راز تولد توله خرس قهوه‌ای هنگام خواب زمستانی و نقش انسان در تهدید طبیعت

به گزارش رکنا، اشکان اشعریون در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: خرس قهوه ای در خواب زمستانی ویژگی‌های بی‌نظیری از نظر متابولیسم دارد. در این حالت، بدن آن‌ها از پروتئین‌ها آب جذب می‌کند که اصطلاحاً به آن "آب متابولیک" گفته می‌شود و بدون نیاز به نوشیدن آب، نیاز بدن به این ماده حیاتی تامین می‌شود. در طی این خواب، دفع ادرار و مدفوع نیز کاملاً متوقف می‌شود و ادرار به طور کامل تصفیه شده و به بدن بازمی‌گردد. بدین ترتیب، خرس قهوه‌ای برای چند ماه بدون نیاز به غذا و آب به زندگی خود ادامه می‌دهد.

وی در خصوص رژیم غذایی خرس قهوه‌ای گفت: این خرس‌ها همه‌چیزخوار هستند؛ ویژگی‌ای که در میان گوشت‌خواران کمتر دیده می‌شود. خرس قهوه‌ای قادر است از گیاهان، میوه‌ها، قارچ‌ها، حشرات و همچنین گوشت تغذیه کند. همین ویژگی باعث می‌شود که این خرس‌ها در بسیاری از فعالیت‌های انسانی همچون باغداری، دامداری و مزرعه‌داری تغذیه کنند و تعاملشان با انسان افزایش یابد.

تولد توله‌های خرس قهوه‌ای در خواب زمستانی

این عضو کمیته متخصصان خرس قهوه‌ای اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های خاص این گونه، تولد توله‌ها در هنگام خواب زمستانی مادر است. خرس‌های ماده در همان زمان، شیر تولید می‌کنند. توله‌ها با وزنی حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ گرم به دنیا می‌آیند و در همین دوران از مادر خود تغذیه می‌کنند. با فرارسیدن بهار، وقتی توله‌ها همراه مادر از غار خارج شوند، وزنشان به ۲ تا ۳ کیلوگرم رسیده و چشم‌هایشان کاملاً باز شده است.

رفتار مادر در زمان نگهداری از توله‌ها بسیار تهاجمی است تا از آن‌ها محافظت کند. توله‌ها تا حدود دو سال کاملاً به مادر وابسته‌اند و بسیاری از رفتارهای لازم برای بقا همچون شکار غذا و واکنش به خطر، تنها از مادر یاد می‌گیرند.

خرس سیاه بلوچی

اشعریون درباره تفاوت خرس قهوه‌ای با خرس بلوچی گفت: بارزترین تفاوت آن‌ها در رنگ و جثه است. خرس سیاه بلوچی دست‌ها و پاهای بلندتری دارد و برخلاف خرس قهوه‌ای که وزن بیشتری دارد، به خواب زمستانی نیز نمی‌رود. این در حالی است که خواب زمستانی یکی از مراحل حیاتی زندگی خرس قهوه‌ای محسوب می‌شود، چرا که باعث تغییر رفتارهای تغذیه‌ای و افزایش وزن آن می‌شود.

زیستگاه خرس قهوه‌ای بیشتر در مناطق البرز و زاگرس است، اما خرس سیاه در نواحی جنوبی و جنوب شرقی ایران همچون کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان مشاهده می‌شود. این گونه توانایی سازگاری بیشتری با شرایط اقلیمی سخت دارد.

وی در خصوص جمعیت خرس‌های قهوه‌ای در ایران گفت: تاکنون این گونه سرشماری نشده است، زیرا اندازه و وزن آن در طول سال تغییرات زیادی دارد. از طریق مشاهده مستقیم امکان شمارش تعداد خرس‌ها وجود ندارد و تنها روش مناسب، استفاده از انگشت‌نگاری ژنتیکی است که کاری پرهزینه و دشوار محسوب می‌شود.

نگرانی برای جمعیت خرس قهوه‌ای در ایران وجود ندارد

اشعریون تصریح کرد: نگرانی عمده‌ای درباره جمعیت خرس قهوه‌ای در ایران وجود ندارد، چرا که این گونه به دلیل همه‌چیزخوار بودن از مشکلات زیستی همچون خرس سیاه دور است. با این حال، جمعیت آن‌ها در برخی مناطق تحت تاثیر تخریب زیستگاه قرار گرفته است. برای مثال، جنگل‌های بلوط در زاگرس که زیستگاه مهمی برای خرس قهوه‌ای به حساب می‌آیند، کاهش یافته‌اند.

خرس گریزلی

وی با اشاره به تفاوت جثه خرس قهوه‌ای در مناطق مختلف دنیا گفت: این گونه در نیمکره شمالی زیست دارد و جثه آن از شرق به غرب کره زمین بزرگ‌تر می‌شود. برای مثال، خرس‌های گریزلی و کودیاک در شمال قاره آمریکا جثه بزرگ‌تری نسبت به خرس‌های مناطق دیگر دارند.

انسان؛ تهدید اصلی خرس قهوه‌ای

وی در تشریح عوامل تهدیدکننده خرسی قهوه‌ای بیان کرد: حضور انسان بزرگ‌ترین تهدید برای این گونه است. قطعه‌قطعه شدن زیستگاه به دلیل احداث جاده‌ها و تبدیل روستاها به شهر باعث کاهش امکان جابه‌جایی خرس‌ها شده است. فعالیت‌های انسانی و نزدیکی خرس‌ها به باغ‌ها باعث افزایش تعارض میان این گونه و انسان شده و در برخی مواقع انسان برای محافظت از محصولات خود اقدام به قتل خرس‌ها می‌کند.

وی افزود: در بسیاری از موارد، خرس‌ها نه برای گوشت و پوست بلکه به دلیل آسیب به محصولات کشته می‌شوند. شکار آن‌ها با روش‌هایی همچون تله‌گذاری، تیراندازی یا استفاده از سم انجام می‌شود که موجب کاهش جمعیت این گونه در برخی مناطق می‌شود.

اشعریون تاکید کرد: تغییرات اقلیمی و کاهش بارش‌ها نیز باعث کاهش منابع طبیعی غذا شده و خرس‌ها را به سکونتگاه‌های انسانی نزدیک‌تر می‌کند.

راهکارهایی برای کاهش تعارض میان انسان و خرس قهوه‌ای

وی درباره راه‌های کاهش تعارض میان انسان و خرس اظهار کرد: یکی از روش‌هایی که در دنیا استفاده می‌شود، نصب تله‌های صدادار است. همچنین در آمریکا روش‌هایی همچون استفاده از سگ‌های آموزش‌دیده که بوی خرس را حس کرده و به انسان خبر می‌دهند، اجرا شده است. پرکاربردترین روش برای رفع این تعارض، استفاده از فنس‌های الکتریکی است که مانع ورود خرس‌ها به مناطق انسانی می‌شود.

اشعریون گفت: این شیوه در ایران نیز آزمایش شده و به صورت پایلوت در برخی باغ‌های استان مازندران و اطراف کندوها نصب شده است. اگر این روش موثر باشد، می‌تواند با حمایت وزارت جهاد کشاورزی به‌طور گسترده اجرایی شود تا هم محصولات حفاظت شوند و هم هیچ آسیبی به این گونه ارزشمند وارد نشود.