میگ 29 در آسمان نبرد: تاکنون چند بار فاتح بوده است؟

در اواخر دهه ۱۹۷۰، زمانی که اتحاد جماهیر شوروی به دنبال پاسخی به جنگنده‌های پیشرفته غربی مانند اف-۱۵ ایگل و اف-۱۶ فایتینگ فالکن بود، دفتر طراحی میکویان جنگنده‌ای را خلق کرد که قرار بود تعادل را در آسمان‌ها برقرار کند: میگ-۲۹ فولکرام.

به گزارش فرارو، این هواپیما با سرعت مافوق صوت (ماخ ۲.۲۵)، مانورپذیری استثنایی و موشک‌های پیشرفته مانند آر-۲۷ و آر-۷۳، نمادی از مهندسی روسی شد. اما تاریخچه عملیاتی آن، پر از داستان‌های پیروزی‌های محدود و شکست‌های سنگین است. بر اساس آمار رسمی، میگ-۲۹ تا سپتامبر ۲۰۲۵ تنها حدود ۹ پیروزی هوایی تأییدشده (air-to-air kills) ثبت کرده – عمدتاً در برابر هواپیماهای قدیمی‌تر یا غیرجنگی. این مقاله به این موضوع می‌پردازد که میگ 29 تاکنون و در سراسر جهان واقعا در چند نبرد هوایی پیروز شده است.

خاستگاه و قابلیت‌ها: چرا میگ-۲۹ تهدیدی بالقوه بود؟

میگ-۲۹ در سال ۱۹۸۲ وارد خدمت شد و به سرعت به بیش از ۳۰ کشور صادر گردید. طراحی آن بر پایه مانورپذیری بالا (با نسبت رانش به وزن بیش از ۱:۱) و رادار پالس-دوپلر تمرکز داشت، که آن را برای نبردهای نزدیک (dogfight) ایده‌آل می‌کرد. تحلیلگران غربی در ابتدا آن را "کابوس شوروی" می‌نامیدند، به ویژه پس از پروازهای آزمایشی آلمان شرقی در دهه ۱۹۹۰ که نشان داد میگ-۲۹ در مانورهای نزدیک می‌تواند با اف-۱۵ رقابت کند. با این حال، ضعف‌های آن – مانند برد محدود رادار (حدود ۷۰ کیلومتر) و مشکلات نگهداری – در درگیری‌های واقعی آشکار شد. طبق آمار MiGFlug، رکورد کلی میگ-۲۹ ۶ پیروزی، ۱۸ تلفات هوایی عنوان شده، که نشان‌دهنده عدم برتری در نبردهای مدرن است. این آمار نه تنها پیروزی‌های کم را برجسته می‌کند، بلکه تأکید دارد که میگ-۲۹ اغلب در برابر رقبای غربی شکست خورده.

پیروزی‌های اولیه: خلیج فارس و چالش‌های عراقی

اولین آزمون واقعی میگ-۲۹ در جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱) بود، جایی که نیروی هوایی عراق ۳۷ فروند از این جنگنده را در اختیار داشت. تنها پیروزی تأییدشده میگ-۲۹ در این جنگ، سرنگونی یک بمب‌افکن تورنادو جی‌آر.۱ نیروی هوایی بریتانیا در ۱۸ ژانویه بود. خلبان عراقی، کاپیتان زهیر دلیمی، از فاصله نزدیک با موشک آر-۶۰ ام‌کی حمله کرد و هواپیمای دشمن را که در حال نفوذ به عمق خاک عراق بود، نابود کرد. این پیروزی، هرچند چشمگیر بود اما میگ-۲۹های عراقی ۶ فروند تلفات دادند (۵ فروند توسط اف-۱۵ آمریکایی و ۱ فروند توسط اف/ای-۱۸). این درگیری نشان داد که میگ-۲۹ در برابر سیستم‌های راداری پیشرفته و موشک‌های دوربرد مانند ایم-۱۲۰ آمریکایی آسیب‌پذیر است. جنگ خلیج فارس، میگ-۲۹ را از "تهدید" به "قربانی" تبدیل کرد.

حادثه فلوریدا: پیروزی بر هواپیماهای غیرنظامی

در ۲۴ فوریه ۱۹۹۶، نیروی هوایی کوبا دو هواپیمای سبک سسنا ۳۳۷ سازمان "برادران نجات" را بر فراز آب‌های بین‌المللی سرنگون کرد. این هواپیماها در حال جستجوی مهاجران کوبایی بودند و خلبانان کوبایی با میگ-۲۹ یوبی (نسخه دوسرنشینه) و موشک آر-۷۳ حمله کردند. سازمان ملل این اقدام را محکوم کرد، اما گزارش‌های رسمی آن را به عنوان دو پیروزی هوایی ثبت کرده‌اند. این مورد، بیش از یک نبرد نظامی، یک حادثه سیاسی بود. سسنا ۳۳۷ جنگنده نیست و فاقد تسلیحات بود، بنابراین این پیروزی‌ها ارزش فنی کمی دارند. با این حال، نشان‌دهنده قابلیت موشک‌های روسی در رهگیری اهداف آهسته است. کوبا، به عنوان یکی از معدود کاربران میگ-۲۹ در آمریکای لاتین، از این جنگنده برای دفاع هوایی استفاده می‌کرد، اما این رویداد بیشتر به تنش‌های سیاسی با آمریکا دامن زد تا اثبات برتری فنی.

جنگ اریتره-اتیوپی: بیشترین پیروزی‌ها در آفریقا

یکی از موفق‌ترین فصل‌های میگ-۲۹ در جنگ مرزی اریتره-اتیوپی (۱۹۹۹-۲۰۰۰) رقم خورد. نیروی هوایی اریتره، با ۸ فروند میگ-۲۹ ای و ۲ فروند یوبی (خریداری‌شده از روسیه)، ۵ هواپیمای اتیوپیایی را سرنگون کرد: ۲-۳ فروند میگ-۲۱ و ۳ فروند میگ-۲۳. این پیروزی‌ها عمدتاً در فوریه ۱۹۹۹ رخ داد، جایی که میگ-۲۹ها از ارتفاع پایین به بمب‌افکن‌های دشمن حمله کردند. این درگیری، نقطه قوت میگ-۲۹ در نبردهای نزدیک و علیه هواپیماهای نسل سوم را برجسته کرد. اریتره با خلبانان روسی‌تبار و تاکتیک‌های هوشمند، برتری کسب کرد، اما ۴ فروند میگ-۲۹ توسط سو-۲۷های اتیوپیایی از دست رفت. این جنگ نشان داد که میگ-۲۹ در محیط‌های کم‌فناوری موفق است، اما در برابر رقبای هم‌رده مانند سو-۲۷ (که برد راداری بیشتری دارد) ضعیف عمل می‌کند.

پیروزی در سودان: سرنگونی هواپیمای ترابری

در ۸ آگوست ۲۰۲۵، در میانه جنگ داخلی سودان، یک میگ-۲۹ نیروی هوایی دولت (SAF) یک هواپیمای ترابری اماراتی (احتمالاً ایل-۷۶) را نزدیک فرودگاه نیالا در دارفور سرنگون کرد. این هواپیما حامل بیش از ۴۰ مزدور کلمبیایی برای حمایت از نیروهای RSF بود و با موشک آر-۷۷ نابود شد، منجر به تلفات سنگین گردید. این پیروزی، اولین kill هوایی میگ-۲۹ در سال ۲۰۲۵، نشان‌دهنده استفاده از آن در درگیری‌های نامتقارن است. سودان، از این جنگنده برای رهگیری خطوط تأمین دشمن استفاده کرد. اما زمینه گسترده‌تر جنگ (با بیش از ۶۱,۰۰۰ کشته) نشان می‌دهد که میگ-۲۹ بیشتر در نقش پشتیبانی عمل می‌کند تا برتری هوایی.

چرا پیروزی‌های میگ 29 اینقدر محدود است؟

میگ-۲۹ در مجموع ۹ پیروزی تأییدشده دارد – اغلب علیه اهداف ضعیف‌تر مانند هواپیماهای سبک یا نسل سوم. هیچ پیروزی‌ای علیه جنگنده‌های نسل چهارم غربی مانند اف-۱۵ یا اف-۱۶ ثبت نشده، و در درگیری‌هایی مانند بالکان (۱۹۹۹) یا اوکراین (۲۰۲۲-۲۰۲۵)، گزارش‌ها فقط حکایت از سرنگونی آنها دارد تا پیروزی در نبرد هوایی. در درگیری‌های اخیر مانند سوریه یا یمن نیز میگ-۲۹ اغلب زمین‌گیر یا نابود شدند و خبری از نبرد هوایی آنها در دست نیست.

میگ-۲۹، با وجود قابلیت‌های اولیه‌اش، بیشتر به عنوان یک جنگنده دفاعی عمل کرده تا مهاجم. پیروزی‌های آن – از خلیج فارس تا سودان – داستان‌هایی از فرصت‌های نادر موفقیت هستند، اما شکست‌هایش نشانه‌هایی از نبود رادار برد بلند، موشک‌های دوربرد و به‌روزرسانی‌های متناسب با نبردهای جدید است. این جنگنده هنوز هم توسط روسیه تولید و عمدتا به کشورهای جهان سوم صادر می‌شود و علت آن نیز قیمت به مراتب ارزان‌تر آن نسبت به جنگنده‌های گرانقیمت غربی و حتی چینی است.