توجه به تغییر اقلیم مثل نماز و غذا واجب است/ مالیات کربن در راه است/ دولت ریل‌گذار باشد، بخش خصوصی اجرا می‌کند + صوت

داریوش گل‌علیزاده، رئیس سابق مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی رکنا درباره وضعیت تغییرات اقلیمی کشور، چالش‌های موجود، برنامه هفتم توسعه و مسیرهای اجرایی در مقابله با این بحران گفت: «سال گذشته، خوشبختانه با پیگیری‌هایی که انجام دادیم، توانستیم در ماده ۲۲ قانون برنامه هفتم توسعه، بندی را بگنجانیم که بر اساس آن، سازمان حفاظت محیط زیست موظف شده با همکاری پنج دستگاه اجرایی دیگر، ظرف یک سال نخست اجرای برنامه، سندی را تهیه کند تحت عنوان "قانون مدیریت تغییرات اقلیمی کشور". این برنامه باید با هدف تقویت سازگاری، کاهش آسیب‌پذیری، حرکت به‌سوی اقتصاد سبز و توسعه صنایع کم‌کربن تدوین شود. این سند تدوین شده و اکنون در اختیار دولت قرار گرفته تا مراحل قانونی تکمیل آن طی شود. چون واقعیت این است که ما در حوزه‌های مختلفی که درگیر پیامدهای تغییرات اقلیمی هستند، دچار خسارت‌های قابل توجهی شده‌ایم و همچنان می‌شویم. این تغییرات یک واقعیت انکارناپذیر هستند.»

گل‌علیزاده در تشریح آثار تغییر اقلیم افزود: «افزایش کانون‌های گرد و غبار در داخل کشور، بیشتر شدن دوره‌های خشکسالی، کاهش تولیدات غذایی که نتیجه مستقیم تأثیرات تغییر اقلیم بر کشاورزی است – از زنبورداری گرفته تا کشت زعفران و سایر محصولات – همگی زنگ خطرهایی جدی برای ما هستند. آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌ها و مراتع، سیلاب‌هایی که نه‌تنها باعث خسارت‌های مالی سنگین می‌شوند بلکه منجر به از بین رفتن خاک‌های مرغوب کشاورزی به‌دلیل فرسایش آبی شده‌اند، همگی نمونه‌هایی از همین پیامدهای مستقیم تغییر اقلیم‌اند.»

ما در کشور هیچ برنامه مدونی برای مقابله با تغییرات اقلیمی نداریم

او با انتقاد از نبود برنامه مشخص برای سازگاری با این پدیده ادامه داد: «ما در کشور هیچ برنامه مدونی برای مقابله با این شرایط نداشتیم. بارندگی‌ها هم در زمان و مکان تغییر کرده‌اند. باید قبول کنیم که اقلیم کشور تغییر کرده است. اگر امروز در یک منطقه کویری شاهد باران تابستانی هستیم، باید آماده باشیم تا خسارت‌ها به حداقل برسند و حتی از آن یک فرصت برای جبران کمبودهای آبی بسازیم. اما متأسفانه، به‌دلیل نبود برنامه آبخیزداری درست و نیز آمادگی لازم، اغلب مدیران شهری در مواجهه با چنین بارش‌هایی غافلگیر می‌شوند. در حالی که این دیگر نباید برای ما یک پدیده غیرمنتظره باشد.»

در سطوح مدیریتی هنوز تغییر اقلیم را باور نکرده ایم

او با تاکید بر ضرورت باورپذیری تغییر اقلیم در سطوح مدیریتی افزود: «ما هنوز تغییر اقلیم را باور نکرده‌ایم. اگر این باور وجود داشت، حتماً در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های توسعه کشور اثرش را می‌دیدیم. هنوز همان الگوهای سنتی کشت را دنبال می‌کنیم، همچنان در مناطق کم‌آب کشور کشت‌های پرآب‌بر داریم، صنایع آب‌بر جدید ایجاد می‌کنیم و تغییر ریل سیاستی که باید، رخ نداده است.»

ما سه وعده غذایی داریم، پنج وعده نماز داریم،باید یک واجب دیگر هم اضافه کنیم به نام تغییر اقلیم

گل‌علیزاده با لحنی انتقادی گفت: «ما سه وعده غذایی داریم، پنج وعده نماز داریم، اما باید یک واجب دیگر هم اضافه کنیم به نام تغییر اقلیم. یعنی آن‌قدر باید این موضوع جدی گرفته شود که در ذهن مردم و مسئولان، همچون یک واجب روزانه نهادینه شود. اما هنوز در سطح شعار باقی مانده‌ایم. تغییر اقلیم نباید فقط یک شعار باشد، باید به شعور تبدیل شود و این شعور در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کشور نمایان شود. امروز باید در هر وزارت‌خانه، هر سازمان، یک بخش خاص برای آگاهی‌بخشی و سازگاری با تغییرات اقلیمی وجود داشته باشد، چون تمامی بخش‌ها تحت تأثیر این پدیده هستند.»

دستور استفاده از انرژی خورشیدی؛ شدنی است اگر بخواهیم

در بخش دیگری از گفت‌وگو، خبرنگار رکنا با اشاره به دستور دکتر پزشکیان درباره نصب پنل‌های خورشیدی در تمام ادارات کشور تا تابستان، از گل‌علیزاده پرسید که آیا این نوع دستورات اجرایی‌پذیر هستند یا خیر. او در پاسخ گفت: «بله، کشور ما از منظر انرژی خورشیدی در رتبه‌های نخست جهانی قرار دارد. ما حدود ۳۰۰ روز آفتابی در سال داریم. اما مشکل اینجاست که قوانین موجود مثل قانون اصلاح الگوی مصرف یا قانون هوای پاک از سال ۹۴ تصویب شده‌اند، اما اجرا نشده‌اند. بخشی به خاطر تحریم‌ها بوده، اما بخش مهم‌تری به دلیل ارزان بودن انرژی‌های فسیلی در کشور است.»

تا زمانی که نفت و گاز و بنزین ارزان باشد، کسی تمایلی به سرمایه‌گذاری روی انرژی‌های تجدیدپذیر ندارد

او در ادامه توضیح داد: «تا زمانی که نفت و گاز و بنزین ارزان باشد، کسی تمایلی به سرمایه‌گذاری روی انرژی‌های تجدیدپذیر ندارد. در حالی که اگر هزینه‌های جانبی ناشی از آلودگی نیروگاه‌های فسیلی را محاسبه کنیم – مثل هزینه‌های درمانی و زیست‌محیطی – خواهیم دید که برق فسیلی اصلاً صرفه اقتصادی ندارد.»

مالیات کربن در راه است؛ اگر آماده نباشیم، بازار صادرات‌مان را از دست می‌دهیم

گل‌علیزاده در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تحولات بین‌المللی گفت: «تا سال ۲۰۵۰ بسیاری از کشورها متعهد شده‌اند به سمت تولید صفر کربن حرکت کنند. اتحادیه اروپا نیز تا سال ۲۰۲۶ مالیات کربن را بر محصولات وارداتی اعمال خواهد کرد. یعنی اگر فولاد، سیمان یا نفتی صادر کنیم و مدارک پرداخت مالیات کربن را ارائه نکنیم، آن کشور مقصد خودش به قیمت روز مالیات کربن را از محصول‌مان کم می‌کند. پس اگر خودمان را با این تغییرات هماهنگ نکنیم، عملاً بازار جهانی را از دست می‌دهیم.»

او افزود: «کشورهای منطقه ما، مانند برخی کشورهای عربی، به سمت تبدیل شدن به هاب انرژی خورشیدی و هیدروژنی رفته‌اند. ما هم باید همین مسیر را برویم. انرژی فسیلی روزی تمام می‌شود، اما انرژی خورشیدی منبعی است که خداوند در اختیار ما قرار داده و بی‌نهایت است. ما می‌توانیم از آن هم در جهت تأمین برق داخلی استفاده کنیم و هم در مسیر صادرات انرژی به کشورهای همسایه بهره ببریم.»

دولت ریل‌گذار باشد، بخش خصوصی اجرا می‌کند

در بخش پایانی گفت‌وگو، گل‌علیزاده تأکید کرد: «دولت لازم نیست همه کارها را خودش انجام دهد. کافی است ریل‌گذاری و تسهیل‌گری کند. بخش خصوصی هم آمادگی سرمایه‌گذاری در توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر را دارد، هم فناوری لازم در کشور وجود دارد، هم زمین‌های مناسب در نقاط مختلف کشور مهیاست. ما فقط باید اقدام کنیم. تأخیر بیشتر یعنی فرصت‌سوزی.»

از تجارت آلودگی تا درآمدزایی سبز

او در پاسخ به سوال آخر درباره امکان درآمدزایی از انرژی‌های تجدیدپذیر گفت: «در دنیای امروز حتی از آلودگی می‌شود تجارت کرد. به کمک ابزارهای اقتصادی مثل بازار کربن، صنایع می‌توانند بخشی از آلایندگی خود را کاهش دهند و در ازای آن، گواهی کربن دریافت کنند و آن را در بازار بورس بفروشند. خوشبختانه بورس انرژی در کشور راه افتاده و ما در حال حرکت به سمت راه‌اندازی بازار کربن هستیم. اگر این مسیر را جدی بگیریم، نه تنها به محیط زیست کمک می‌کنیم بلکه یک اقتصاد پایدار نیز خواهیم ساخت.»