معدن طلای شادان / جواهری ارزشمند در دل کویر

در اعماق کویر خراسان جنوبی، معدنی گران‌بها با نام «شادان» مستتر است که به عنوان یکی از گنجینه‌های ارزشمند کشور شناخته می‌شود. در این مطلب با موقعیت جغرافیایی، ظرفیت‌های موجود و نحوه استخراج این معدن بیشتر آشنا خواهیم شد. همچنین، نگاهی به چالش‌ها، تأثیرات زیست‌محیطی و چشم‌انداز اقتصادی این معدن خواهیم داشت. 

معدن شادان در استان خراسان جنوبی، شهرستان خوسف، حدود ۶۵ تا ۷۰ کیلومتری جنوب غربی بیرجند واقع شده است. فعالیت این معدن تحت مدیریت شرکت معادن و صنایع معدنی کارند صدر جهان صورت می‌گیرد.

از دیدگاه زمین‌شناسی، این معدن به عنوان «اولین کانسار طلای پورفیری در ایران» شناخته شده و جایگاه ویژه‌ای دارد.

ذخایر و عیاربر اساس گزارش‌ها، معدن شادان دارای ذخیره قطعی ۵۴٫۸ میلیون تن کانسنگ است. برخی دیگر از منابع این عدد را تقریباً ۲۷٫۸ میلیون تن برآورد کرده‌اند. همچنین، عیار طلای موجود در این کانسار حدود ۰٫۵۵ گرم در هر تن عنوان شده است.

ژئولوژی و تیپ کانی‌سازیظرفیت‌های کانی‌سازی طلا و مس در محدوده شادان در انواع مختلف زیر دیده می‌شوند:

کانی‌سازی تیپ پورفیری: مرتبط با توده‌های نفوذی همراه با دگرسانی‌های پتاسیک، پروپیلیتیک و فیلیک است.

کانی‌سازی تیپ رگه‌ای: توسعه در طول شکستگی‌ها به صورت رگه‌ها و زون‌های سیلیسی-کربناته و سیلیسی-برشی.

کانی‌سازی تیپ پلاسری: نهشته‌های نابرجا در بخش جنوبی که توسط فرآیندهای سیلابی و تجمع کانی‌های سنگین تشکیل شده‌اند.

این معدن در حاشیه شرقی بلوک لوت قرار دارد. این منطقه تحت تأثیر ماگماتیسم کالک-آلکالن و آلکالن است و همین امر شرایط مناسب برای شکل‌گیری ذخایر مس و طلا را فراهم کرده است.

فرایند استخراج و بهره‌برداریبا مشخص‌شدن موقعیت و ذخایر معدن، عملیات استخراج و فرآوری آغاز شد.

استخراجعملیات استخراج در مهرماه سال ۱۳۹۹ با روش روباز شروع شد. در ابتدا از بیل‌های مکانیکی برای کار استفاده می‌شد، اما به‌مرور زمان فناوری انفجارتجهیز شده و هم‌اکنون ماهانه حدود ۸۰ هزار تن کانسنگ اکسیدی استخراج می‌شود.

فرآوریبرای فرآوری زون‌های اکسیدی طلا از فرآیند هیپ‌لیچینگ (leaching) استفاده می‌شود. کارخانه فرآوری به ظرفیت تولید سالانه ۳۰۰ کیلوگرم شمش طلا اختصاص دارد. فرایند کار به این شکل است که پس از خردایش سنگ‌ها، طلا از کانسنگ توسط محلول سیانید جدا می‌شود و سپس کربن فعال آن را جذب می‌کند تا نهایتاً طی عملیات ذوب به شمش‌های طلا تبدیل شود.

زیرساخت و توسعهبرای بهره‌برداری از معدن شادان تأمین زیرساخت‌هایی همچون تأمین برق، آب و احداث خط سنگ‌شکن از ضرورت‌ها بود. در این راستا، خط انتقال برق و زیرساخت‌های آبی در سال ۱۴۰۰ تکمیل شده و واحد سنگ‌شکن با ظرفیت ۸۰ هزار تن در ماه مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

چالش‌ها و چشم‌اندازهاگرچه معدن شادان یکی از ذخایر مهم شرق کشور محسوب می‌شود، اما چالش‌ها و ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری بیشتری را طلب می‌کند.

چالش‌ها

تأمین زیرساخت‌ها: یکی از مشکلات عمده تأمین آب، برق و زیرساخت لازم برای اجرای طرح‌های توسعه معدن است.

عیار نسبتاً پایین: اگرچه ذخیره زیاد است، اما عیار حدود نیم گرم در تن، استخراج را نیازمند فناوری و هزینه‌های مناسب می‌کند.

فرآوری و سرمایه‌گذاری: ایجاد کارخانه‌های فرآوری با ظرفیت بالا نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجه است.

چشم‌اندازمعدن شادان به‌خاطر ذخایر زیاد، می‌تواند سهم بسزایی در توسعه استان خراسان جنوبی و اقتصاد ملی داشته باشد.

از جمله مزایای بهره‌برداری کامل می‌توان به افزایش ایجاد ارزش افزوده، گسترش اشتغال و توسعه فناوری‌های نوین استخراج اشاره کرد.

جدول خلاصه اطلاعات کلیدی