سفر ۵هزار و ۵۰۰ ساله به تاریخ ایران/ شاهکارهای معماری در موزه جنوب شرق
رکنا اجتماعی: موزه منطقهای جنوب شرق کشور با فضایی منحصر به فرد و راهرویی به طول ۵۰۰ متر، بازدیدکنندگان را به سفری در تاریخ و فرهنگ غنی منطقه دعوت میکند؛ این موزه میزبان آثاری بینظیر از کاوشهای باستانشناسی در محوطههایی چون شهر سوخته، اسپدژ، تیس و بمپور است.
به گزارش رکنا، موزه منطقهای جنوب شرق کشور، یکی از برجستهترین پایگاههای روایت تاریخ و تمدن ایران، این روزها به مقصدی الهامبخش برای پژوهشگران، گردشگران و علاقهمندان میراث فرهنگی تبدیل شده است؛ جایی که معماری منحصربهفرد و اصالت آثار در هم تنیدهاند تا تجربهای متفاوت از سفر در زمان شکل گیرد.
در قلب این مجموعه، راهرویی ۵۰۰ متری با شیب ملایم، همانند مسیری روایی، مخاطب را از نخستین قدم با سیر تحولات فرهنگی و تاریخی شرق ایران همراه میکند؛ مسیری که هر گام آن یادآور بخشی از زیست، هنر و جهانبینی مردمانی است که هزاران سال پیش در این سرزمین زیستهاند.
طراحی چشمگیر این موزه که حاصل نگاه خلاقانه مرحوم مهندس «بهروز احمدی» معمار نامدار ایرانی است، تنها یک وجه زیباییشناسانه ندارد؛ بلکه به ابزاری کاربردی برای روایت تاریخ تبدیل شده و خود بهتنهایی بخشی از هویت فرهنگی مجموعه را شکل میدهد.
چینش روایتمحور تصاویر، اسناد و نشانههای فرهنگی در طول این راهرو، بازدیدکننده را به سفری تدریجی در میان شهرها، بناهای تاریخی، مشاهیر و منظر فرهنگی سیستان و بلوچستان میبرد؛ سفری که بدون مکث، لایه لایه تمدن این خطه را آشکار میکند.
آنچه این موزه را از سایر مراکز مشابه متمایز میسازد، حضور مجموعهای بینظیر از یافتههای باستانشناسی است که حاصل سالها کاوش در محوطههایی چون شهر سوخته، اسپیدژ، بمپور، قلعه چگردک و دیگر سایتهای شاخص منطقه است؛ آثاری که امروز گنجینهای ارزشمند برای شناخت تاریخ شرق ایران محسوب میشوند.
در میان این مجموعه عظیم، سفالینههای منقوش و چندرنگ شهر سوخته جلوهای ویژه دارند؛ سفالهایی که هر کدام داستانی مستقل از خلاقیت، مهارت و جهانبینی مردمان پنجهزار سال پیش را روایت میکنند و از آنها یکی از شاخصترین جلوههای هنر باستان ایران ساختهاند.
شهر سوخته، این محوطه باستانی جهانی که در فهرست یونسکو ثبت شده، نه تنها مرکز کشف آثار کمنظیر تاریخی است، بلکه آینهای روشن از شکلگیری شهرنشینی در فلات شرقی ایران به شمار میرود؛ تمدنی که در تعامل با حوزههای فرهنگی بزرگی چون جیرفت، شهداد، سیلک و بینالنهرین رشد یافته است.
قدمت آثار کشف شده در این محوطه که به بیش از ۵۵۰۰ سال قبل بازمیگردند، سبب شده موزه جنوب شرق کشور به یکی از مهمترین گرهگاههای مطالعاتی برای پژوهشگران تاریخ ایران و جهان تبدیل شود؛ جایی که هر قطعه، بخشی از پازل درک تمدنهای اولیه بشری را تکمیل میکند.
نقشمایههای برگرفته از طبیعت، باورها و آیینهای مردم دوران پیشتاریخ در این آثار، نشان میدهد که هنر و زندگی مردمان شرق ایران در طول هزارهها پیوندی ناگسستنی با اقلیم، فرهنگ و جهان پیرامون داشته است؛ پیوندی که هنوز هم در سفالها، ابزارها واشیای بهجایمانده دیده میشود.
رئیس موزه منطقهای جنوب شرق کشور با اشاره به بخشهای متنوع این موزه، توضیح داد: فضای راهرو موزه، دالانی به طول ۵۰۰ متر است که با شیب ملایم، بازدیدکنندگان را با کلیات تاریخ و فرهنگ استان و شهرهای مختلف آشنا میکند. در این مسیر تصاویری از بناهای شاخص، جاذبههای طبیعی، مشاهیر و زندگی مردم منطقه به نمایش درآمده است.
محمدعلی ابراهیمی افزود: در ویترینهای این موزه، اشیایی به نمایش گذاشته شده که بخشی از آنها توقیفی و بخشی دیگر حاصل کاوشهای باستانشناسی در محوطههایی چون شهر سوخته، اسپیدژ، بمپور، قلعه چگردک و دیگر سایتهای باستانی است. باستانشناسان تلاشگر این آثار ارزشمند را کشف کرده و به موزه آوردهاند تا در معرض دید عموم قرار گیرند.
رئیس موزه منطقهای جنوب شرق کشور به برخی از شاخصترین آثار موزه اشاره کرد و گفت: از مهمتریناشیای به نمایش درآمده، تابلوهای قهوهخانهای اثر هنرمند بزرگ کشورمان است که بسیار نفیس هستند. همچنین، اشیای سفالین، گلی، مفرغی، فلزی، مهرهها، تسبیحات و ابزارآلات جنگی در بخشهای مختلف این راهرو و در ویترینها جای گرفتهاند.
ابراهیمی با اشاره به اهمیت شهر سوخته به عنوان یکی از معروفترین محوطههای باستانی ایران، تصریح کرد: شهر سوخته که در محدوده شهرستان هامون در شمال استان سیستان و بلوچستان واقع شده است، در سال ۱۳۹۷ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و به عنوان یک اثر جهانی شناخته میشود. این محوطه وسیعی ازاشیای مختلف تاریخی را در خود جای داده که شاملاشیای سفالی، استخوانی، مفرغی و فلزی است.
او در خصوص سفالینههای شاخص شهر سوخته توضیح داد: از شاخصترین یافتههای شهر سوخته، ظروف سفالینی است که از کاخها و گورستانهای این محوطه باستانی کشف شدهاند. یکی از معروفترین و شاخصترین این آثار، سفالینههای پلیکروم یا چندرنگ است. این ظروف با نقش و نگارهای خاص و با استفاده از رنگهای گیاهی تزئین شدهاند.
هرچند تعداد زیادی از این سفالها کشف شده، اما هیچ سفالی با سفال دیگر برابری نمیکند و هر کدام ویژگی منحصر به فرد خود را دارند. مهمتر از همه، امضای هنرمند سفالگر نیز در پای این سفالها دیده میشود که یکی از ویژگیهای بینظیر سفالهای چندرنگ شهر سوخته است.
رئیس موزه منطقهای جنوب شرق کشور به قدمت و تمدن شهر سوخته اشاره کرد و افزود: خود شهر سوخته از ۱۸۰۰ تا ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد مسکونی بوده است و تمدنی شهرنشینی را در فلات شرق ایران به نمایش میگذارد. این تمدن با تمدنهای بزرگ آن دوران مانند سیلک کاشان، جیرفت، شهداد و تمدن بینالنهرین در تعامل و ارتباط بوده است.
ابراهیمی ادامه داد: ایناشیا به حدود ۵۵۰۰ سال قبل و دوره دوم استقرار در سایت جهانی شهر سوخته بازمیگردند و جزء نفیسترین آثار این شهر باستانی به شمار میروند. عموماً سفالهای شهر سوخته دارای نقشها و نگارهای متفاوتی هستند که بخشی از آنها برگرفته از فرهنگ، مذهب و اعتقادات مردم آن دوران است. همچنین، نقوش برگرفته از طبیعت اطراف، از جمله بز کوهی، قوچ، میش، ماهی و گاو، بر روی سفالها واشیای شهر سوخته به وفور دیده میشود.
امروز موزه منطقهای جنوب شرق کشور نه تنها یک فضای نمایشگاهی، بلکه یک روایت زنده و جاری از تاریخ است؛ روایتی که مخاطب را نه به تماشا، بلکه به درک عمیقتر دعوت میکند و اجازه میدهد تاریخ، نه در میان ویترین شیشهای، بلکه در جریان حرکت و مشاهده، دوباره زندگی شود.
ارسال نظر