روایت کاپیتان علی بهلولی، رئیس شرکت خدمات هلیکوپتری نوید از عملیات هوایی اطفای حریق جنگل‌های حوزه الیت؛
ناگفته‌هایی از آتش در «الیت»/ تاثیر عملیات هوایی در اطفاء حریق جنگل‌ها چیست؟
حوادث رکنا : آتش‌سوزی در مناطق جنگلی الیت، گرچه در در ابتدا هفته جاری و ظرفت مدت کمتر از ۷ روز مهار و اطفا شد، اما در طول هفته همچنان اخبار مربوط به آن در کانون توجه قرارداشت. حادثه‌ای که دستگاه‌های مختلف از وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست تا وزارت امورخارجه و وزارت دفاع را درگیر کرده بود و هریک از آنها، صرف نظر از اینکه چه میزان در موضوع آتش‌سوزی جنگل‌ها نقش دارند، با تمام توان پای کار آمدند و تجهیزات و نیروهای خود را روانه چالوس در استان مازندران کردند تا حریق جنگل‌ها به سرعت اطفا شود.
به گزارش رکنا ، جمعیت هلال احمر یکی از همین ارگان‌ها بود که از نخستین روزهای درگیری جنگل با آتش وارد عملیات شد و نقش ویژه‌ای در انتقال نیروها، شناسایی کانون حریق و اطفاء آن داشت. این جمعیت علاوه بر ده‌ها نیرو و امدادگری که به محل اعزام کرد، بالگردهای خود را نیز به کار گرفت تا عملیات اطفاء در مناطق صعب العبور الیت به شکل هوایی نیز انجام شود. شرکت خدمات هلیکوپتری نوید، بازوی عملیات هوایی سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر در این عملیات بود که از همان روزهای نخست تا چندین روز پس از حادثه در این ماموریت حضور پررنگی داشت. کاپیتان علی بهلولی، خلبان و مدیرعامل شرکت خدمات هلیکوپتری نوید که تجربه مشارکت در عملیات هوایی اطفاء حریق در ۱۰کشور دیگر جهان را نیز در کارنامه دارد، یکی از کسانی بود که چه برای عملیات‌های پروازی و چه طرح‌ریزی و مدیریت آنها در منطقه حضور یافت.
علی بهلولی ناگفته‌های بسیاری از این عملیات را در گفت‌وگویی شرح داده است که در ادامه آمده است:
در طول هفته‌ای که گذشت با مسئله آتش‌سوزی در جنگل‌های الیت در استان مازندران روبه‌رو بودیم. در این هفته دستگاه‌های اجرایی پای کار آمدند و اطفاء حریق را با همکاری یکدیگر انجام دادند. یکی از دستگاه‌هایی که مشارکت مهمی هم به صورت زمینی و هم به صورت هوایی داشت، جمعیت هلال احمر بود. به عنوان کسی که از نزدیک در جریان عملیات‌ها بودید ابتدا یک گزارشی از فرآیند اطفا خصوصا توسط بالگردهای هلال احمر به ما بدهید.
در تاریخ ۲۰ آبان‌ماه، اولین گزارش حریق جنگل‌های حوزه الیت را به ما اعلام کردند، در خبرها آمده بود که قبل از آن هم حریقی در آن محدوده رخ داده بود که بدون نیاز به امدادهوایی به سرعت خاموش شده بود، اما اولین درخواست برای اطفاء هوایی حریق در تاریخ ۲۰ آبان به ما داده شد. در مرحله اول با دستور رئیس جمعیت هلال احمر یک فروند بالگرد میل ۱۷ به منطقه اعزام کردیم و از آنجا که حریق هنوز گسترده نشده بود، همان یک فروند با سه سورتی پروازی که انجام داد و با کمک نیروهای زمینی توانست از فرآیند اطفا پشتیبانی کند و آتش مهار شد.
پس از آن در تاریخ ۲۷ آبان بازهم برای الیت نوشهر درخواست بالگرد برای اطفای حریق شد، البته حریق در نقطه دیگری رخ داده بود. اما به خاطر اینکه در این چند روز بادهای شدیدی در منطقه می‌وزید گزارش شد که این بار شدت حریق بیشتر است و نیاز به اطفای هوایی وجود دارد. ما در این گونه از ماموریت‌ها ابتدا یک وسیله برای پایش منطقه می‌فرستیم که ارزیابی میدانی از وضعیت حریق انجام دهد و مشخص شود باید چه تعداد وسیله پرنده و با چه قابلیت‌هایی را به منظقه اعزام کنیم. دستور مبنی بر این بود که اولین وسیله‌ای که می‌تواند در اسرع وقت خود را به منطقه برساند اعزام شود. یک بالگرد از ایستگاه تهران که نزدیک‌ترین ایستگاه به نوشهر است، اعزام کردیم و آن بالگرد پایش را انجام داد و تایید کرد که نیاز است که تعداد بیشتری وسیله اعزام کنیم.
دکتر کولیوند، رئیس جمعیت هلال احمر هم دستور دادند که با توان حداکثری در عملیات شرکت کنیم. ایستگاه بعدی ما که می‌توانست در فرایند اطفای حریق کمک کند، ایستگاه خرم‌آباد بود. بالگرد این ایستگاه را نیز سریع به تهران انتقال دادیم. بالگرد خرم‌آباد نیز در تهران به تجهیزات اطفا مجهز شد و آن را به الیت اعزام کردیم. ما در این منطقه دو شکل از عملیات در پیش داشتیم. یکی آبریزی هوایی با بالگرد میل ۱۷ بود و مرحله بعدی هلی‌برد نیروهای زمینی و امکاناتشان بود که هر دو هم از کارهای موثر و مفید در چنین بحران‌هایی هستند.
چگونه علیرغم دود زیاد، بالگردها به پرواز درآمدند؟
روزهای اول عملیات اطفا چالش بزرگی که داشتیم این بود که دود بسیار زیادی منطقه را گرفته بود. در چنین شرایطی فرقی میان بالگرد و هواپیما وجود ندارد چرا که ضرورت دارد پرواز با حداکثر دید صورت گیرد. یا در واقع باید شرایط دید برای پرواز مهیا شود. اگر می‌خواستیم بر اساس این دستورالعمل‌ها پرواز کنیم که اصلا نمی‌توانستیم از روی زمین بلند شویم چون منطقه را دود گرفته بود. فلذا آمدیم با یک طرح‌ریزی مناسب بین گروه‌های پروازی، جداسازی لازم را بین وسایل پرنده و چند وسیله‌ای که در منطقه بود ایجاد کردیم و با فرکانس‌های داخلی خودمان که در ارتباط بودیم مشکل را تا حد ممکن و به ایمن‌ترین حالت ممکن حل کردیم.
با این حال عملیات آبریزی با بالگردهای میل در روزهای اول به خاطر دید کم تاثیر کمتری داشت چون آنطور که باید نقطه زنی انجام نمی‌شد و دید منطقه هم اجازه این کار را به ما نمی‌داد. اما رفته رفته توانستیم مهار بیشتری در دست بگیریم. ما با توجه به دود زیاد طرح‌ریزیِ عملیاتیِ دیگری را در دستورکار قرار داریم. ابتدا هلی‌برد نیروها در پشت منطقه حریق را برای اطفا اولیه دنبال کردیم و سپس در یکی دو روز بعد، به ادامه فرایند اطفای مناطق صعب العبور با بالگردها پرداختیم.
دستورالعمل جدید پروازی برای بالگردهای میل هم قابل اجرا بود. نظر جمعیت هلال احمر این بود که بالگرد ۴۱۲ را که در استان گیلان داریم نیز برای کمک بیاوریم. در نهایت در طول روزهای نخست عملیات، سه فروند بالگرد برای این ماموریت اعزام کردیم. از طرفی بالگردهای ارگان‌های دیگر هم از راه می‌رسیدند و با توجه به مسئله غلظت دود، افزایش جمعیت بالگردها شرایط را ناایمن‌تر می‌کرد چرا که هفت تا هشت فروند بالگرد در آنِ واحد در منطقه در حال پرواز بودند و کیفیت دید خلبانان هم اصلا خوب نبود. این شرایط، هماهنگی خیلی ویژه‌ای را بین هلیکوپترها نباز داشت مخصوصا موقعی که هواپیمای ایلیوشن برای آبریزی هوایی می‌آمد، باید منطقه را برای پرواز این هواپیما، به اصطلاح کلییر می‌کردیم تا ایلوشین هم کارش را ایمن انجام دهد و هم برای بالگردها هم خطری نداشته باشد و نهایتا باید یک کار با ایمنی بالا انجام می‌دادیم که خوشبختانه چنین هماهنگی هم رخ داد و توانستیم عملیات هوایی را یکی پس از دیگری به انجام برسانیم.
در مجموع چندبالگرد در منطقه فعال بود؟
علاوه بر سه فروند بالگرد میل جمعیت هلال احمر یک فروند بالگرد میل از هوافضای سپاه پاسداران، یک فروند بالگرد میل از هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران، یک فروند بالگرد ۲۱۴ از ارتش و یک فروند بالگرد میل از هوافراجا در منطقه حضور داشت، علاوه بر این هفت فروند، در روز آخر عملیات هم یک بالگرد از کشور همسایه به ما پیوست یعنی عملا پرواز هشت فروند بالگرد و دو فروند هواپیمای ایلیوشن آبپاش در منطقه انجام می‌گرفت.
انجام بیش از ۱۰۰ سورتی پرواز و تخلیه ۱۷۸ تن آب از سوی هلال احمر
شرکت خدمات هلیکوپتری نوید، وابسته به جمعیت هلال احمر، در این عملیات ۵۳ ساعت و ۴۰ دقیقه ماموریت اطفای حریق انجام داد و بالگردهای جمعیت هلال احمر ۱۰۸ سورتی پرواز تا روز پایان عملیات را به ثمر رساندند.
همچنین ۱۷۸ تن آبریزی با بالگرد میل ازسوی هلال احمر انجام شد. هر بالگرد میل در شرایط استاندارد و براساس کتاب پروازی می‌تواند تا چهار تن آبگیری کند. چون نوشهر سطح دریای آزاد هست قابلیت وسایل پرنده در حد بالای خود بود، توانستیم همان میزان چهار تن آب را در هر مرحله پرواز پر کنیم. همچنین ۱۸۲ نفر نیروی متخحصص آتش‌نشان و نفرات آموزش دیده را در پشت منطقه حریق هلی‌بورد کردیم. در حقیقت عملیات اطفا حریق در جنگل‌ها به دو صورت ترکیبی انجام شد. یعنی نیروهای زمینی را به میدان می‌رساندیم، سپس پشتیبانی هوایی آذوقه و امکاناتشان هم با بالگرد انجام می‌شد و در نهایت وسایل پرنده طی پروازها به اطفای حریق مناطق صعب‌العبورتر که از دسترس نیروی زمینی خارج بود پرداختند.
مسئله‌ای در رسانه‌ها مطرح شده بود مبنی بر اینکه بالگرد برای عملیات الیت مناسب نیست. چون وقتی سبد آب را پر می‌کند بخشی از آب از دست می‌رود و دیگر فایده ندارد. آیا این مسئله صحت دارد؟
به هر حال شرایط هر منطقه اقتضائات خاص خود را به ما تحمیل می‌کند. منطقه الیت هم مستنثی از این قضیه نبود. اما فراموش نکنیم همانطور که گفتم آبگیری از دریا نیز در موقعیت منطقه بود. ما می‌توانستیم این کار را انجام دهیم و با ظرفیت ۷۰ درصد به جای ۱۰۰ درصد پیشروی کنیم یا به خاطر آن ۳۰ درصد کلا از کار صرف نظر کنیم. طبیعتا انتخاب اول انتخاب عاقلانه‌تری بود اما به هر حال آبگیرهای منطقه و شرایط پرواز به ما دیکته می‌کنند که چه باید کنیم.
اتفاقا این نکته را باید بگویم که پرواز در چنین شرایطی برای بالگرد با خطر و زحمت بیشتری همراه است که از یک نقطه آبگیری کنیم و ده مایل دورتر از آن نقطه آبریزی هوایی انجام دهیم. چون سبدی که به هلیکوپتر آویزان است خارج از بالگرد است و کنترلی روی آن نداریم. می‌توانیم با آموزش‌هایی که دیدیم سبد آب را در پرواز مهار کنیم اما به هر حال یک شیء آویزان خارج از فضای بالگرد است و چهار تن وزن دارد که حمل آن بالگرد را تحت فشار زیادی می‌گذارد. اگر کمتر پرواز می‌کردیم به نفع ما بود اما عملیات باید پیش می‌رفت.
ما اکنون با پدیده تغییر اقلیم، کم‌بارشی و خشکسالی مواجه هستیم و به نظر می‌رسد که فعلا با پدیده حریق جنگل‌ها و منابع طبیعی درگیر هستیم. چنانکه بلافاصله پس از الیت آتش‌سوزی‌های دیگری هم در مناطق جنگلی دیگر کشور رخ داد، آیا هلال احمر برنامه‌ای برای امدادرسانی و عملیات اطفا در آتش‌سوزی‌های پیش رو دارد؟ برای این شرایط شما میزان ظرفیت هوایی هلال احمر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
جمعیت هلال احمر و شرکت نوید به واسطه وسعتی که دارد، بزرگ‌ترین شرکت هلیکوپتری خاورمیانه است. این شرکت ۲۲ فروند بالگرد در اختیار دارد که در ۱۶ پایگاه در سطح کشور مستقر هستند. در این شانزده پایگاه حادثه‌خیز ما چه در امداد کوهستان و چه در اطفا و ماموریت‌های ذاتی هلال احمر فعال هستیم. معنی این حرف این است که به محض این که حادثه در استان‌ها پیش می‌آید، با سرعت، نزدیک‌ترین نقطه‌ای که برای این عملیات تعریف می‌شود را مهیا و آماده بهره‌برداری می‌کنیم. چنین فرایندی البته سرعت ماموریت‌های هلال احمر را هم بیشتر می‌کند. درباره اطفای حریق باید بگویم ما همیشه در فصول گرم سال دوره‌های بازآموزی عملیات اطفا را برای گروه‌های پروازی برگزار و خودمان و تجهیزاتمان را نیز برای این کار آماده می‌کنیم. با این حال موضوعی که گریبان‌گیر ما هست گستردگی مناطق عملیاتی است.
نیاز به بالگردهای بیشتری برای اطفاء حریق وجود دارد
کشور ما کشور بزرگ و وسیعی است و تعداد وسایلی که می‌توانند در ماموریت‌هایی مانند الیت، تمام و کمال و چندمنظوره خدمات دهند و آبریزی کنند، فقط بالگردهای میل ۱۷ هستند. چرا که قابلیت حمل سبد را دارند. از این منظر، در حال حاضر تعداد وسایل پرنده میل ۱۷ موجود در کشور قطعا کم است و اگر در نسبت با پهنه‌های منابع طبیعی و وسعت کشور بسنجیم، نیاز به وسایل پرنده بیشتری داریم. این وسایل بعد از چندین ساعت پرواز مراقبت می‌خواهند. بعد از عملیات‌هایی مانند الیت نیاز به تعمیر و نگهداری هم وجود دارد که از نظر هزینه‌ای سنگین و از نظر وقت، زمان‌بر هستند. این است که تعداد بالگرد در قدرت عملیاتی از چند جهت نقش ایفا می‌کند. اما با توجه به جمیع جهات، شرکت نوید با دستور رئیس جمعیت هلال احمر در این حریق‌ها و موضوعات بحران‌ها و عملیات‌های مردم‌یاری همیشه به عنوان سریع‌ترین بازوی عملیاتی جمعیت هلا احمر حضور دارد و با حداکثر توانش و هرچه موجود داشته باشد شرکت می‌کند.
می‌دانیم که جمعیت هلال احمر نقش مهمی در اطفای حریق ایفا کرده است. از طرفی با پهنه وسیع منابع طبیعی طرف هستیم. طبق آمار، ۳۸ میلیون هکتار وسعت منابع طبیعی کشور است که ۱۶ میلیون هکتار از آن را جنگل‌ها تشکیل می‌دهند. در نسبت با این وسعت و با توجه به فعالیت‌های جمعیت هلال احمر توان هوایی هلال احمر را چقدر ارزیابی می‌کنید؟
شرکت نوید تشکیل شده از زبده‌ترین خلبان‌ها و نیروهای فنی است که برخی از آنها از سیستم‌های نظامی بازنشست شده‌اند، حتما می‌دانید که خلبان‌های نظامی جزو زبده‌ترین خلبانان هستند. از نظر نیروهای تخصصی و توان تخصصیف افراد باتجربه حوزه هوانوردی در این شرکت فعال هستند. از نظر تعداد وسایل پرنده و تجهیزات هم خدا را شکر وضعیت مناسبی داریم ولی برای وسعت کشور ایران قطعا نیاز به کمک دولت برای شارژ وسایل پرنده و تعمیر و نگهداری وجود دارد. با توجه به جمع بندی موضوعاتی که گفتم، توان شرکت هلیکوپتری نوید در این موضوعات خوب و مناسب است ولی با ایده آل خودمان و چیزی که رئیس جمعیت از ما انتظار دارد فاصله داریم و برای حل این مشکل هم نیاز داریم که در هر استان دست‌کم یک بالگرد مستقر کنیم و بالگردهای آبپاش هم به همراه تجهیزات اضافه و لازمی که برای اطفا می‌خواهند نیاز است و از طرفی تعمیر و نگهداری‌های ویژه‌تر لازم است که باید انجام گیرد.
سه کار مهمی که امداد هوایی در آتش‌سوزی جنگل‌ها انجام می‌دهد
اگر بخواهیم به لحاظ فنی بررسی کنیم برخی می‌گویند اگر جنگل دچار حریق شود، نباید از ابتدا به سراغ اطفای هوایی رفت و باز از تاثیر حداقلی اطفا هوایی صحبت می‌کنند. در این محیط‌هایی که هموار هم نیستند، اطفا هوایی چند درصد از نقش را ایفا می‌کند؟
ببینید لبه تکنولوژی در دنیا در بحث اطفا حریق، اطفای هوایی است. این که به صورت کلی بگوییم فلان کار موثر هست یا نیست حرف غیرتخصصی است. در بحث جاهایی که صعب‌العبور است گزینه دیگری روی میز ندارید؛ جز این که بالگرد بفرستید؛ در هیچ جای دنیا گزینه دیگری وجود ندارد. بالگردها در عملیات اطفا منابع طبیعی سه ماموریت مهم دارند. یکی آبپاشی هوایی است که ممکن است براساس کم یا زیاد شدن دید منطقه تاثیرش هم کم یا زیاد شود. دومین کار که مهم‌ترین کاری است که بالگرد به ثمر می‌رساند هلی‌برد نیروها با سرعت بسیار زیاد در پشت منطقه حریق است که مثلا اگر یک کوهنورد بخواهد تا بالای قله برسد باید تمام انرژی خود را بگذارد، ده ساعت پیاده برود تا بالای آن قله؛ ولی خب یک بالگرد این حمل و نقل را در پنج دقیقه انجام می‌دهد و نیروی زمینی می‌تواند انرژی خود را صرف اطفا کند. همچنین انتقال تجهیزات مورد نیاز نفرات هم بسیار مهم است. سومین مورد هم پشتیبانی از نفرات متخصص است، به هرحال نیروهای حاضر در محل آب و غذا و امکانات می‌خواهند. حتی در زمان پایین‌آمدن در مواقعی که نیاز به خدمات اورژانسی دارند، برای مثال اگر یک نفر در ارتفاع پایش بشکند در آن جنگلی که دچار حریق شده یا دچار مشکل یا حمله حیوانات وحشی شود، باز بالگرد است که می‌تواند سریع فرد آسیب‌دیده را منتقل کند.
ولی به صورت کلی در تمام دنیا هم همین است که در ماموریت‌ها بالگرد پشتیبانی نزدیک انجام می‌دهد و هواپیما پشتیبانی از دور انجام می‌دهد که همین امر در جریان اطفای حریق الیت نیز در کشور ما رخ داد.
نیروهای زمینی هم کارشان را در منطقه نبرد به صورت میدانی انجام می‌دهند. در اینجا فقط یک کارِ گروهیِ منظم و مرتب با طرح‌ریزی عملیاتی مناسب می‌تواند خروجی خیلی خوبی بدهد. درباره الیت روزهای ابتدایی من موقع پرواز فیلم گرفتم و به همکارانم گفتم حجم توده در فضا ابر نیستند، دود هستند. و زیر پا کاملا شبیه به ابر گرفته بود و هیچ جا را نمی‌شد ببینیم. منطقه بسیار وسیع بود؛ نه یک زمین کوچک. وقتی یکی دو روز گذشت و شرایط منطقه را دیدیم، از آن شرایط سخت رسیدیم به شرایطی که به سرعت آتش را خاموش کردیم و این تلاش شبانه روزی همه نفرات زحمتکش را می‌طلبید.
پس از اطفاء حریق در جنگل های الیت، آیا تاکنون هلال احمر باز هم در حادثه مشابه دیگری وارد شده‌اند؟
بنابر سیاست‌های جمعیت هلال احمر ماموریت ما این است که در این دست سوانح در خط مقدم حضور یابیم. ما در حریق در منطقه ارسباران و منطقه جلفا نیز حاضر شده‌ایم و به واسطه این که در آن منطقه ایستگاه و بالگرد میل مستقر داریم شرکت کردیم. همکاران در آن عملیات حضور یافته و ماموریت خود را انجام دادند. در آتش‌سوزی جنگل‌های استان گلستان نیز رئیس جمعیت هلال احمر دستور حضور داد که خلبانان ما به جنگل‌های گلستان اعزام شدند.
سوال پایانی، خطاب به همکارانتان و امدادگران چند جمله بگویید.
از تمام همکارانم در حوزه پرواز، نیروی زمینی و ... تشکر می‌کنم، آنچه که در الیت رخ داد، می‌توانست به یک حادثه بزرگ و بحران جدی بدل شود، اما با ایثار و از خودگذشتگی تمام همکاران و همچنین به کارگیری تجربه آنان از این حادثه جلوگیری شد و طی مدت کمتر از ۷ روز شعله‌های آتش مهار و اطفاء شد. به جرات می‌توانم بگویم که امدادگرانی که در این حوزه فعالیت کردند، از بهترین و ماهرترین امدادگران بودند و به تک تک آنها افتخار می‌کنیم که این چنین برای ایران و حفاظت از میراث آن برای آیندگان پای کار آمدند. چنین رویکردی را من به شخصه در کمتر موارد مشابهی در نقاط مختلف دنیا دیده‌ام.
ارسال نظر