زبانه‌های آتش انتقام / مسافرانی که در بازگشت به زادگاه مرگ سوغات می‌آورند

به دولت‌های اروپایی از بازگشت شهروندانشان که به داعش پیوسته‌اند، نگرانند. تحلیلگران این شرایط را نتیجه رویکرد‌های مسوولیت‌گریزانه پایتخت‌های اروپایی در سال‌های گذشته می‌دانند و تاکید دارند از آنجا که این کشور‌ها اهداف آسانتری برای اعضای داعش به‌شمار می‌آیند، باید به فکر پیشگیری‌هایی جدی جهت مقابله با اقدامات احتمالی و انتقام‌جویانه داعش باشند.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، کشور‌های اروپایی و ترکیه از چند ماه قبل بر سر موضوعی جدید دچار اختلافند. مساله بازگشت اعضای اروپایی داعش به کشور‌های مبدا و مقاومت کشور‌های اروپایی مقابل پذیرش آن‌ها موجب منازعه‌ای میان دو طرف شده است. حوادث تروریستی که در چند روز گذشته در لندن و لاهه به وقوع پیوست در واقع تحقق هراس دیرینه‌ای بود که پایتخت‌های اروپایی در چند ماه اخیر بروز می‌دادند. در حقیقت اروپا اکنون تاوان سیاست‌های غلط گذشته خود را پرداخت می‌کند و به احتمال زیاد با بازگشت تعداد بیشتری از اعضای داعش، باید هزینه‌های بسیار بیشتری را در این مساله متقبل شود.

کشور‌های اروپایی از زمان آغاز بحران در سوریه در سال ۲۰۱۱ و به‌ویژه از سال ۲۰۱۴ که دولت موسوم به اسلامی عراق و شام (داعش) اعلام موجودیت کرد تا چند مدت قبل، نسبت به تندرو‌هایی که می‌خواستند در سوریه و عراق به داعش بپیوندند، واکنشی خنثی اتخاذ می‌کرد. شرایط برای سفر افراطیون از اروپا به سوریه به اندازه‌ای آسان بود که حتی برخی دختران و پسران جوان زیر ۲۰ سال هم به داعش پیوستند.

اکنون با شکست داعش و نابودی رسمی خلافت آن‌ها، بسیاری از تروریست‌ها که در زندان‌های عراق، سوریه و ترکیه به سر می‌برند یا پنهان شده‌اند، خواستار بازگشت به موطن اروپایی خود هستند. برخی گزارش‌ها تعداد این افراد با خانواده هایشان را بین ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر تخمین می‌زنند. در مقابل، اروپایی‌ها از پذیرش تروریست‌های صادراتی خود سر باز می‌زنند و مهمترین دلیل را ترس از وقوع اقدامات تروریستی در قاره سبز عنوان می‌کنند.

در طرف مقابل، ترکیه هم به شدت بر موضع خود پافشاری می‌کند. کاخ سفید نیز به دلایل متعدد خواستار تحت فشار قرار دادن اتحادیه اروپا است و از رویکرد آنکارا حمایت می‌کند. چندی قبل «رجب طیب اردوغان» حتی تهدید کرد اگر اروپا این اعضای زندانی شده داعش را به صوت رسمی تحویل نگیرد دست به کار می‌شود و به صورت یک‌طرفه آن‌ها را باز می‌گرداند. به نوشته روزنامه «نیویورک تایمز» دولت ترکیه چندی قبل نخستین گروه از اعضای اروپایی داعش را به کشور‌های بریتانیا، دانمارک، آلمان و ایالات متحده بازگرداند و تاکید کرد صد‌ها پیکارجوی دیگر هم در صف انتظار برای بازگشت قرار دارند.

طبق تحلیل این روزنامه آمریکایی، ترکیه اعلام کرد که ۲۲۸۰ عضو داعش از ۳۰ کشور جهان را در اختیار دارد و به تدریج برخی از آن‌ها را باز می‌گرداند. همزمان که اروپایی‌ها به دنبال امضای توافقی با اردوغان در این زمینه بودند تصمیم ترامپ مبنی بر خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه باعث سردرگمی بیشتر آن‌ها شد.

داعشی‌های اروپایی در بلاتکلیفی

اگرچه بر اساس مفاد کنوانسیون بین المللی سال ۱۹۶۱ نداشتن تابعیت غیرقانونی است، اما کشور‌های اروپایی به این بهانه که کنوانسیون فوق را امضا نکرده‌اند از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کنند و اتباع داعشی خود را نمی‌پذیرند. رسانه‌ها نام ده‌ها نوجوان دختر و پسر را از انگلستان و دیگر کشور‌های اروپایی بر می‌شمرند که در سال‌های نخست ظهور داعش به سوریه رفتند و اکنون در بلاتکلیفی بازگشت به سر می‌برند یا از سرنوشت برخی از آن‌ها اطلاعاتی در دست نیست.

«شمیمه بیگوم» دختر نوجوان بریتانیایی است که در سال ۲۰۱۵ و در سن ۱۵ سالگی به داعش سوریه پیوست و اندکی بعد با یک فرد هلندی که وی هم به تازگی عضو داعش شده بود، ازدواج کرد. سال گذشته دولت لندن ملیت بریتانیایی این فرد را که باردار هم بود، لغو کرد و از پذیرش وی سر باز زد. «جک لتس» (با تابعیت انگلیسی-کانادایی) نیز یکی از جوانان اروپایی است که در سن ۱۹ سالگی از آکسفورد انگلیس به سوریه رفت. در طول دو سال گذشته وزارت امور خارجه انگلیس اعلام کرده است از وی و دیگر اتباع خود که به سوریه رفته‌اند پشتیبانی نمی‌کند و لندن هیچ تصمیمی برای بازگرداندن اعضای گروه تروریستی داعش ندارد. برخی پرونده‌ها که به‌تازگی گشوده شده همچون دو فرد فوق بحث‌های قانونی زیادی را در اروپا موجب شد.

تارنمای شبکه خبری «سی ان ان» در گزارشی می‌نویسد: اروپا هیچگاه به صورت واقعی با اتباع داعشی خود مقابله نکرد و سیاست دونالد ترامپ مبنی بر خروج از سوریه بیش از همه باعث نگرانی این کشور‌ها شد. رئیس جمهوری آمریکا بار‌ها از دولت‌های اروپایی به ویژه آلمان، فرانسه و انگلستان خواست تا اعضای داعشی خود را تحویل بگیرند، اما در مقابل آن‌ها اعلام کردند که تابعیت این شهروندان خود را لغو کرده اند.

این گزارش با بیان اینکه تنها ۸۰۰ تن از اعضای اروپایی داعش در شمال سوریه و نزد نیرو‌های دموکراتیک سوریه (SDF) زندانی‌اند افزود ۷۰۰ زن و ۱۵۰۰ کودک داعشی هم در اردوگاه‌های این منطقه حضور دارند که منتظر بازگشت به کشور‌های مبدا هستند.

زبانه‌های آتش انتقام داعش در اروپا

در چند هفته اخیر هراس از وقوع اقدامات تروریستی در اروپا با نزدیک شدن به سال نوی میلادی شدت گرفته است. چند شب قبل فرد مهاجمی در یکی از خیابان‌های اصلی شهر لاهه هلند چند نفر را با چاقو زخمی کرد. تقریبا همزمان با آن، یک فرد که دارای سوابق ترورریستی بود روی پل لندن، با چاقو به چند نفر حمله کرد. دو نفر در اثر ضربات چاقوی این مهاجم کشته شدند.

در طول چند سال اخیر حوادث تروریستی گوناگونی در شهر‌های مختلف اروپایی همچون لندن، برلین، مونیخ، استکهلم، پاریس و ... به وقوع پیوست که بیشتر آن‌ها با سلاح سرد یا خودرو صورت گرفت و با اعضای تندروی داعش و القاعده ارتباط داشت. دولت‌های اروپایی از این موضوع هراس دارند که بازگشت چند هزار شهروند آن‌ها که عضو داعش شده بودند باعث گسترش تمایلات افراطی و حتی دست زدن به اقدامات انتقام جویانه تروریستی شود. کارشناسان مرگ «ابوبکر البغدادی» و نابودی خلافت وی را عاملی برای محو شدن زمینه‌های فکری داعش نمی‌دانند و برعکس نسبت به تقویت برخی زمینه‌های خشونت‌طلبانه و حس انتقام از غرب در این افراد نگرانی دارند.

تارنمای «لوبلاگ» چنین تحلیل می‌کند که محو تدریجی داعش تنها به علت از دادن قلمروی سرزمینی نبود بلکه دستگیری بسیاری از تروریست‌ها و کاهش اعضا عامل مهمی برای شکست آن‌ها بود. اما اکنون سرنوشت این اعضای زندانی شده در عراق، سوریه و ترکیه، هراس از افزایش تبلیغات داعش و رادیکالیزه شدن دوباره تفکرات این گروه در اروپا را افزایش داده است.

طبق این تحلیل همچون دوره پس از مرگ «اسامه بن لادن» رهبر القاعده، در شرایط کنونی با کشته شدن البغدادی هم حس انتقام، انگیزه پرقدرتی برای اقدامات تروریستی اعضای داعش است؛ بنابراین انتظار می‌رود تلافی گزینه مورد نظر آن باشد. با توجه به نحوه عمل آن‌ها در تربیت «گرگ تروریست تنها» قابل پیش‌بینی است که داعش به جای روش‌های نوین بر همان شیوه گذشته خود تمرکز خواهد کرد.

براین اساس، اگرچه ایالات متحده حملات به داعش را سازماندهی کرد، اما اروپا به دلایل گوناگون هدف در دسترس‌تری برای این گروه محسوب می‌شود. نخست آنکه در گذشته رادیکالیزه کردن شرایط در اروپا موفق‌تر از آمریکا جواب داد. همچنین داعش پیش‌بینی می‌کند اقدامات ضدتروریستی اروپا ناهماهنگ‌تر و ضعیف‌تر از واکنش‌های واشنگتن خواهد بود. علاوه بر این، رهبران داعش به خوبی از این موضوع آگاهی دارند که شکاف سیاسی در اتحادیه اروپا زمینه مناسبی را برای حملات موفقیت آمیز این گروه فراهم می‌سازد.

در این چارچوب و به اعتقاد تحلیلگران، اروپا نیازمند اقدامات هماهنگ و گسترده دفاعی برای مقابله با دور بعدی تهدیدات است. عقب نشینی داعش زمینه برای تقویت این گروه را فراهم می‌سازد ضمن اینکه تلاش برای تعیین رهبر خلافت هم مولفه‌ای مهم است. احتیاط حکم می‌کند تا در اروپا مقدمات لازم برای مقابله جامع با هرگونه تلاش در جهت رادیکالیزه کردن دوباره فضا و تجدید حیات داعش، بدون در نظر گرفتن مقیاس تهدید، اندیشیده شود.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.