محال است کسی با شاهنامه آشنا باشد و عضو گروه های متحجر شود / دولت باید دانشگاهی تخصصی برای شاهنامه شناسی تأسیس کند + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، محمد رسولی، شاهنامه پژوهی که بیش از ۲۰ سال در زمینه شاهنامه‌پژوهی و تألیف کتاب فعالیت داشته، در گفت‌وگو با رکنا در پاسخ به این پرسش که چرا وزارت آموزش و پرورش از ظرفیت بی‌بدیل شاهنامه در کتاب‌های درسی بهره نمی‌برد؟ گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل این بی‌توجهی، درک نادرست از ماهیت شاهنامه است. بسیاری بر این باور بوده‌اند که شاهنامه اثری افسانه‌ای‌ست و محتوای آن ارزش‌های تاریخی و واقعی ندارد. طبیعی‌ست وقتی نگاهی سطحی و افسانه‌محور به این اثر وجود داشته باشد، برخورد جدی و درخور با آن نیز صورت نمی‌گیرد. در حالی که یافته‌های اخیر نشان داده است آنچه در شاهنامه آمده، روایتگر رویدادهای واقعی تاریخ است.

رسولی ادامه داد: تا دهه‌های گذشته، شاهنامه را محصول تخیل فردوسی می‌پنداشتند. بسیاری از صاحب‌نظران می‌گفتند کتابی که افسانه‌ است، ارزش چندانی ندارد؛ و حتی طرفداران شاهنامه نیز نهایتاً بر بُعد ادبی آن تأکید می‌کردند و نقش آن در حفظ زبان فارسی را برجسته می‌دانستند.

وی افزود: در حالی که محتوای شاهنامه دربردارنده رمز و رازهای ناگشوده تاریخ است. هیچ بیت یا نکته‌ای در شاهنامه وجود ندارد که تخیلی یا غیرواقعی باشد.

او در پاسخ به این پرسش که آیا "دیو" وجود دارد؟ چنین توضیح داد: بله، صددرصد وجود دارد؛ اما اینکه "دیو" دقیقاً چیست، موضوعی‌ست که نیاز به بحث مستقل دارد. به عنوان نمونه، خود فردوسی در آغاز شاهنامه گفته است: «تو این را دروغ و فسانه مدان / به رنگ فسون و بهانه مدان» دیو، نمادی‌ست که معنا و رمز خاصی دارد و امروزه تا حدودی ماهیت آن روشن شده است. همچنین در شاهنامه به عمرهای طولانی اشاره شده؛ مثلاً جمشید ۷۰۰ سال پادشاهی کرده. شاید در گذشته این موضوعات باورناپذیر به نظر می‌رسید اما امروز، برخی از رازهای مربوط به جاودانگی و عمرهای طولانی برای انسان‌ها، به بحث‌های علمی راه یافته‌اند.

محمد رسولی تأکید کرد: نباید هیچ بخش از شاهنامه را افسانه تلقی کرد. فردوسی کسی نبوده که مطلبی را بی‌جهت بیان کند؛ او خود به ژرفای محتوای اثرش واقف بوده است. آنچه در شاهنامه آمده، آن‌چنان گوهرمند و ارزشمند است که متأسفانه ناشناخته باقی مانده؛ و همین ناشناخته بودن باعث شده مورد توجه جدی قرار نگیرد. انتظار می‌رود که آموزش و پرورش و حتی دانشگاه‌ها نیز نگاه دقیق‌تر و عمیق‌تری به این اثر فاخر داشته باشند. ما پیش از این نیز پیشنهاد داده‌ایم و اکنون هم از طریق رسانه شما تکرار می‌کنیم: دولت باید دانشگاهی تخصصی برای شاهنامه‌شناسی تأسیس کند.

وی افزود: شاهنامه سبب ترویج مهربانی، عقل‌ورزی و اخلاق‌گرایی می‌شود. محال است کسی با شاهنامه آشنا باشد و عضو گروه‌های متحجر شود. شاهنامه انسان‌هایی نیک‌سیرت، دیندار، و اخلاق‌مدار پرورش می‌دهد. بنابراین جای تأسف دارد که هنوز شاهنامه به اندازه کافی مورد توجه نظام آموزشی کشور قرار نگرفته است. بسیاری تصور می‌کردند که نقش شاهنامه تنها حفظ زبان فارسی‌ست، در حالی که امروزه مشخص شده این تنها یکی از کارکردهای این اثر ارزشمند است.

رسولی در پاسخ به پرسشی دیگر درباره تفاوت توجه به شاهنامه در مدارس دولتی و غیردولتی، تصریح کرد: انتظار می‌رود که نظام آموزشی کشور بیش از پیش از ظرفیت‌های شاهنامه بهره ببرد. البته تاکنون در مواردی از من دعوت شده تا در مدارس دولتی درباره شاهنامه برای دبیران و دانش‌آموزان صحبت کنم، اما این اقدامات پراکنده و ناکافی بوده‌اند.

وی ادامه داد: هنوز آموزش رسمی کشور، به‌ویژه در مدارس دولتی، متوجه نشده که شاهنامه در مقایسه با دیگر متون کهن ایرانی، چه گنجینه‌ای از مفاهیم و آموزه‌های ارزشمند ارائه کرده است. برای مثال، اگر روی اوستا پژوهش شود، نکاتی در آن یافت می‌شود که دانش امروز بشر تازه به آنها رسیده است؛ و این نکات در شاهنامه حتی گسترده‌تر و ژرف‌تر نیز دیده می‌شود.

او تأکید کرد: یک دانش‌آموز برای پرورش حس میهن‌دوستی و مسئولیت‌پذیری نسبت به جامعه‌اش، باید با شاهنامه آشنا باشد. شاهنامه از آغاز تا پایان، خواننده را به همدلی با همنوع و هم‌وطنش فرا می‌خواند. این‌که آموزش و پرورش هنوز به چنین اثری بی‌توجه است، واقعاً جای تأسف دارد.

رسولی در پایان گفت: ما پیشنهاد می‌دهیم مدارس دولتی از خود دبیران و معلمان آغاز کنند؛ آن‌ها را با محتوای شاهنامه آشنا کنند تا این آموزه‌ها به دانش‌آموزان نیز منتقل شود. همچنین می‌توان از دستاوردهای جدید شاهنامه‌پژوهی در آموزش استفاده کرد تا مشخص شود چه گنجینه‌هایی در این اثر نهفته است. اگر وزارت آموزش و پرورش به این موضوع توجه کند، حتی شایسته است که درسی مستقل با عنوان شاهنامه، متناسب با مقاطع تحصیلی گوناگون، در برنامه‌های درسی گنجانده شود و به‌صورت رسمی تدریس شود.