کاهش ۷۰ درصدی سفرهای ایرانیان به اروپا در پی بحران اقتصادی / ترددهای روزمره مرزنشینان نیز در آمار گردشگری ثبت می‌شود!

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، فرخ میرشاهزاده، مدرس و کارشناس حوزه گردشگری ، در گفت‌وگو با رکنا با اشاره به نبود آمار دقیق از میزان سفر ایرانیان به خارج از کشور گفت: متاسفانه هنوز مشخص نیست ایرانی‌ها بیشتر به کدام کشورها سفر می‌کنند؛ اما آنچه مسلم است، جریان ثروت و خلق ارزش در کشور ماهیتاً دگرگون شده و دارایی‌ها به شکلی نامتوازن جابه‌جا می‌شوند.

او توضیح داد: وقتی فردی بدون برنامه‌ریزی و صرفاً به‌واسطه ارث یا دارایی‌های ناگهانی ثروتمند می‌شود، بدون داشتن ظرفیت لازم برای بهره‌برداری از آن ثروت، به‌سرعت به مصرف‌گرایی روی می‌آورد. یکی از نمودهای این مصرف تجملی، افزایش سفرهای خارجی است. در واقع، تغییر در الگوی گردشگری کشور، ریشه در همین تحولات اقتصادی دارد؛ به‌گونه‌ای که تیپ و رفتار گردشگران ایرانی در گذر زمان به‌کلی تغییر کرده است.

میرشاهزاده با اشاره به بحران‌های پیش‌آمده در صنعت گردشگری ایران افزود: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در این صنعت، کاهش کیفیت خدمات در پی بحران‌هایی مانند کرونا بود. در آن دوران، بسیاری از مالکان تاسیسات گردشگری برای حفظ بقا، ناچار شدند قیمت خدمات خود را کاهش دهند؛ اما این تصمیم، به‌تدریج کیفیت خدمات را هم پایین آورد و باعث شد نوع مسافر تغییر کند. به‌عنوان نمونه، هتلی پنج‌ستاره که زمانی پذیرای مسافران بافرهنگ و آشنا با آداب سفر بود، به‌دلیل کاهش قیمت‌ها به سطح یک مسافرخانه تنزل پیدا کرد و پرسنلش نیز به ارائه خدمات در سطحی پایین‌تر عادت کردند.

او تاکید کرد: در نتیجه، هم کیفیت خدمات کاهش یافت و هم نگاه مسافران تغییر کرد. از سوی دیگر، ثروت‌های ناگهانی موجب شدند گروهی از طبقات پایین‌تر جامعه، بدون آمادگی فرهنگی، به سفرهای خارجی بروند. این افراد وقتی به کشور بازمی‌گردند، از بازار داخلی انتظار دارند همان کیفیت خدماتی را ارائه دهد که در خارج از کشور تجربه کرده‌اند؛ انتظاری که با زیرساخت‌های فعلی گردشگری ایران همخوانی ندارد و خود به چالشی تازه برای این صنعت بدل شده است.

میرشاهزاده درباره تغییر مقصد سفر ایرانیان گفت: تا حدود یک دهه پیش، نزدیک به ۳۰ تا ۴۰ درصد سفرهای ایرانیان به خارج از کشور انجام می‌شد؛ اما امروز، با افزایش نرخ ارز و کاهش قدرت خرید، بسیاری از سفرها به حوزه‌های ارزان‌تر و نزدیک‌تر مانند کشورهای خلیج فارس و آسیای میانه منتقل شده است. او افزود: اگر سفرهای مذهبی مانند زیارت عتبات عالیات را هم در شمار سفرهای خارجی بیاوریم، شاید آمار بالاتر به نظر برسد؛ اما سفرهای اروپایی به‌ویژه در حوزه شینگن، به‌دلیل شرایط اقتصادی و محدودیت‌های ویزا، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد کاهش یافته است.

او ادامه داد: با وجود رکود اقتصادی، سیاست‌گذاران باید بتوانند جریان گردشگری را هدایت کنند. حذف چهار صفر از پول ملی شاید در ظاهر تغییری ایجاد کند، اما بدون برنامه‌ریزی دقیق نمی‌تواند موتور محرکی برای رونق گردشگری باشد. به گفته او، تمرکز فعلی گردشگران ایرانی بر مقاصدی مانند امارات، عمان، ترکیه، عراق و روسیه است؛ در حالی‌که سفرهای به مقاصد دورتر مانند چین بیشتر جنبه تجاری دارد تا تفریحی.

میرشاهزاده در بخش دیگری از سخنانش به ضعف آماری در حوزه گردشگری اشاره کرد و گفت: متاسفانه حتی ترددهای روزمره مرزنشینان نیز گاه در آمار گردشگری ثبت می‌شود و همین مسئله باعث می‌شود داده‌های رسمی گمراه‌کننده باشند.

او با انتقاد از کم‌توجهی به جنبه فرهنگی گردشگری افزود: «سیاست‌گذاران باید به‌جای آمارسازی، ذهنیت مثبت و واقع‌بینانه‌ای از گردشگری در کشور ایجاد کنند.» به گفته او، ایجاد تصویر مثبت از ایران در سطح بین‌المللی ضروری است، اما کافی نیست؛ چرا که اگر گردشگر خارجی به ایران بیاید و با خدمات ضعیف، جاده‌های ناایمن یا آثار تاریخی مرمت‌نشده مواجه شود، نه‌تنها مبلغ ایران نخواهد بود، بلکه ناخواسته به ضدتبلیغ تبدیل می‌شود.

این مدرس و کارشناس گردشگری تاکید کرد: توسعه گردشگری باید هم‌زمان با ارتقای کیفیت خدمات انجام شود. اگر هدف ما جذب گردشگر خارجی یا حتی حفظ گردشگر داخلی است، باید بستر مناسبی برای ارائه خدمات استاندارد فراهم شود.

او در پایان گفت: گردشگری خروجی را نمی‌توان به‌راحتی کنترل کرد؛ اما می‌توان با آموزش و فرهنگ‌سازی، آن را به فرصتی برای رشد فرهنگی تبدیل کرد. «کاش گردشگری که از ایران خارج می‌شود، همان‌قدر که از نظم و نظافت جاده‌های کشورهای دیگر لذت می‌برد، وقتی به جاده‌های شمال کشور خودمان برمی‌گردد، به خود یادآوری کند که نباید زباله بریزد.»

به گفته او، اگر این نگاه فرهنگی در گردشگری نهادینه شود، آن‌گاه سفر نه‌تنها مصرفی تجملی، بلکه فرصتی برای ارتقای جامعه خواهد بود.