زنانی که کنار خیابان پرچم در دست می گیرند تا نان خانواده را تامین کنند / روایت کارگران فضای سبز در شهر مشهد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، احسان سهرابی، فعال کارگری در گفت و گو با رکنا گفت: اشتغال زنان در برخی از معاونت خدمات شهری کلانشهرها، پدیده‌ای است که در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است؛ اما این رشد، بیش از آنکه نشانه توسعه فرصت‌های شغلی باشد، بازتابی از شرایط اقتصادی سخت و فقدان سیاست‌های حمایتی کارآمد است. زنانی که برای تأمین معاش خانواده خود، به کار در محیط‌های سخت و طاقت‌فرسا روی می‌آورند، عملا در معرض تعارضی جدی میان معیشت و کرامت انسانی قرار می‌گیرند.

او به نقل قول هایی از برخی از این زنان در یکی از استان های شرقی کشور اشاره کرد و گفت: یکی از مادران که به صورت روزمزد، زیر نظر پیمانکار فعالیت می کند و پرچم در دست می گیرد و مراقب است تا سایر خودروها با آنها برخورد نداشته باشند، می‌گوید: «وقتی همسرم بیکار شد، هیچ منبع درآمدی برای خانواده باقی نماند. ناچار شدم وارد کار فضای سبز شوم. کار سخت است و نگاه مردم گاهی آزاردهنده؛ اما شکم بچه‌ها که گرسنه باشد، کرامت دیگر معنایی ندارد.» دختری ۲۲ ساله می‌گوید: «دانشگاه قبول شدم اما به خاطر هزینه‌ها ادامه تحصیل ندادم. امروز به‌جای نشستن در کلاس درس، علف‌های پارک را می‌چینم. گاهی احساس می‌کنم آینده‌ام را فروختم، اما چاره‌ای جز تأمین نان روزانه نداشتم.» یکی دیگر از زنان با بغض اضافه می‌کند: «بیمه نداریم، قرارداد درست و حسابی نداریم، دستمزدمان هم کفاف زندگی را نمی‌دهد. در واقع فقط کار می‌کنیم تا زنده بمانیم، نه اینکه زندگی کنیم.»

او همچنین تاکید کرد: طبق ماده 203 قانون راهنمایی و رانندگی، برای رفت و روب اتوبان ها حتما باید از خودروهای مکانیزه استفاده شود و به طور کلی این فرایند به صورت مکانیکی باشد؛ ولی نظارتی روی این موضوع نیست و پیمانکاران از نیروی انسانی استفاده می کنند و این حتی می تواند منجر به بروز حادثه نیز شود.

احسان سهرابی در ادامه افزود: این روایت‌ها تلخ نشان می‌دهد که کار زنان در فضای سبز شهرداری، نه انتخابی آزادانه، بلکه راهی ناگزیر برای بقا است. در فرهنگ عمومی، چنین کاری برای زنان هنوز با قضاوت‌های سنگین همراه است و همین باعث می‌شود فشار مضاعفی بر آن‌ها تحمیل شود. از سوی دیگر، عدم حمایت‌های اجتماعی و حقوقی باعث شده زنان کارگر، هم از کرامت انسانی محروم شوند و هم از حداقل‌های قانونی مانند امنیت شغلی، بیمه و دستمزد عادلانه. طبق ماده ۳۸ قانون کار، زنان و مردان باید برای کار مساوی، دستمزد برابر دریافت کنند. طبق ماده ۴۱، حداقل دستمزد باید پاسخگوی هزینه‌های زندگی یک خانوار باشد و طبق ماده ۷۵، کارهای سخت و زیان‌آور برای زنان باید محدود شود.

این فعال کارگری تاکید کرد: با این حال، در بسیاری از شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، این مواد قانونی رعایت نمی‌شوند. قراردادهای موقت و پیمانی، نبود بیمه کامل، و سپردن کارهای سخت به زنان، مصداق آشکار نقض قانون کار است. با توجه به این شرایط، لازم است سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کل کشور به‌عنوان متولی اصلی مدیریت شهری، نسبت به این موضوع واکنشی فوری و قاطع نشان دهد. اعلام ممنوعیت به‌کارگیری زنان در کارهای سخت و زیان‌آور یا تقلیل کرامت انسانی در مشاغل  فضای سبز باید در دستور کار قرار گیرد.

احسان سهرابی افزود: اجرای دقیق قانون کار در زمینه دستمزد، بیمه و امنیت شغلی باید تضمین شود. جایگزین‌سازی مشاغل مناسب‌تر و متناسب با شأن و کرامت زنان در مجموعه‌های شهرداری ضروری است. در غیر این صورت، ادامه روند فعلی نه‌تنها به نقض آشکار حقوق زنان منجر می‌شود، بلکه به اعتبار شهرداری‌ها و سیاست‌گذاران کلان کشور نیز آسیب خواهد زد.

او همچنین تاکید کرد: با توجه به این شرایط، موارد زیر قابل تأمل و هشدار است: نقض صریح قانون کار: طبق ماده ۷۵ قانون کار، محول نمودن کارهای سخت و زیان‌آور به زنان ممنوع است. همچنین ماده ۴۱ و ۳۸ بر ضرورت رعایت حداقل دستمزد و برابری حقوق زن و مرد تأکید دارد. در بسیاری از قراردادهای پیمانی، این اصول نادیده گرفته می‌شود. در شرایط عمومی پیمان که مبنای همه قراردادهای عمرانی شهرداری‌ها و دستگاه‌های اجرایی است، که سطحی از کنار آن رد می شوند . ماده ۲۸ شرایط عمومی پیمان بیان می کند: «کارفرما موظف است بر اجرای صحیح تعهدات پیمانکار نظارت نماید.» این تعهد شامل رعایت قوانین کار، بیمه و ایمنی کارکنان پیمانکار است.

این فعال کارگری افزود: ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان بیان می کند: «پیمانکار مکلف است کارگران خود را بیمه نماید و کارفرما (شهرداری) موظف است بر انجام این تعهد نظارت کند.» همچنین در ماده ۴۱ شرایط عمومی پیمان ذکر شده است: «کارفرما می‌تواند در صورت عدم انجام تعهدات پیمانکار در قبال کارگران، مطالبات آنان را از محل مطالبات پیمانکار پرداخت نماید.» یعنی اگر پیمانکار حقوق و بیمه کارگر را نپرداخت، شهرداری حق و تکلیف دارد که از محل طلب پیمانکار این مبالغ را تأمین کند.

احسان سهرابی گفت: خطر جدی برای سلامت جسمی و روانی زنان: کار طولانی‌مدت در شرایط جوی نامساعد (گرما، سرما، آلودگی، خطرات جاده ای ) آثار مخربی بر سلامت کارگران زن بر جای می‌گذارد. این روزها پرچم زنی خانم ها نیز در جاده ها مشاهده می شود. به‌کارگیری زنان در چنین محیط‌هایی، با واکنش منفی جامعه همراه بوده و به شکل مستقیم بر منزلت و جایگاه اجتماعی آنان تأثیر منفی دارد. این وضعیت، سلامت جسمی و روانی زنان را تهدید کرده و موجب افزایش احساس تحقیر و بی‌اعتمادی عمومی به مدیریت شهری خواهد شد. آنان نیز تأکید می‌کنند که سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور باید با صدور بخشنامه‌ای فوری، ضمن الزام پیمانکاران به اجرای قانون کار، به کارگیری زنان در فعالیت‌های سخت و زیان‌آور فضای سبز را متوقف یا اصلاح کند.

او تاکید کرد: الزام شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به اجرای کامل مواد قانونی مرتبط با حقوق و کرامت زنان کارگر، طراحی و توسعه مشاغل جایگزین متناسب با شأن زنان در مجموعه‌های خدمات شهری و نظارت جدی و مستمر بر پیمانکاران طرف قرارداد شهرداری‌ها جهت جلوگیری از تضییع حقوق کارگران زن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

احسان سهرابی، فعال کارگری در پایان اشاره کرد: تجربه دختران و مادران کارگر فضای سبز،تصویری  تصویری روشن از تقابل میان «معیشت» و «کرامت» است،جایی که زنان برای بقای خانواده، ناچار به پذیرش شرایطی می‌شوند که هم خلاف قانون است و هم مغایر با شأن انسانی آنان. اکنون زمان آن رسیده است که شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور به جای سکوت و چشم‌پوشی، به مسئولیت خود عمل کنند کرامت  بانوان گرامی و حقوق انسانی آنان را حفظ کنند.