رفع موانع تولید و صادرات فرش دستباف / جلوگیری از مهاجرت رفوگران و مصادره فرش‌ های ایرانی

به گزارش رکنا، در نشست خبری که روز گذشته به مناسبت «روز ملی فرش دستباف ایران» برگزار شد، محمد صادق مفتح، مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور بازرگانی با تأکید بر سیاست‌های کلان وزارت صمت در حوزه فرش دستباف تصریح کرد: «این وزارتخانه با درک جایگاه این صنعت اصیل ایرانی، آن را به یکی از اولویت‌های اصلی خود تبدیل کرده است. یکی از اقدامات مهم، ارتقای مرکز ملی فرش به نهادی مستقل با مدیریت مستقیم وزیر بوده که بدون شک ظرفیت‌های آن را به مرحله اجرا درخواهد آورد.»

وی افزود: «با این ارتقاء، فعالیت‌های مربوط به فرش دیگر جزو حواشی وزارتخانه نیست، بلکه در قلب برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان جای گرفته است. هدف اصلی، تمرکز این مرکز بر سیاست‌گذاری، هدایت و بهره‌مندی از ظرفیت نخبگان و متخصصان در تمام مراحل زنجیره تولید فرش است.»

مفتح با اشاره به سابقه وزیر صمت در حوزه بازرگانی، اظهار داشت: «ایشان پیش‌تر نیز در دوران وزارت خود به رکوردهای بی‌سابقه‌ای در زمینه تولید و صادرات فرش دست یافتند. همین پیشینه، امید به رشد مجدد این صنعت را در دولت فعلی تقویت کرده است.»

وی در ادامه گفت: «فرش دستباف ظرفیت‌های فراوانی برای اشتغال‌زایی و صادرات دارد. شورای عالی فرش نیز مأموریت یافته تا با شناسایی و حذف قوانین دست‌وپاگیر، زمینه جهشی دوباره در تولید و صادرات فرش را فراهم سازد.»

مشاور وزیر همچنین به جایگاه ویژه فرش در معیشت روستاییان اشاره کرد و بیان داشت: «فرشبافی عمدتاً در روستاها انجام می‌شود و برای خانواده‌های روستایی، به‌ویژه کشاورزان، نقش مکمل درآمدی دارد. بنابراین توسعه این صنعت می‌تواند به تحولی بنیادین در اقتصاد روستاها بینجامد. از منظر وزارت صمت، فرش ایرانی فقط یک هنر نیست، بلکه یک مزیت اقتصادی ملی است.»

مفتح ضمن ارزیابی وضعیت فعلی صنعت فرش، تاکید کرد: «یکی از برنامه‌های اصلاحی مهم، تسهیل ورود فرش به کشور برای تعمیر یا فروش مجدد و جلوگیری از مهاجرت نیروهای متخصص از جمله رفوگران است. نشست‌های تخصصی با فعالان این حوزه در حال برگزاری است و اقدامات اولیه نیز انجام شده است.»

او افزود: «هم‌اکنون نیز پیگیر لغو الزام بازگشت ارز حاصل از صادرات فرش هستیم؛ چرا که رونق صادرات تنها در گرو تسهیل فرآیندهاست. بدون این اصلاحات، جهش تولید ممکن نخواهد بود.»

فرش، قربانی تغییرات در ساختار اقتصاد روستا

در بخش دیگری از نشست، مفتح به انتقاد از سیاست‌های کشاورزی گذشته پرداخت و تصریح کرد: «یکی از خطاهای راهبردی پس از انقلاب، تأکید بیش از حد بر کشاورزی در قالب شعار خودکفایی، به‌ویژه در تولید گندم بود؛ درحالی‌که هیچ‌گاه به این هدف نرسیدیم.»

وی ادامه داد: «پیش از این، اقتصاد روستا دامپروری‌محور بود اما با تغییر سیاست‌ها و تمرکز بر کشاورزی، بخصوص در شرایط بحران منابع آبی، مشکلاتی چون افت سطح آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین پدید آمد. گندم که در بازار جهانی ارزان‌ترین کالای اساسی است، نباید محور کشاورزی ما در کشور کم‌آب ایران می‌بود.»

به گفته مفتح، این دگرگونی ساختاری نه‌تنها به منابع طبیعی آسیب زده، بلکه بر سایر فعالیت‌های سنتی از جمله فرشبافی نیز اثر منفی گذاشته است. او پیشنهاد کرد که بازگشت به اقتصاد دامپروری، البته در قالب صنعتی و مدرن، می‌تواند مسیری برای جبران اشتباهات گذشته باشد.

در پایان، وی با اشاره به افزایش چشمگیر تعداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز، تأکید کرد: «این فشار بر منابع آبی کشور، نتیجه مستقیم سیاست‌هایی است که اقتصاد روستا را از ریشه دگرگون کرده است.»

صادرات ۴۰ میلیون دلاری فرش مایه تاسف است

یحیی آل‌اسحاق، رئیس شورای راهبردی مرکز ملی فرش دستباف ایران و مشاور عالی وزیر صنعت، معدن و تجارت در این نشست خبری با تاکید بر جایگاه تاریخی و فرهنگی فرش دستباف، اظهار داشت: فرش ایرانی تنها محصولی است که همه اقوام این سرزمین، از کرد و ترک و بلوچ گرفته تا قشقایی و عرب، در خلق آن سهم دارند. این هنر ـ صنعت، نماد تمام‌عیار ایران است و نقشی کلیدی در ایجاد اشتغال برای محروم‌ترین نقاط کشور داشته است.

وی یادآور شد: در دوران مسئولیت قبلی، صادرات فرش ایران به دو میلیارد دلار رسید و مستقیماً برای دو میلیون نفر و غیرمستقیم برای ۴ تا ۵ میلیون نفر شغل ایجاد کرد.

آل‌اسحاق با انتقاد از وضعیت فعلی صادرات این صنعت گفت: در حالی که کشور در تعاملات اقتصادی چندصد میلیارد دلاری حضور دارد، سهم سالانه ۴۰ میلیون دلاری فرش مایه تأسف است. این عدد فاصله زیادی با ظرفیت‌های تاریخی و اقتصادی ایران دارد و در صورت بی‌توجهی، جایگاه جهانی فرش ایرانی بیش از پیش آسیب خواهد دید.

وی با اشاره به اثرات تحریم‌ها افزود: در حال حاضر، فرش‌های صادرشده به اروپا در گمرک‌ها متوقف شده‌اند و صادرکنندگان با خطر مصادره کالاهایشان مواجهند. حتی برخی از فرش‌های موزه‌ای که به خارج انتقال یافته‌اند، در معرض خطر مصادره قرار دارند و لازم است راهکاری برای بازگرداندن آن‌ها اتخاذ شود.

مشاور عالی وزیر صمت از احیای شورای عالی فرش خبر داد و افزود: با نگاه تازه‌ای که در وزارتخانه شکل گرفته، قرار است این شورا صرفاً بر چهار محور سیاست‌گذاری، هدایت، نظارت و پشتیبانی تمرکز داشته باشد. اما واقعیت این است که بدون مشارکت عملی فعالان واقعی اقتصادی، نمی‌توان به احیای صنعت فرش امید داشت. اگر اداره این صنعت تنها در دست دولت باقی بماند، نتایج گذشته تکرار خواهد شد.

آل‌اسحاق تصریح کرد: تا زمانی‌که دولت از تصدی‌گری فاصله نگیرد و صرفاً نقش راهبری و نظارتی خود را ایفا نکند، مشکلات اقتصادی پابرجا خواهد ماند. تغییر در این مسیر تنها با تکیه بر توان مردم و باور به ظرفیت‌های آنان امکان‌پذیر است.

وی خواستار همراهی همه‌جانبه بخش خصوصی، نهادهای فرهنگی و وزارت صمت برای بازگرداندن جایگاه شایسته فرش دستباف در اقتصاد ملی و بازارهای جهانی شد.

در بخش دیگری از اظهارات خود، آل‌اسحاق به اقدامات انجام‌شده برای رفع موانع تولید و صادرات اشاره کرد و گفت: دولت، مجلس و گمرک در این مسیر هم‌راستا شده‌اند. جلسه‌ای با حضور فعالان صنعت فرش برگزار شد و طی آن، ۹ سرفصل اصلی از مشکلات این حوزه شناسایی و در حال تدوین آیین‌نامه‌هایی برای رفع آن‌ها هستیم.

به گفته وی، بخشی از این موانع نیازمند هماهنگی‌های بین‌دستگاهی و بخشی دیگر مستلزم مصوبات قانونی است. وی افزود: در آینده نزدیک، مصاحبه‌ای جامع انجام خواهد شد تا ابعاد مختلف این مسائل، به‌ویژه چالش‌های مالیاتی و بانکی، برای فعالان اقتصادی و عموم تبیین شود.

آل‌اسحاق به پدیده مهاجرت برخی فعالان قدیمی این صنعت به کشورهای دیگر نیز اشاره کرد و گفت: متأسفانه امروز همان‌ها به رقبای ما تبدیل شده‌اند. نمونه بارز آن، فرش‌هایی است که در چین تولید و به بازار ایران وارد می‌شوند. یکی از دلایل اصلی پایین‌تر بودن قیمت این محصولات، مواد اولیه ارزان در آن کشورهاست.

وی تأکید کرد: برای رقابت‌پذیر شدن فرش ایرانی باید قیمت تمام‌شده آن کاهش یابد؛ این امر مستلزم تأمین ارزان و باکیفیت مواد اولیه‌ای همچون پشم، نخ و رنگ است. اگر واردات این اقلام برای صادرکنندگان بدون پرداخت عوارض ممکن شود، هزینه‌ها به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.

مشاور عالی وزیر صمت یکی دیگر از مشکلات جدی صنعت فرش را بیمه بافندگان دانست و پیشنهاد داد: دولت می‌تواند بخشی از حق بیمه را پرداخت کند تا فشار مالی بر بافندگان کاهش یابد. همچنین، در حوزه بازاریابی و تبلیغات، فعالان با موانع جدی روبه‌رو هستند که دولت یا نهادهای مسئول باید بخشی از این هزینه‌ها را تقبل کنند.

در پایان، آل‌اسحاق بر لزوم بهره‌برداری از ظرفیت‌های بین‌المللی نیز تأکید کرد و گفت: چرا از رایزنان بازرگانی و ظرفیت سفارتخانه‌ها برای توسعه بازارهای صادراتی استفاده نمی‌شود؟ همچنین، حمایت‌های حقوقی بین‌المللی باید در دستور کار قرار گیرد. فرش ایرانی هنوز در دنیا اصالت و جایگاه خود را حفظ کرده، اما بدون حمایت مؤثر، نمی‌توان از این ظرفیت تاریخی بهره برد.

فرش دستباف ایران صاحب روز ملی شد

زهرا کمانی، رئیس مرکز ملی فرش ایران، در این نشست خبری با اشاره به پیشینه تاریخی فرش دستباف ایرانی تأکید کرد: فرش دستباف کشورمان با سابقه‌ای چند هزار ساله، همواره جایگاه برجسته‌ای در فرهنگ، هنر، اشتغال‌زایی و تولید داشته و در دوره‌های اوج خود، توانسته است مقام نخست جهانی را از نظر صادرات به‌دست آورد. در مقطعی، صادرات این هنر اصیل ایرانی از مرز دو میلیارد دلار عبور کرد که خود نشان از سابقه‌ای درخشان برای ایران دارد.

وی با اشاره به چالش‌های سال‌های اخیر این صنعت، تصریح کرد: متأسفانه در پی تحریم‌های ظالمانه آمریکا، همراه با وجود برخی قوانین بازدارنده و نارسایی‌های مدیریتی در بخش فرش دستباف، شاهد افت محسوسی در جایگاه بین‌المللی فرش ایرانی بوده‌ایم.

در ادامه، کمانی درباره روند نام‌گذاری روز ملی فرش دستباف توضیح داد: در نود و دومین جلسه شورای مشترک مرکز ملی فرش ایران و بخش خصوصی استان اصفهان، پیشنهاد ثبت یک روز ملی برای فرش مطرح شد. پس از پیگیری‌های مداوم و طرح موضوع در شورای فرهنگ عمومی کشور، سرانجام روز بیستم خرداد، همزمان با روز جهانی صنایع‌دستی، به عنوان روز ملی فرش دستباف ایران به تصویب رسید؛ اقدامی ارزشمند برای فعالان این عرصه و پاسداشت نمادی اصیل از فرهنگ ایرانی.

رئیس مرکز ملی فرش ایران در خصوص برنامه‌های این روز ملی گفت: با همکاری وزارت کشور، این موضوع به استانداران سراسر کشور ابلاغ شده تا با برپایی نمایشگاه‌ها، نصب تابلوهای تبلیغاتی و اجرای برنامه‌های فرهنگی، علاوه بر معرفی فرش‌های مناطق مختلف، بستر توسعه بازار و ارتقای آگاهی عمومی نسبت به این هنر ملی فراهم شود. هر فرش ایرانی بازتابی از طرح‌ها و نقوش بومی است که با سبک زندگی، اقلیم و هویت محلی گره خورده‌ است. نمایش این آثار در سراسر کشور، جلوه‌ای از فرهنگ غنی ما را به نمایش می‌گذارد. در تهران نیز با همکاری اتاق بازرگانی، ویژه‌برنامه‌هایی با حضور هنرمندان و سفرای کشورهای مختلف برگزار خواهد شد.

کمانی همچنین از برگزاری مراسم جشن روز ملی فرش خبر داد و اعلام کرد: این مراسم فردا (سه‌شنبه ۲۰ خرداد) ساعت ۱۸ در موزه فرش ایران برگزار می‌شود و برای آن، از سفرای کشورهای گوناگون دعوت به عمل آمده است. موزه فرش ایران، تنها موزه تخصصی فرش در جهان به شمار می‌رود که آثار ارزشمند و بی‌نظیری از هنرمندان ایرانی را در خود جای داده است. با این حال، بسیاری از ایرانیان هنوز این موزه را از نزدیک ندیده‌اند، در حالی که گردشگران خارجی به شوق دیدن این آثار تاریخی، به ایران سفر می‌کنند.

وی تأکید کرد: برای حفظ و ترویج فرش ایرانی، باید استفاده از آن را از خانه‌های خود آغاز کنیم. فرش ایرانی هم‌زمان یک کالای فرهنگی، هنری و کاربردی است و در زمانی به اوج جهانی رسید که جایگاه ویژه‌ای در منازل ایرانیان داشت. اگر می‌خواهیم این میراث همچنان نماد فرهنگ و اصالت ما باقی بماند، باید خود ما نخستین مصرف‌کنندگان آن باشیم.

کمانی در بخش دیگری از سخنان خود به رونمایی یک فرش ویژه اشاره کرد و گفت: در مراسم روز ملی فرش، از یک فرش نفیس با طرح شاهنامه که با صرف ده سال زمان و بهره‌گیری از تکنیک‌های خاص بافته شده، رونمایی خواهد شد. این فرش در مراسم، قیچی و چله‌بری می‌شود. همچنین، پنج تخته فرش نفیس متعلق به دوره قاجار که از مخزن موزه خارج شده‌اند، برای نخستین بار در معرض دید عموم قرار می‌گیرند. از ساعت ۲۰ امشب نیز، نمادها و المان‌های فرش ایرانی بر روی برج آزادی به نمایش درخواهد آمد و برای اولین بار، به مناسبت این روز، نورافشانی صورت می‌گیرد.

رئیس مرکز ملی فرش ایران با اشاره به کمپین تبلیغات محیطی گفت: کمپینی با هدف معرفی مناطق گوناگون قالیبافی در کشور به راه افتاده و با همکاری شهرداری، تابلوهای شهری به معرفی فرش ایرانی اختصاص یافته‌اند. امید است این حرکت، سرآغاز مسیر تازه‌ای برای احیای جایگاه درخشان فرش دستباف ایران باشد و ما نیز به عنوان خدمت‌گزاران این حوزه، بتوانیم نقشی مؤثر در رشد و گسترش آن ایفا کنیم.