یلدا؛ جشنی علمی برخاسته از دانش نجوم ایرانیان کهن

به گزارش رکنا و به نقل از موسسه فرهنگی و مطالعاتی بزرگمهر حکیم، نشست تخصصی «شب چله (یلدا)» با حضور جمعی از فعالان فرهنگی، اندیشمندان، پژوهشگران و شاهنامه‌پژوهان برگزار شد و در آن، پیدایی تاریخی یلدا، فلسفه وجودی و چیستی این آیین کهن ایرانی از منظر علمی، نجومی و فرهنگی مورد بررسی قرار گرفت.

در این نشست، دکتر محمد رسولی، شاهنامه‌پژوه و تاریخ‌دان نواندیش، با اشاره به ریشه‌های علمی یلدا اظهار کرد: یلدا همانند چهار جشن بزرگ دیگر ایرانی، ریشه در نجوم و شناخت دقیق گردش زمین به دور خورشید دارد و به‌هیچ‌وجه جشنی قراردادی نیست، بلکه حاصل کشفی علمی از سوی انسان ایرانی است. این موضوع جای شگفتی دارد که ایرانیان هزاران سال پیش به‌درستی تشخیص داده بودند که این شب، بلندترین شب سال است.

وی با طرح این پرسش که ، انسان ایرانی در آن روزگاران چگونه به‌دقت از حرکت زمین و خورشید آگاه بوده است؟ افزود: ایرانیان با آگاهی کامل، دو تعادل و دو انقلاب سال را کشف کرده بودند؛ تعادل بهاری که نوروز است، تعادل پاییزی که مهرگان در آغاز مهرماه قرار دارد، انقلاب تابستانی در جشن تیرگان و انقلاب زمستانی که همان یلداست. این نظام دقیق زمان‌گذاری و تبدیل آن به آیین‌های شادمانه، نشانه وجود دانشی بسیار پیشرفته در ایران باستان است، دانشی که بخش‌هایی از آن در گذر تاریخ گم شده است.

رسولی با اشاره به جایگاه شاهنامه در حفظ این دانش کهن گفت: شاهنامه از معدود متون مهمی است که نشانه‌هایی از این دانش پیشرفته را به ما نشان می‌دهد. در بیت «شب اورمزد آمد از ماه دی / ز گفتن بیاسای و بردار می» به‌روشنی به یلدا اشاره شده و نشان می‌دهد که این آیین در متون کهن ایرانی حضور داشته است.

نویسنده کتاب «یلدا و چهارشنبه‌سوری» در ادامه تأکید کرد: یلدا جشنی شادی‌آفرین است و جامعه امروز ما بیش از هر زمان دیگری به شادی نیاز دارد. یلدا و دیگر جشن‌های ایرانی، ظرفیت‌های فرهنگی مهمی برای تقویت امید، همبستگی اجتماعی و پیوند نسل‌ها هستند.

در ادامه این نشست، استاد دکتر محمدعلی دادخواه، پژوهشگر فرهنگ ایران، با نگاهی تحلیلی به کارکردهای تاریخی و فرهنگی آیین‌های ایرانی، بر نقش آن‌ها در هویت‌سازی ملی تأکید کرد. 

همچنین پروفسور داریوش فرهود با بیان دیدگاه‌هایی درباره کارکرد اجتماعی یلدا، این آیین را عاملی مؤثر در تقویت روابط انسانی، انسجام اجتماعی و انتقال ارزش‌های فرهنگی دانست.

این نشست با استقبال حاضران همراه بود و بر ضرورت بازخوانی علمی و فرهنگی آیین‌های ایرانی به‌عنوان بخشی از میراث تمدنی ایران تأکید شد.