زلزله اقتصادی در گردشگری خاورمیانه؛ نقش تصمیمات عربستان در آینده منطقه
عربستان سعودی در مسیر تحول در صنعت گردشگری: از تمرکز بر پروژههای لوکس به سمت گردشگری اقتصادیتر و مقرونبهصرفهتر، این تغییرات میتوانند نقش کلیدی در آینده گردشگری مذهبی و منطقهای خاورمیانه ایفا کنند.
در دهه اخیر، عربستان گامهایی را برای ایجاد تصویر جدیدی از خود در صنعت گردشگری برداشت؛ تصاویری که بر مبنای هتلهای لوکس، پروژههای ساحلی عظیم و شهرهای مدرن همچون نئوم شکل گرفت. گرچه این سیاست، توجه سرمایهگذاران بزرگی را جلب کرد، اما بهنوعی بخش زیادی از گردشگران منطقهای و زائرانی با توان مالی کمتر را از این کشور دور کرد.
با گران شدن اقامت، حملونقل و خدمات در شهرهایی نظیر مکه و مدینه، خصوصاً بعد از خصوصیسازی بخشی از خدمات گردشگری، بسیاری از زائران منطقهای سفرهای خود را کوتاهتر کردند یا مقاصد مقرونبهصرفهتری را برگزیدند. این وضعیت باعث شد زنگ خطر برای سیاستگذاران سعودی به صدا درآید، چراکه گردشگری زیارتی یکی از پایدارترین منابع درآمدی این کشور بوده است.
اما اکنون نشانههایی از تغییر رویکرد دیده میشود. اخیراً، برنامههای وزارت گردشگری عربستان بهطور مشخص بر گسترش اقامتگاههای اقتصادی، ایجاد هتلهای میانرده و سادهسازی خدمات برای زائرانی با بودجه محدود متمرکز شده است. این تغییر سیاست در واقع تلاشی است برای جلب تعداد بیشتری از مسافران، حتی اگر کاهش هزینهها به کاهش درآمد متوسط هر گردشگر منجر شود.
تحلیلگران بر این باورند که عربستان به این نتیجه رسیده است که در آینده، «تعداد گردشگران» میتواند بهاندازه «هزینههای هر گردشگر» اهمیت پیدا کند؛ بهویژه در موضوع حج و عمره، جایی که میزان تقاضا بیشتر بر قیمت و دسترسی تمرکز دارد تا امکانات لوکس.
تغییر استراتژی؛ گامی بهسوی گردشگری انبوه
یکی از محورهای اصلی در این تغییر رویکرد، هدف افزایش تعداد زائران تا سال ۲۰۳۰ است. عربستان قصد دارد میزبان دهها میلیون زائر بینالمللی در سال باشد و تحقق این هدف، مستلزم توسعه زیرساختهای ارزان و مقرونبهصرفه است. در این راستا، پروژههای جدیدی برای اقامت با هزینه کمتر در اطراف مکه و مدینه در حال اجرا هستند.
علاوه بر اسکان، اقدامات دیگری نظیر سادهسازی صدور ویزا و کاهش هزینههای جانبی سفر نیز در دستور کار قرار گرفتهاند. مشخصاً، عربستان با افزایش سهم تورهای ارزانقیمت گروهی و سادهتر کردن فرآیندهای اداری، به دنبال جذب زائرانی از کشورهای با درآمد متوسط و پایین است؛ بازارهایی که قبلاً نقش کلیدی در گردشگری مذهبی داشتهاند.
لازم به ذکر است که این تغییرات فقط به گردشگری مذهبی محدود نمیشود. عربستان در زمینه توریسم تفریحی نیز به تدریج از رویکرد تمرکز صرف بر مشتریان پردرآمد به سمت ارائه بستههای متنوعتر با قیمتهای گوناگون حرکت میکند، که این سیاست میتواند توریسم منطقهای را افزایش دهد.
با این وجود، این مسیر تغییر بدون چالش نیست. ازجمله، ترکیب بین حفظ کیفیت خدمات و کاهش هزینهها، و همچنین برقراری تعادل میان گردشگری لوکس و اقتصادی، یکی از آزمونهای مهم پیش روی مدیران گردشگری عربستان است؛ مسیری که نتیجه آن میتواند الگویی نوین برای کل منطقه خاورمیانه ارائه دهد.
تبعات منطقهای؛ فرصتها و چالشهای جدید
این تغییر سیاست در عربستان، تأثیر مستقیمی بر صنعت گردشگری کشورهای منطقه خواهد داشت. کاهش هزینهها و افزایش ظرفیت، ممکن است بخشی از گردشگران مذهبی و منطقهای را از مقاصد سنتی به این کشور روانه کند و رقابت در بازار گردشگری خاورمیانه را تشدید کند.
برای کشورهایی مانند ایران، عراق و ترکیه، این تغییر رویکرد میتواند بهصورت همزمان تهدیدی برای کاهش سهم در بازار باشد و در عین حال، فرصتی برای توسعه مسیرهای مکمل، سفرهای ترکیبی و تقویت گردشگری فرهنگی منطقهای فراهم کند.
اکنون اقتصاد گردشگری خاورمیانه به مرحلهای جدید وارد شده است، جایی که «دسترسی»، «هزینه» و «تعداد مسافران» نقش بیشتری نسبت به قبل ایفا میکنند. در چنین شرایطی، کشورهایی که بتوانند سیاستهای خود را به سرعت وفق دهند، بیشتر از دیگران از این بازار سود میبرند.
بهطور کلی، حرکت عربستان از نسخه گردشگری لوکس به سمت بازار گستردهتر، نشانهای از تکامل سیاستهای گردشگری این کشور است. اگر این تغییرات با موفقیت اجرا شوند، میتوانند تعادل جدیدی در گردشگری خاورمیانه ایجاد کنند و رقابت تازهای را بین کشورهای منطقه ایجاد نمایند. در این رقابت، آن کشورهایی که توانایی شناسایی و پاسخگویی به نیازهای اصلی گردشگران را داشته باشند، پیروز خواهند بود.
ارسال نظر