دولت فروتن با مدیران متکبر؟ / شکاف بزرگ در کابینه پزشکیان

 با وجود تأکید صریح دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌ جمهور بر گفت‌وگو، انتقادپذیری و حضور کارشناسان در تصمیم‌سازی‌های کشور، بسیاری از اعضای کابینه هنوز در عمل از این مسیر فاصله دارند.

رفتار برخی وزرا و معاونان دولت چهاردهم در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که صبر، فروتنی و تحمل نقد، هنوز در بدنه اجرایی کشور به فرهنگ غالب تبدیل نشده است.در حالی که رئیس‌جمهور بارها تأکید کرده «هیچ‌کس معصوم نیست» و «راه اصلاح از نقد می‌گذرد»، کارشناسان می‌گویند بخش‌هایی از دولت، از نقد کارشناسی گریزان و به تصمیمات بسته و سلیقه‌ای عادت کرده‌اند.

دکتر «جواد امیری»، کارشناس سیاست ‌گذاری عمومی، معتقد است:«پزشکیان برخلاف بسیاری از سیاستمداران، از ابتدا با صداقت وارد میدان شد و گفت اشتباهات را می‌پذیرد. اما متأسفانه بسیاری از وزرا هنوز از فضای مناظره، گفت‌وگو و نقد می‌ترسند. تا زمانی که مدیران میانی تحمل نقد کارشناسان را نداشته باشند، گفتمان پزشکیان به اجرا نمی‌رسد.»

از نگاه منتقدان، این رفتارها تنها نشانه‌ی ضعف ارتباطی نیست؛ بلکه ریشه در ناآشنایی برخی وزرا با جزئیات حوزه کاری خود دارد.

فرار وزرا از روبرو شدن با خبرنگاران 

پزشکیان از نخستین روزهای ریاست‌ جمهوری‌اش، بر حضور کارشناسان زبده، گفت‌وگوی آزاد، نقدپذیری و شفافیت در حکمرانی تأکید کرد، اما عملکرد بسیاری از اعضای کابینه با این گفتمان فاصله‌ای معنادار دارد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد پس از حدود ۶۰ جلسه هیئت دولت، تعداد وزیرانی که حتی یک بار در جمع خبرنگاران حاضر شده‌اند، از تعداد انگشتان یک دست هم کمتر است. وزرای نفت، نیرو، ارتباطات، صمت و اقتصاد در این مدت هیچ نشست خبری برگزار نکرده‌اند و ترجیح داده‌اند به جای پاسخ‌گویی مستقیم، در گفت‌وگوهای از پیش هماهنگ‌شده رسانه ملی یا برنامه‌های کنترل‌شده شبکه خبر حاضر شوند.

در همین حال، رفتار برخی مقامات دولتی در مواجهه با خبرنگاران یا افکار عمومی، نگرانی‌هایی جدی درباره روحیه پاسخ‌گویی و صبر در سطوح مدیریتی ایجاد کرده است.

در یکی از نشست‌های خبری اخیر، رفتار تند و تحقیرآمیز یکی از معاونان وزیر با خبرنگار حاضر در جلسه واکنش تند فعالان رسانه‌ای را برانگیخت.همچنین وزیر راه و شهرسازی در سفر به اردبیل، هنگامی که مأمور فرودگاه طبق پروتکل امنیتی قصد بازرسی کیف او را داشت، با عصبانیت از انجام بازرسی امتناع کرده و فرودگاه را ترک کرده است. رفتاری که بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی آن را نمادی از غرور و خودبرتر‌بینی در برابر قانون دانستند.

تحلیلگران رسانه‌ای بر این باورند که بخشی از این رفتارها ناشی از ناآگاهی برخی وزرا نسبت به جزئیات حوزه کاری خود است؛ آنان که پاسخ کارشناسی و مستندی برای پرسش‌های تخصصی ندارند، ترجیح می‌دهند در برابر خبرنگاران قرار نگیرند تا از نقد مستقیم بگریزند.

به گفته کارشناسان، این پنهان‌کاری رسانه‌ای در نهایت کارکرد نظارتی رسانه‌ها را تضعیف و اعتماد عمومی را فرسوده می‌کند.رسانه‌ها چشم و گوش جامعه‌اند؛ وقتی مسئولان به‌صورت سلیقه‌ای از پاسخگویی طفره می‌روند، چرخه‌ی شفافیت مختل می‌شود و جای تحلیل رسمی را شایعات می‌گیرند.

فاصله تا فروتنی؛ کارشناسان از شکاف میان گفتمان پزشکیان و رفتار وزرا می‌گویند

دکتر «الهام سادات موسوی»، استاد دانشگاه و تحلیلگر مدیریت دولتی، در این باره می‌گوید:«وقتی وزیر یا معاون تسلط علمی کافی ندارد، طبیعی است از پرسش‌های کارشناسی و نقد تخصصی گریزان باشد. اینجا پای غرور شخصی به میان می‌آید و به‌جای شنیدن، سکوت یا حذف منتقدان را انتخاب می‌کنند.»

نمونه‌های این رویکرد در ماه‌های اخیر کم نبوده است و کارشناسان این رفتارها را نشانه‌ای از «شکاف میان منش فروتنانه رئیس‌جمهور و عملکرد مغرورانه برخی مدیران» می‌دانند.این درحالی است که در نقطه مقابل، دیدگاه رئیس‌جمهور بر «هم‌فکری، صبر و گفت‌وگو» استوار است.

پزشکیان در سخنان خود در مجلس خبرگان تصریح کرده است:«هیچ‌کس بی‌عیب نیست. من هم معصوم نیستم، اما نیت و اراده‌ام این است که برای ایران، دین و راستی تلاش کنم. اگر کسی حرفی دارد، در عمل نشان دهد چه باید کرد.»

او در همایش مدیران آموزش و پرورش کشور نیز گفت:«بدترین حالت یک حاکم این است که مردم فکر کنند او قیافه می‌گیرد و فخر می‌فروشد و متکبر است.»

به گفته کارشناسان موافق دولت، این نوع گفتار فروتنانه می‌تواند الگوی تحول در مدیریت ایرانی باشد، مشروط بر اینکه وزرا و مدیران، خود را در معرض گفت‌وگوی واقعی با مردم و کارشناسان قرار دهند.

دکتر «سعید مرادی»، کارشناس حکمرانی، تأکید می‌کند:«اگر مدیران دولتی نقد را تهدید نبینند، بلکه آن را فرصتی برای اصلاح بدانند، بسیاری از چالش‌های اجرایی کشور بدون تنش سیاسی حل می‌شود. مشکل اینجاست که فروتنی رئیس‌جمهور به پایین‌دست منتقل نشده است.»

در این میان، رسانه‌ها نقش کلیدی در برقراری این ارتباط سه‌جانبه میان مردم، کارشناسان و دولت دارند.رسانه‌های حرفه‌ای می‌توانند صدای کارشناسان را به گوش وزرا برسانند و هم‌زمان با گزارش‌های تحلیلی، مانع از انحراف تصمیمات اجرایی شوند اما وقتی برخی مسئولان به‌صورت گزینشی و با ترس از نقد در برابر رسانه‌ها حاضر می‌شوند، این حلقه نظارتی از کار می‌افتد و فضای گفت‌وگو به سکوت تبدیل می‌شود.

کارشناسان هشدار می‌دهند: گفتمان فروتنی پزشکیان در دولتش گم شده است

این رفتارها، نه‌تنها با منش فروتنانه‌ی پزشکیان بی‌ارتباط است، بلکه نشانه‌ای از شکاف میان گفتمان رئیس‌جمهور و واقعیت اجرایی دولت محسوب می‌شود. اگر قرار است دولت چهاردهم «دولت گفت‌وگو، نقدپذیری و اصلاح» باشد، نخستین گام آن، بازگشت وزرا و معاونان به میان خبرنگاران، کارشناسان و مردم است.

پزشکیان خود گفته است:«ما باید به مردم نشان دهیم صداقت، انصاف و رحمت در رفتارمان هست. اگر این‌گونه باشیم، مردم باور می‌کنند؛ نیازی به شعار نیست، صداقت خودش جذب می‌کند.»

اکنون سؤال روشن افکار عمومی این است، وقتی رئیس‌جمهور تا این حد بر فروتنی، گفت‌وگو و صداقت تأکید دارد، چرا وزرا از مواجهه با مردم و رسانه‌ها می‌گریزند؟

ادامه این روند، می‌تواند تصویر «دولت پاسخگو» را به «دولت سکوت و تکبر» تبدیل کند؛ و این، خطرناک‌ترین مسیر برای کابینه‌ای است که با شعار گفت‌وگو بر سر کار آمده است.