9 دسامبر؛ روز جهانی مبارزه با فساد / اهمیت مقابله با فساد در جهان

به گزارش رکنا، فساد به عنوان یک پدیدهٔ جهانی در اشکال و ابعاد مختلف می‌تواند رخ دهد؛ از فساد جزئی که منافع محدودی برای افراد اندک ایجاد می‌کند، تا فسادی کلان که در ابعاد بزرگ دولتی و ساختارهای عمومی جامعه جریان دارد. فساد به نوعی دیگر نیز قابل مشاهده است و می‌تواند به صورت گسترده در زندگی روزمره مردم نمایان شود که معمولاً نشانه‌ای از وجود جرم‌های سازمان‌یافته است.

مقدمه

فساد مشکلی جهانی است که در تمامی کشورها دیده می‌شود، اما آثار مخرب آن در کشورهای فقیر بیشتر احساس می‌شود. این پدیده مانع پیشرفت اقتصادی، رشد و توسعه می‌شود و منابع مالی مورد نیاز برای خدمات حیاتی همچون آموزش و بهداشت را منحرف می‌سازد. طبق آمار بانک جهانی، تقریباً هر ساله یک تریلیون دلار از طریق پرداخت رشوه از میان می‌رود.

روز جهانی مبارزه با فساد

سازمان ملل متحد روز 9 دسامبر (18 آذر) را به عنوان روز جهانی مبارزه با فساد تعیین کرده است و از کشورهای عضو خواسته تا گام‌های مؤثری در جهت مقابله با فساد بردارند.

تعریف فساد

واژه فساد به معنای تباهی است که برای اولین بار توسط فلاسفه یونانی مانند ارسطو مطرح شد. تعریف فساد به طور کلی به استفاده نادرست از قدرت عمومی برای دستاوردهای شخصی اشاره دارد و انواع مختلفی همچون رشوه و اختلاس را شامل می‌شود. فساد دولتی زمانی رخ می‌دهد که بخشی از مسئولین یا کارمندان دولتی از اختیارهای رسمی برای منافع شخصی خود سوءاستفاده کنند.

کنوانسیون مبارزه با فساد سازمان ملل متحد

کنوانسیون مبارزه با فساد سازمان ملل متحد در دسامبر 2005 اجرایی شد و تاکنون 154 کشور عضو سازمان ملل متحد آن را تصویب کرده‌اند. این کنوانسیون کشورها را ملزم ساخته تا اقدامات پیشگیرانه اتخاذ کنند، جرایم مرتبط با فساد را قانونمند کنند، همکاری‌های بین‌المللی را ارتقا دهند، دارایی‌های به سرقت رفته را بازگردانند و اطلاعات فنی و اجرایی را میان بخش‌های خصوصی و دولتی تبادل نمایند. چهار حوزه کلیدی این کنوانسیون شامل پیشگیری، جرم‌انگاری، همکاری بین‌المللی و بازگرداندن دارایی‌ها است.

شاخص احساس فساد

سازمان شفافیت بین‌الملل با استفاده از شاخص درک فساد (CPI)، کشورها را بر اساس میزان فساد موجود در میان مقامات دولتی و سیاستمداران رتبه‌بندی می‌کند. در این رتبه‌بندی، کشورهایی با کمترین فساد مالی نمره 10 و کشورهایی با بالاترین میزان فساد نمره صفر می‌گیرند. این شاخص از طریق معیارهای سازمان جهانی شفافیت بین‌الملل و دانشگاه پاساو در آلمان تعیین می‌شود و سالانه به‌روزرسانی می‌گردد.

سازمان شفافیت بین‌الملل در حدود 180 کشور دنیا دارای دفاتر و نمایندگی است و گزارش‌های سالانه‌ای را بر مبنای ارزیابی شرایط مدیریت دولتی، وضعیت دسترسی به خدمات عمومی، سیستم حقوقی و قضایی و نقش بخش خصوصی در جوامع ارائه می‌کند.

نقش شهروندان در مبارزه با فساد

مدیر اجرایی سازمان بین‌المللی شفاف‌سازی باور دارد که تنها دولت مسئولیت کاهش فساد را بر عهده ندارد. وظیفه مقابله با فساد شامل عملکرد مجلس، نهادهای عمومی و خصوصی، رسانه‌ها و حتی مشارکت شهروندان عادی می‌شود. به عبارتی، مبارزه با فساد مسئولیتی مشترک برای همه است.

ابعاد فساد

فساد را می‌توان بر اساس ابعاد مختلف دسته‌بندی کرد:

• فساد جزئی یا خرد: ابعاد کوچک فساد همچون معاملات غیرقانونی کوچک یا استفاده از ارتباطات شخصی به نفع خود معمولاً در محیط‌های اجتماعی کم درآمد بیشتر دیده می‌شود.
• فساد کلان: در ساختارهای بزرگ دولتی و بالاترین سطوح سیاسی، مالی و اقتصادی رخ داده و معمولاً در جوامعی که قوانین ضدفساد قوی ندارند رایج است.
• فساد سیستماتیک: این نوع فساد بیشتر به ضعف بنیادی در سازمان‌ها یا سیستم‌های اجتماعی مربوط می‌شود و شامل عوامل مشوق نظیر قدرت انحصاری، ضعف شفافیت، پرداخت دستمزد پایین و احساس مصونیت از تنبیه است.

فساد در بخش‌های گوناگون

فساد می‌تواند در بخش‌های مختلفی رخ دهد که شامل موارد زیر است:

• بخش دولتی: فساد در نهادهای دولتی تأثیر زیادی بر سایر بخش‌ها داشته و نقش قوه مجریه و دیوان‌سالاران در شکل‌گیری این فساد برجسته است.
• قوه مقننه: فساد سیاسی مانند سوء استفاده از قوانین برای کسب منافع مالی، رشوه، و اختلاس در این حوزه رخ می‌دهد.
• قوه مجریه: فساد پلیس می‌تواند شامل سوء استفاده‌های مالی، چشم‌پوشی از جرایم و حتی مشارکت مستقیم در فعالیت‌های غیرقانونی باشد.
• قوه قضاییه: شامل سوء استفاده از اختیارات قانونی برای سود شخصی و گرفتن یا دادن رشوه از متهمان و طرفین دعوا است.