مهاجرت پسته کاران رفسنجان به آمریکا / دولتمردان ایران تغییر اقلیم را درک نکرده اند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، تغییرات اقلیمی مهمترین معضل زیست محیطی سراسر جهان محسوب می شود که به دلیل گرمایش جهانی بر اثر انباشت بیش از حد گازهای گلخانه ای با گسترش فعالیت های صنعتی و مصرف بیش از اندازه سوخت های فسیلی توسط بشر در قرن های گذشته به وجود آمده و چند دهه ای است که با بروز نشانه هایی نظیر افزایش متوسط دمای هوا، خشکسالی های پیاپی، بارش باران های ناگهانی و بسیار شدید، افزایش میزان وقوع سیل، رشد بیابان زایی، افزایش آتش سوزی در جنگل ها، کاهش آورده رودخانه ها، خشک شدن تالاب ها، تشدید گرد و غبار و ... طبیعت بسیاری از کشورها و البته زندگی اجتماعی شهروندان آنها را درگیر کرده است.

در این میان با وجود این که به گفته کارشناسان محیط زیست، ایران به دلیل قرار گرفتن در اقلیم خشک و نیمه خشک زمین و کاهش تاب آوری اکوسیستم مناطق مختلف کشور بر اثر اجرای فرآیند ناپایدار توسعه و سوء مدیریت منابع آبی، بیش از متوسط جهانی از تبعات ناشی از تغییر اقلیم آسیب دیده است، اما به نظر می رسد هنوز هم در سیاستگذاری های کلان کشور نقش تغییرات اقلیمی و راهکارهای مواجهه و سازگاری با آن به درستی در نظر گرفته نمی شود و همچنان برنامه ای جدی و همه جانبه برای کربن زدایی، گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، توسعه اقتصاد سبز و اصلاح الگوی مصرف آب بخصوص در حوزه کشاورزی در ایران وجود ندارد.

این نکته ای است که دکتر سید حسین موسوی، اقلیم شناس و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: شواهد مختلفی از اجرای طرح های توسعه ای بدون رعایت ضوابط زیست محیطی و تشدید معضلات محیط زیستی و مشکلات ناشی از کم آبی و استفاده ناپایدار از منابع طبیعی کشور، نشان می دهد که متاسفانه در کشور ما به عنوان یکی از ده کشور اول تولیدکننده گازهای گلخانه ای در جهان که از قضا بیش از متوسط جهانی با تبعات تغییر اقلیم درگیر شده است، هنوز برنامه ریزی مناسبی برای مواجهه با تغییر اقلیم و آثار سوء ناشی از آن وجود ندارد.

وی افزود: مواجه شدن ایران با خشک شدن تالاب ها و رودخانه ها، افزایش شدید فرساش خاک، بحران فرونشست زمین، افزایش میزان وقوع سیل های شدید، رشد بیابان زایی، تخریب جنگل ها و ... ، نشان می دهد که اولا تغییر اقلیم تبعات شومی را برای محیط زیست کشورمان به همراه داشته است و ثانیا هنوز برنامه ریزی برای مواجهه با آثار سوء ناشی از این پدیده در کشور اجرا نشده است؛ زیرا اگر برنامه ای مناسب را اجرا کرده بودیم، اکنون دیگر در شهر همدان که زمانی از شهرهای پرآب کشورمان محسوب می شد، نباید این چنین با بحران آب شرب مواجه می شدیم.

پیش نیاز اصلی؛ درک مساله تغییر اقلیم توسط سیاستگذاران

موسوی با تاکید بر این که تغییر اقلیم یکی از مهمترین اولویت های سیاستگذاری در بسیاری از کشورهاست، عنوان کرد: اگر ما برای مواجهه با تغییرات اقلیمی برنامه ریزی می کردیم، باید قبل از این که با بحران های کنونی محیط زیستی کشور روبه‌رو می شدیم، برای جلوگیری از وقوع آنها اقدام می کردیم. این در حالی است که بیشتر کشورهای پیشرفته از سال ها پیش به فکر سازگاری با تبعات ناشی از تغییر اقلیم و هم زمان کاهش انتشار گازهای گلخانه ای برای مبارزه با این تغییرات افتاده اند، ولی ما هر از گاهی با یک بحران زیست محیطی جدید مواجه می شویم، ولی هنوز راهکار پایداری برای مدیریت این بحران ها نداریم.

عضو هیات علمی دانشگاه زنجان ادامه داد: پیش نیاز اصلی اجرای تمام راهکارهای لازم برای سازگاری با تبعات تغییر اقلیم، این است که سیاستگذاران ارشد کشور نقش تغییرات اقلیمی در زندگی امروز بشر را درک کنند و آن را جدی بگیرند؛ این موضوعی است که در بسیاری از کشورها درک شده و در پارلمان جوامع مختلف، قانون های گوناگونی برای سازگاری با تبعات ناشی از تغییر اقلیم و کاهش مصرف سوخت های فسیلی وضع شده است، ولی ما اولا قوانین جامعی برای مواجهه با تغییرات اقلیمی نداریم و ثانیا در اجرای همان قوانین محیط زیستی موجود هم عمدتا ضعیف عمل کرده ایم.

وی در ادامه تاکید کرد: در سال های اخیر بسیاری از کشورها که الزاما جزو کشورهای توسعه یافته جهان محسوب نمی شوند، برنامه هایی را برای کاهش مصرف سوخت های فسیلی یا به عبارت دیگر، کربن زدایی از صنعت و اقتصاد اعلام کرده اند یا در حال اجرای برنامه هایی برای گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و توسعه اقتصاد سبز هستند، ولی ما با وجود این که چند سالی است تبعات شوم تغییر اقلیم از خشکسالی های پیاپی گرفته تا سیل های ویرانگر و تشدید گرد و غبار را در زندگی روزمره خود لمس می کنیم، هنوز هم برنامه ای جدی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی نداریم.

شعارهای محیط زیستی در حد حرف باقی مانده است

موسوی، ریشه بی برنامگی ایران در مواجهه با تغییرات اقلیمی را عدم وجود اعتقاد کافی در سطح سیاستگذاری ارشد کشور توصیف کرد و گفت: تا وقتی که افراد اثرگذار در سیاست گذاری های کلان کشور قبول نکنند که معضل تغییر اقلیم با تبعات شوم و سنگین خود، محیط زیست ایران را درگیر کرده و در سال های آینده نیز بیش از پیش به اقلیم و اقتصاد کشورمان ضربه خواهد زد، شاهد اجرای برنامه ای جامع برای سازگاری با تبعات تغییرات اقلیمی نخواهیم بود. البته بعضا شعارهایی در راستای مبارزه با تغییر اقلیم داده می شود، اما بسیاری از شعارهای محیط زیستی در حد صحبت باقی مانده و به برنامه ای عملیاتی تبدیل نشده است.

این اقلیم شناس ادامه داد: وقتی در سطح کلان سیاستگذاری های کشور هنوز به صورت جدی پذیرفته نشده است که معضلی به نام تغییرات اقلیمی وجود دارد، طبیعتا نباید انتظار داشته باشیم که راه حلی برای رفع این مشکل در کشورمان اندیشیده شود. البته متاسفانه عدم پذیرش تغییر اقلیم و مشکلات ناشی از آن صرفا مربوط به سیاستگذاران کشور نیست و در میان جامعه دانشگاهی و نخبگان کشورمان نیز هنوز هم افرادی را مشاهده می کنیم که تغییرات اقلیمی را قبول نمی کنند و بعضا این گمانه زنی در میان محققان کشور وجود دارد که تغییر اقلیم، موضوعی است ساختگی که استکبار جهانی برای عقب مانده نگه داشتن سایر کشورها بر سر زبان ها انداخته است.

وی در ادامه تاکید کرد: شکی نیست که ما هم زمان با اجرای راهکارهای سازگاری با تغییر اقلیم، باید به فکر پیشرفت کشور باشیم، اما در شرایط امروز اقلیمی ایران، این پیشرفت صرفا با برنامه ریزی برای توسعه پایدار به دست خواهد آمد. یعنی در شرایطی که بسیاری از کشورها به دنبال گسترش اقتصاد سبز هستند، ما اگر پیشرفت اقتصادی و صنعتی می خواهیم، نباید همان روش های طی‌شده توسط کشورهای پیشرفته در قرون گذشته را تکرار کنیم، بلکه با توجه به وضعیت محیط زیست کشور باید با استفاده از روش های علمی نوین که می توانند با حداقل مصرف آب و منابع طبیعی به درآمدزایی کشور کمک کنند، برای پیشرفت ایران برنامه ریزی کنیم.

زنگ خطر مهاجرت های اقلیمی به خارج از ایران به صدا درآمده است

موضوع دیگری که باید به آن توجه داشت این است که در سال های اخیر وقوع خشکسالی های پیاپی در کنار سوء مدیریت منابع آبی که بروز معضلاتی نظیر بحران آب شرب، کمبود منابع آبی مورد نیاز کشاورزی و دامپروری، فرسایش خاک و تشدید گرد و غبار را به همراه داشته است، در برخی نقاط کشور بخصوص سیستان و بلوچستان منجر به شکل گیری مهاجرت های اقلیمی شده و بسیاری از اهالی استان های محروم و درگیر معضلات زیست محیطی را به زندگی در حاشیه کلانشهرها سوق داده است.

ولی معضل مهم دیگری که کمتر به آن توجه می شود، این است که مهاجرت های اقلیمی صرفا مربوط به مهاجرت های داخلی نیست و در برخی موارد، افراد ناچار شده اند که به دلیل معضلات زیست محیطی ایجادشده در منطقه خود و سرایت این معضلات به سایر مناطق کشورمان، از ایران به دیگر کشورهای جهان مهاجرت کنند؛ اتفاقی که حتی در زمینه مهاجرت برخی کشاورزان ثروتمند کشور نیز رخ داده و باعث خروج سرمایه های کلانی از کشورمان شده است.

موسوی در بخش دیگری از صحبت های خود ضمن اشاره به این نکته گفت: مهاجرت از کشور معضل پیچیده ای است و صرفا نمی توان آن را به یک عامل خاص نسبت داد، اما شکی نیست که بروز معضلات زیست محیطی بخصوص بحران آب در سال های اخیر، یکی از عوامل شکل گیری مهاجرت های اقلیمی از ایران به سایر کشورها بوده است و با وجود این که این مساله هنوز فراگیر نشده، اما می توان گفت زنگ خطر مهاجرت های اقلیمی به خارج از کشور به صاد درآمده است.

عضو هیات علمی دانشگاه زنجان در این زمینه یک مثال زد و گفت: ما در سال های اخیر در شهرهای مختلف استان کرمان از جمله رفسنجان شاهد آن بوده ایم که برخی باغداران پسته به دلیل این که خشکسالی های پیاپی، کمبود منابع آبی و تشدید تنش شوری خاک باعث خشک شدن باغات آنها شده است، سرمایه خود را جمع کرده اند و به کشورهایی مانند آمریکا مهاجرت کرده و حتی در آن کشور به ایجاد باغ های پسته پرداخته اند.

خروج سرمایه های کلان از کشور با گسترش مهاجرت های اقلیمی

موسوی با تاکید بر این که مهاجرت های اقلیمی به خارج از کشور هنوز به صورت گسترده شکل نگرفته است، اظهار داشت: نمونه ای که از مهاجرت باغداران پسته کرمان به آمریکا و ایجاد باغ های پسته در آن کشور بیان شد، هنوز در بین سایر کشاورزان و باغداران استان های دیگر مرسوم نشده است، اما شکی نیست که اگر همین روند سوء مدیریت محیط زیست و منابع آبی کشور ادامه پیدا کند، معضلات اقلیمی نیز به یکی دیگر از عوامل مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور تبدیل خواهد شد.

این اقلیم شناس با تاکید بر این که باید از همین حالا هشدار مهاجرت های اقلیمی به خارج از کشور جدی گرفته شود، اظهار داشت: وقتی ایرانیان ببینند که تمام مناطق کشور حتی شمال ایران درگیر معضلات ناشی از کمبود آب است و با تداوم روند کنونی سوء مدیریت محیط زیستی، امید چندانی هم به رفع این مشکلات وجود ندارد، طبیعی است که به مهاجرت از ایران سوق پیدا خواهند کرد؛ بخصوص که در صورت تداوم بی توجهی به لزوم استفاده پایدار از آب و منابع طبیعی کشور، بعید نیست که در سال های آتی بسیاری از نقاط ایران دچار فرونشست زمین و بحران های مختلف ناشی از کم آبی شوند.

عضو هیات علمی دانشگاه زنجان تاکید کرد: اگر ما نتوانیم کشاورزی ایران را با علم روز جهان منطبق کنیم و الگوی مصرف آب را در آن اصلاح کنیم و اگر کشاورزان ما نتوانند در آینده در شرایط تشدید آثار سوء تغییرات اقلیمی، درآمدزایی مناسبی از این حرفه داشته باشند، طبیعی است که برخی کشاورزان چاره ای جز مهاجرت از کشور پیش پای خود نخواهند دید، چون مشاهده می کنند که به دلیل سرایت مشکلات آبی به تمام مناطق کشور، نمی توانند کشاورزی خود را در نقاط مختلف ایران توسعه دهند و به دلیل مشکلات اقتصادی موجود در ایران نیز نمی توانند شغل دیگری پیدا کنند.

وی در پایان تصریح کرد: طبیعی است که مهاجرت های اقلیمی بخصوص وقتی با مهاجرت های کشاورزان و باغداران از ایران به سایر کشورهای جهان همراه شود، باعث خروج سرمایه های عظیمی از کشورمان خواهد شد و می تواند ضربه بزرگی را به اقتصاد کشورمان بزند؛ بخصوص که بخش زیادی از کشاورزان و باغدارانی که پتانسیل مهاجرت در آنها وجود دارد، افراد ثروتمندی هستند که با خروج از کشور، کسب و کار خود را در یک کشور دیگر پیگیری خواهند کرد و ممکن است محصولات آنها به رقیبی برای محصولات کشاورزی داخلی تبدیل شود.