پسماند بیماری و آفت ملی است/از یارانه افراد هزینه پردازش پسماند به استانداری ها واریز شود/ یک نفر 300 کیلوگرم پسماند درسال تولید می‌کند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا،بحران پسماند، یکی از بزرگترین بحران‌های محیطی زیستی ایران است که به تازگی ناسا هم درباره آن اخطاری داده‌است. مدیریت پسماند یکی از مهمتری بخش های مدیریت شهری است. این حوزه به قدری اهمیت دارد که اگر یک روز به حال خودش رها شود  دیگر نمی توان در آن شهر زندگی کرد و محیط زیست انسان ها نابود می شود و منشاء بیماری های فراونی خواهد شد.

در  استان هایی مانند گیلان و مازندران ،شهرهایی هستند که علاوه بر زباله شهری زباله های گردشگری فراوانی در ایام تعطیلات دارند و جمع آوری و مدیریت آن نیاز به جذب اعتبارات دارد.علاوه بر اینکه فرهنگ سازی در این زمینه هم می تواند  به کاهش آسیب ها و آلودگی های زیست محیطی کمک شایانی کند.

حال در این میان یک زن ایرانی کاری کرده است که دولت ها نکرده اند. نامش هایده شیرزادی است . قبل از اینکه پای صحبت هایش بنشینیم کمی از خودش بدانیم.

هایده شیرزادی در سال ۱۳۳۷ و در شهر گیلانغرب استان کرمانشاه به‌عنوان فرزند هشتم یک خانواده دوازده نفره به دنیا آمد. او تحصیلاتش را در مدارس مختلف به‌صورت متفرقه پیگیری کرد و توانست راهنمایی و دبیرستان را با پشتکار زیاد و حمایت خانواده‌اش پشت سر بگذارد. او در نهایت موفق شد دیپلم خود را در رشته حرفه‌وفن دریافت کند و به معلمی مشغول شود. هایده به‌مدت دو سال در مقطع راهنمایی درس و در ادامه به دلایلی از ایران خارج شد. سال ۱۳۶۴ به کشور آلمان مهاجرت کرد. او که در خانواده‌ای کشاورز بزرگ شده بود، متوجه شد که اصول کشاورزی در ایران تغییر نکرده‌ است. بنابراین، تصمیم گرفت در همین حوزه کارش را شروع کند و بعد از تحصیلش، به ایران برگردد.او در کنار یادگیری زبان آلمانی ناچار بود برای گرفتن دیپلم آلمانی در دوره‌های آن شرکت کند؛ چرا که دیپلم ایرانی در آلمان مورد پذیرش نبود. هایده بعد از گرفتن دیپلم، در رشته مهندسی کشاورزی بین‌المللی در دانشگاه کاسل (Kassel) آلمان شروع به تحصیل کرد. او این رشته را انتخاب کرده بود تا هم بتواند کار نوینی انجام بدهد و هم بتواند از آن در ایران نیز استفاده کند.

دانشگاه کاسل در علم کشاورزی ارگانیک و انرژی‌های نو پیشرو بود و همچنین طرح تفکیک پسماند زباله‌ها را برای اولین بار در دنیا آغاز کرده بود. طرحی که با استفاده از آن برای اولین بار تولید بیوکمپوست  زیر نظر استادان دانشگاه کاسل انجام شده بود. هایده در این فضا برای اولین بار با مفهوم  بازیافت زباله آشنا شد.

او در سال ۱۳۷۱ تحصیلاتش را در آلمان به پایان رساند. این در حالی بود که این ۷ سال برای او پر از سختی و تجربه‌های جدید بود. هایده با وجود تجربه شیرین ازدواجش در سال ۱۳۷۰ با ادموند لمپگز (Edmund Lempges)، همسر آلمانی‌اش، سختی‌های زیادی را متحمل شد. تأمین مخارج و پرداخت اجاره خانه برایش بسیار دشوار بود و به ‌همین دلیل یک سال بعد از مهاجرت شروع به کار کرده بود. هایده از کار در رستوران گرفته تا کارگری در کارخانه‌های صنعتی را انجام می‌داد که تجربه‌های زیادی را برایش رقم زد. او تصمیم گرفت تجربه‌ها و درس‌هایش را به ایران سوغات ببرد؛ اما موفقیت در انتظارش نبود!

هایده زمانی که به ایران و به شهرش برگشت، به شهرداری کرمانشاه پیشنهاد راه‌اندازی مرکز بازیافت را ارائه کرد. اما درخواست او پذیرفته نشد. اتفاقی که باعث شد هایده به این فکر بیفتد که شاید اطلاعات کاملی در این زمینه ندارد و باید دانشش را تقویت کند. به‌همین دلیل تصمیم گرفت دوباره به آلمان برگردد.

هایده در مسیر ادامه تحصیلش، همسرش را نیز در کنار خود داشت .آن‌ها با کسب اطلاعات بیشتر متوجه شدند، ساخت بیوکمپوست در ایران و اروپا تفاوت مهمی با یکدیگر دارند: ساخت بیوکمپوست در ایران بسیار گران تمام می‌شد. بنابراین هایده تصمیم گرفت تا راهی برای اجرایی شدن این ایده در ایران پیدا کند و این مسأله را در قالب موضوع تز پایان‌نامه‌ دکترایش دنبال کرد. 

هایده بعد از انجام تحقیقات و به‌دست آوردن اطلاعات مورد نیازش در سال ۱۳۷۵ به ایران برگشت. او تصمیم داشت تا در بخش مدیریت پسماند کار کند و الگویی مناسب برای بازیافت زباله در ایران ارائه دهد. او قصد داشت با استفاده از زباله، کمپوست تولید کند تا بتواند با احیای خاک و کاهش یک سوم مصرف آب کشاورزی، از بحران خاک در ایران جلوگیری کند. این بار هایده دانش کافی را برای انجام این کار داشت؛ اما هنوز بستر اجرای طرح مهیا نبود. بنابراین خودش به‌عنوان مجری طرح شروع به کار کرد. شرکت بازیافت مواد و تولید کود آلی کرمانشاه  در سال ۱۳۷۵ مجوز خود را از وزارت صنایع دریافت کرد. اما عدم همکاری شهرداری باعث شد تأسیس و بهره‌برداری از شرکت به تعویق بیفتد. سرانجام در سال ۱۳۷۷ شرکت تأسیس و در سال ۱۳۸۰ بهره‌برداری شد تا با بازیافت میانگین ۵۶۰ تن زباله، کود آلی تولید کند.

تیم هایده شیرزادی همچنین با مطالعه روی بیش از ۱۰۰ شهر و هزاران روستا در کشور برای ده‌ها شهر طرح بازیافت پسماند تهیه کرده‌اند و سعی داشته‌اند در استان‌های دیگر نیز این فرهنگ‌سازی را انجام دهند اما مسیر هموار نشده است.

بعد از گفتن از اهمیت مدیریت پسماند و بخشی از زندگی  «هایده شیرزادی» که  نزدیک به 30 سال است که در این زمینه فعالیت می‌کند و با تلاش های خود توانسته علاوه بر تولید و ایجاد اشتغال، نقش ستودنی در شهرداری وبخش  بازیافت پسماندها و کمک به احیای محیط‌زیست داشته باشد در ادامه به گفت و گو با هایده شیرزادی و وضعیت مدیریت پسماند در کشور پرداختیم.

رویای ایران بدون پسماند

هایده شیرزادی با تاکید بر اینکه رویای ملی من، ایران بدون پسماند بود گفت: در دنیا سیستم ها و روش های متفاوتی برای پردازش و بازیافت پسماند وجود دارد که بسیار پر هزینه است . من در این سالها تلاش کردم از روشی استفاده کنم که هم اقتصادی بوده و هم کارایی داشته باشد و دستاوردهای آن برای سایر شهرهای ایران قابل استفاده باشد.

حفظ محیط زیست اولویت دولت نیست

او همچنین افزود: در ایران محیط زیست در اولویت، مردم و مدیران دولتی نیست و آنچه که تا کنون شاهد آن بوده ایم تمام  نامزدهای انتخاباتی در انتخابات ریاست جمهوری اخیر به این موضوع بی توجه بوده اند و تا کنون پیش نیامده به این موضوع اشاره کنند، در حالی که اکثریت جامعه در مرحله تامین نیازهای اولیه و بقا هستند و محیط زیست در نیازهای بعدی قرار دارد.

شیرزادی با اشاره به جایگاه محیط زیست در دنیا می گوید: اکنون در دنیا محیط زیست جزو اولویت های سطح اول مردم و دولت است، آنها از 50 سال پیش شروع کردند و در این زمینه از ما جلوتر هستند .

او  با این تعریف می گوید: ما سه گونه محیط زیست داریم. محیط زیست طبیعی ما که آفرینش ایجاد کرده ، محیط زیست مصنوعی که به دست انسان  ایجاد شده است مانند شهرها ، جاده ها ، پارک‌ها ، تمامی زیرساخت‌ها و ... و محیط‌زیست اجتماعی که رفتارهای ما انسان ها است که برآن دو محیط زیست تاثیر می‌گذارد .

هایده شیرزادی با تاکید بر اینکه مدیریت پسماند هزینه دارد  افزود:  برای مدیریت جمع آوری ، پردازش و بازیافت پسماند تولیدی باید هزینه پرداخت کرد . تا زمانی که هزینه های مدیریت پسماند از مرحله جمع آوری تا امحاء نهایی پیش‌بینی نشود آلودگی‌های پسماند هم ادامه دارد .

مدیر شرکت بازیافت مواد و تولید کود آلی کرمانشاه ادامه داد: مردم در همه خدماتی که از دولت می‌گیرند هزینه آنرا پرداخت می‌کنند ، مانند آب ، برق ، گاز ، اینترنت و ... که اگر پرداخت نکنند با قطع خدمات روبرو هستند. اما برای بازیافت پسماند هایشان حاضر به پرداخت هزینه نیستند.  اگر یک روز پسماندهای شهری جمع‌آوری نشود می‌بینند که محیط‌زیست شهری آلوده است، ولی نمی‌بینند که دفن این پسماندها چه اثرات زیست‌محیطی دارد .

پسماند طلای کثیف نیست

شیزرادی با انتقاد از این گفته که می گویند پسماند طلای کثیف است افزود: این طور نیست که می گویند پسماند طلای کثیف است و پول در می آورد. اگر این طور است چرا نمی آیند پسماند را بازیافت و تبدیل به پول و طلا کنند و در بانک ها نگه داری کنند چرا شده کوه پسماند بر سر ایران زمین و این همه آلودگی دارد ایجاد می کند.

پسماند اگر هزینه خودش را در می آورد، که روی زمین نمی ماند و باعث آلودگی نمی شد و الان من شیرزادی رفته بودم در تمام شهرهای ایران با گروه هایی که هم فکر من هستند پروژه های پردازش و بازیافت پسماند را راه‌اندازی می کردم و پول در می آوردم.

او می گوید: پسمان د بیماری و آفت ملی است، باید درمان شود در کشورهای پیشرو در محیط‌زیست عنوانی که برای واحدهای پردازش پسماند گذاشته اند«درمان پسماند» است و هرچیزی که باید درمان  شود هزینه دارد.

شیرزادی افزود: واحدهای پردازش پسماند کامل هم همین طور است و به همین دلیل هم همه منتظرند که یک معجزه ای بشود و از پسماند پول دربیاورند

این فعال زیست محیطی افزود: از یک تن پسماند خانگی 400 مترمکعب گاز گلخانه ای  و 500 لیتر شیرابه ایجاد می‌شود . به نسبت کل پسماند ایران 21 میلیون تن در سال ، 50 میلیون تن در سال گاز گلخانه‌ای و 10 میلیون مترمکعب در سال شیرابه تولید می شود و چون دفن اصولی نداریم برای دفن پسماند ها صدها هکتار  زمین در سال نابود می شود .

او می گوید: فرآیند پردازش و بازیافت پسماندها برای کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و در کنار آن ایجاد اشتغال می شود . یعنی ایجاد ارزش برای سود اجتماع است .

شیرزادی با اشاره به آنچه در دنیا برای مدیریت پسماند انجام می‌دهند گفت: در تمام کشورهای توسعه‌یافته دنیا ،تولید کننده ها ملزم هستند هزینه مدیریت پسماند را پرداخت کنند . یعنی چه در بخش پسماند خانگی چه در بخش پسماندهای صنعتی و ویژه .

این فعال زیست محیطی می گوید:آن چیزی که اکنون به عنوان قبض مدیریت پسماند به شهروندان داده می شود حتی بخش کوچکی از هزینه های جمع‌آوری پسماندها را نمی تواند بپوشاند . در تمام کشورهای توسعه‌یافته هزینه های جمع‌آوری ، پردازش ، بازیافت تا امحاء نهایی از شهروندان دریافت می شود . یعنی شهروندان باید در سبد هزینه هایشان هزینه مدیریت پسماند را هم ببینند و در آنها مسئولیت اجتماعی در مقابل محیط زیست ایجاد شده است .

یک شهروند در سال چقدر پسماند تولید می کند؟

او تصریح کرد: باید دولت با یک برنامه ای در این حوزه ورود کند تا  مدیریت پسماند شهری انجام شود یک نفر 250 تا 300 کیلوگرم پسماند درسال تولید میکند و هر خانواده 3 تا 4 نفره بسته به وضعیت اقتصادی - اجتماعی  در سال 900 تا 1200  کیلوگرم پسماند تولید می کند. ما در شهر کرمانشاه هر سه ماه یک بار با معیارهای علمی پسماند مردم را آنالیز و تحلیل می کنیم.

بازیاف پسماند چقدر خرج بر می دارد؟

مدیر شرکت بازیافت مواد و تولید کود آلی کرمانشاه با اشاره به  هزینه جمع آوری و بازیافت پسماند های شهری اظهار داشت: هزینه پردازش و بازیافت پسماندها (بدون هزینه های جمع‌آوری) برای یک خانواده که در طول سال میانگین 1000 کیلوگرم پسماند تولید می‌کنند حدود 21 یورو برابر 000 500 1 تومان است یعنی برای یک نفر حدود 7 تا 8 یورو در سال است . یعنی ماهیانه حدود 40 هزار تومان، یعنی پول یک پرس غذا در سال فقط امحاء پسماند هزینه دارد . برای بخش جمع‌آوری پسماند هم همین میزان هزینه دارد .

دولت ها برای مدیریت پسماند چه می کنند؟

او با طرح این پیشنهاد ادامه داد: با توجه به اینکه شهرداری ها در این شرایط توان دریافت هزینه های پردازش پسماندها را از شهروندان ندارند ، دولت اگر ایران زمین را دوست دارد، جهت حل مشکل پسماند باید این بودجه را به شهرداری ها بدهد در حال حاضر شهرداری ها فقط هزینه 20 درصد از جمع‌آوری را از شهروندان دریافت می کنند، که آن هم برای پرداخت، تعهدی از سوی شهروندان وجود ندارد تا زمانی که بخواهند ملکشان را بفروشند.

پیشنهاد می شود از محل یارانه هایی که به 80 میلیون نفر پرداخت می کنند بهای خدمات پردازش پسماند هر نفر از آن محل به یک صندوق در استانداری‌های هر استان واریز و با نظارت برای احداث و اجرای واحدهای پردازش پسماند هزینه شود .

راهکار حذف زباله گردی

شیرزادی میگوید:بهترین راهکار برای جلوگیری از زباله گردی و بهبود وضعیت مدیریت جمع‌آوری پسماندها در شهرداری ها اجرای طرح تفکیک پسماند از مبدا با استقرار مخزن هایی در 2 یا 3 رنگ در داخل پارکینگ و محوطه واحدهای ساختمانی و واحدهای مسکونی است تا پسماندها در 2 یا 3 نوع جمع‌آوری شود و به چرخه بازیافت انتقال داده شود . یعنی اگر مخازن در کنار خیابان‌ها نباشد زباله گرد هم نیست .

با اجرای طرح تفکیک و جمع‌آوری پسماندها در مبدا هزینه جمع‌آوری برای شهرداری ها بیشتر خواهد شد ، ولی با فروش پسماندهای دارای ارزش بازیافتی که حدود 5 درصد پسماندها می باشد بخشی از هزینه ها تامین می‌شود یعنی اگر شهرداری امکانات تفکیک در مبدا با استقرار 3 نوع مخزن برای پسماندهای غذایی – باغچه‌ایی، پسماندهای دارای ارزش بازیافتی و سایر موارد بهداشتی را فراهم کند ، هزینه جمع آوری پسماند یک خانواده اگر در سال 2 میلیون تومان باشد از محل فروش مواد دارای ارزش بازیافتی حدود 500 هزار تومان آن کاهش خواهد یافت .محیط زیست تنها کالایی است که وارداتی نیست باید در محیط و منطقه با کمک تمامی مردم و خرد جمع حفظ شود .