسیاری از مظاهر تجدد، چون بلندگو و رادیو، عیب بود، دست به انتشار نشریه‌ای با همزمان با تحقیق برای نگارش مقاله جهت درج در نشریه، به دو موضوع از همکاری استبداد و استعمار، یعنی موضوع فلسطین و عقب ماندگی ایران رسید که پایه‌های دو کتاب ماندگار در تاریخ ایران و اسلام شد. دو کتاب با عناوین «سرگذشت فلسطین» و «امیر کبیر» که هر دو با مقدمه هایی، چون «کارنامه سیاه استعمار» و «قهرمان مبارزه با استعمار» چنان آب در خوابگاه مورچگان داخلی و خارجی ریخت که زندان‌ها و شکنجه‌های عجیب و غریب مترجم و نویسنده کتاب ها، یعنی آیت الله هاشمی رفسنجانی را به همراه داشت. دو کتابی که امام خمینی خواندن آن‌ها را به مراجع، علما و طلبه‌های حوزه‌های علمیه توصیه می‌نمود و دکتر مصدق با بیان این جمله که «از کتاب سرگذشت فلسطین بسیار استفاده نمودم و حیفم آمد که این کتاب در گوشه‌ای بماند و مورد استفاده قرار نگیرد.» برای خرید آن چک می‌کشد تا «ازآن بیشتر تهیه کنند و آن را در معرض استفاده عموم قرار دهند. »

ازدواج با خانم عفت مرعشی

در سال 1337 آیت الله هاشمی رفسنجانی با خانم عفت مرعشی، دختر حجت الاسلام آقا سید محمد و نوه حضرت آیت الله سید کاظم طباطبائی یزدی، صاحب کتاب عروة الوثقی ازدواج کرد. حاصل این ازدواج 5 فرزند به نام های فاطمه، محسن، فائزه، مهدی و یاسر است.

شکنجه بخاطر سخنرانی علیه سلطنت

از تاسوعای سال ۱۳۷۸هجری قمری که مطابق با ۴ مرداد ۱۳۳۷ با سخنرانی غرّا علیه سلطنت در همدان، وارد میدان مبارزه علیه طاغوت شد. پس از آن ۷ بار و مجموعاً ۴ سال و ۵ ماه به جرم فعالیت مخفیانه علیه حکومت پهلوی، بازداشت و زندانی و شکنجه شد و حتی علی رغم معافیت، به سربازی اجباری رفت، اما دست از مبارزه و ترویج اندیشه‌های امام راحل و افزایش آگاهی مردم برنداشت.

 با تبعید امام خمینی (ره)، نقش هاشمی  برای سر و سامان دادن به مبارزه و مبارزان و جلوگیری از انحراف نهضت روحانیت پررنگ‌تر شد. به گونه‌ای که هم برای سخنرانی به هیات‌های مذهبی تهران و هم در جمع هواداران جریان‌های سیاسی در داخل می‌رفت و هم برای رفع اختلافات مبارزان خارج از کشور، به عراق، لبنان، اروپا، آمریکا و حتی شرق دور سفر می‌کرد که معمولاً بعد از هر سفری، توسط ساواک بازداشت و زندانی می‌شد. در آخرین محکومیت که با اعتراض علما و مراجع قم و نجف، حکم اعدامشان به زندان تبدیل شد، پس از سه سال تحمل بدترین رفتار‌ها در زندان‌های قرل قلعه؛ اوین؛ قزل حصار، قصر و کمیته مشترک ضد خرابکاری، در آذر ماه ۱۳۵۷ به دریای خروشان ملت در راهپیمایی‌های شورانگیز پیوست.

نخستین مسئولیت‌های رسمی مبارزاتی

اگرچه هاشمی رفسنجانی از نخستین روز‌های مبارزه، امین امام خمینی (ره) بودند و حتی در جریان کاپیتولاسیون، از طرف امام، برای جمع آوری اسناد به تهران رفته بود، اما نخستین مسولیت‌های رسمی مبارزه را ماه‌ها قبل از پیروزی انقلاب پذیرفت.

به انتخاب امام و به همراه چهار روحانی دیگر عضو شورای انقلاب شد که تا پس انقلاب هم هم عضو آن شورا و حتی سرپرست وزارت کشور برای برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری در ایران بود.

مجددا به انتخاب امام، تنها روحانی عضو هیات حل مشکل سوخت بود که دکتر بازرگان که رئیس این هیات بود، پس از مشاهده تاثیر کلام هاشمی در کارگران و اعتصاب کنندگان شرکت نفت، گفته بود: «الان راز عضویت یک روحانی در یک جمع تخصصی و سیاسی را می‌فهمم.»

مسولیت‌های دیگرشان در روز‌های قبل از پیروزی، عضویت در هیات استقبال از امام و مدیریت تعصب روحانیون در مسجد دانشگاه تهران بود.

دفاع مقدس و هاشمی رفسنجانی

شورای عالی دفاع یا به اصطلاح «اتاق فرمان جنگ» مرکز تصمیم گیری‌های کلان درباره نحوه مقابله با متجاوزان بود، تصمیماتی که خروجی نهایی آن پیروزی افتخارآفرین کشورمان و شکست خفت بار صدام و همپیمایانش در پایان جنگ ۸ ساله بود.

پیروزی هاشمی رفسنجانی در ریاست جمهوری

آیت الله رفسنجانی با پایان دوران ریاست جمهوری رهبر انقلاب، در نامزد انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۶۸ شد و با کسب اکثریت آراء رئیس جمهور ایران شد. ایشان ۴ سال بعد و در سال ۱۳۷۲ نیز در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد و در مجموع به مدت ۸ سال رئیس جمهور ایران بود.

وی همچنین در سال 1392 برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد، که مورد تائید شورای نگهبان قرار نگرفت.  

ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام

هنوز هشت سال ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی به پایان نرسیده بود که آیت الله خامنه‌ای در اسفند ماه ۱۳۷۵ با حکم جدیدی، ایشان را به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزید. اگرچه پیش از آن هم در چندین دوره ریاست این مجمع را بر عهده داشت، اما این حکم موارد مهمی داشت که می‌توان گفت: تدوین سیاست‌های کلی، داوری در اختلافات شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی و حل معظلات کشور، فصلی دیگر از مدیریت جامع و فراجناحی آیت الله هاشمی رفسنجانی را رقم زد.

وداع تاریخی مردم با پیکر هاشمی رفسنجانی

سرانجام هاشمی رفسنجانی که از سال ۱۳۶۰ تا ۱۸ دیماه ۱۳۹۵ خاطرات هر روزشان را می‌نوشت، پس از عمری جهاد و مبارزه، عصر روز یکشنبه، ۱۹ دی ۱۳۹۵ به دیار باقی شتافت. پس از دو شب وداع تاریخی مردم با پیکر ایشان در حسینیه جماران، صبح روز سه شنبه، ۲۱ دی ماه، میلیون ها نفر پیکر او را از دانشگاه تهران تا بهشت زهرا تشییع و در جوار امام راحل به خاک سپرده شد.

مسئولیت های سیاسی و اجرایی آیت الله هاشمی رفسنجانی

در دوران پیروزی انقلاب آیت الله هاشمی رفسنجانی از اعضای موثر شورای انقلاب بود و پس از آن در زمینه های گوناگون به فعالیت پرداخت، از جمله:

•  عضو شورای ۵ نفره انقلاب

•  عضو کمیته حل مشکل سوخت

•  عضو کمیته استقبال از امام

•  عضوشورای فقهی و از موسسین حزب جمهوری

•  عضو و موسس جامعه روحانیت مبارز

•  سرپرست وزارت کشور

نماینده مردم تهران در دوره های اول تا سوم مجلس شورای اسلامی

•  رئیس مجلس شورای اسلامی

•  امام جمعه موقت تهران از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۸

•  نماینده امام در شورای عالی دفاع

•  سخنگوی شورای عالی دفاع

•  فرمانده دفاع مقدس ازسال ۱۳۶۲

•  جانشین فرماندهی کل قوا

•  نماینده مردم تهران در دوره های اول تا پنجم مجلس خبرگان رهبری

•  نایب رئیس مجلس خبرگان در پنج دوره

•  رئیس مجلس خبرگان رهبری در دوره چهارم

•  رئیس جمهور دوره های پنجم و ششم

•  عضو هیات موسس دانشگاه آزاد اسلامی

•  عضو هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی

•  رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۵

او از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۸ به عنوان اولین رئیس مجلس جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کرد، و پس از آن  از تاریخ 25 مرداد ماه سال 1368 تا 12 مرداد 1376 به عنوان چهارمین رئیس جمهور ایران عهده دار امور اجرایی کشور بود، او از سال 1368 تا پایان عمر نیز ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را برعهده داشت.

ایشان در همه ادوار مجلس خبرگان به عنوان نماینده مردم تهران حضور داشت، و از سال 1386 تا سال 1390 دومین رئیس مجلس خبرگان رهبری بود. او همچنین رئیس هیئت مؤسس و هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی بود.

در سال 1384 در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کرد، که این انتخابات به دور دوم رسید که در دور دوم انتخابات پیروز نشد، وی همچنین در سال 1392 برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد، که مورد تائید شورای نگهبان قرار نگرفت.

آخرین آواز قو

محسن هاشمی رفسنجانی در روزنامه‌ی سازندگی نوشت:

اندیشمند فقید و برجسته معاصر، دکتر داود فیرحی که متاسفانه بر اثر بیماری کرونا در اوج شکوفایی فکری از دنیا رفت، پس از رحلت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در مقاله‌ای با عنوان «آخرین آواز قو» به این موضوع پرداخت که پرنده قو، در پایان عمر خود، همه انرژی و توانش را متمرکز می‌کند و زیباترین و رساترین نغمه عمر خود را به عنوان آخرین آواز سر می‌دهد و آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نیز در مقطع پایانی عمر خود، زیباترین و ماندگارترین بخش تفکرات خود را که با ۶۰ سال مبارزه سیاسی و تجربه ۳۷ سال اداره نظام، به دست آمده بود، بیان کرد.