رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی: وزارت نیرو برنامه‌ای برای تولید و ذخیره آب ندارد/ حذف کشاورزی تهدید است نه فرصت!

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا،  در حالی که جلسه اخیر شورای عالی آب به عنوان نهاد سیاست‌گذاری کلان در حوزه منابع آبی برگزار شده، انتقادات متعددی از سوی کارشناسان نسبت به رویکردهای این شورا و وزارت نیرو مطرح است که بیشتر بر تمرکز بیش از حد بر مدیریت مصرف بدون توجه کافی به تولید و ذخیره آب تأکید دارند. ایران کشوری که سال‌ها با بحران شدید آب مواجه است؛ جایی که به گفته کارشناسان میانگین بارندگی سالانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر است. از طرفی تغییر اقلیم منجر به کاهش نزولات جوی و افزایش سیلاب‌های خسارت‌زا شده است.همچنین چالش‌های جدی برای امنیت غذایی ایجاد کرده است. در همین راستا، حجت‌الله علی‌محمدی، رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، در گفت‌وگویی اختصاصی با ... به شرح راه‌حل‌های کارشناسی برای بحران آب می‌پردازد و بر لزوم تصمیم‌گیری بر اساس داده‌های دقیق، اولویت‌دهی به امنیت غذایی و خودکفایی، اصلاح الگوی مصرف همراه با تولید و ذخیره آب، هوشمندسازی مصرف، اجرای الگوی کشت، و استفاده از نظرات متخصصان سازمان‌های تخصصی تأکید می‌کند. وی همچنین هشدار می‌دهد که حذف کشاورزی تبعات سنگینی مانند وابستگی به واردات و تهدید استقلال کشور دارد و پیشنهاد می‌دهد شورای عالی آب از متخصصان دعوت کند تا سیاست‌ها را کارآمدتر سازد.

شورای عالی آب باید بر اساس داده‌های دقیق تصمیم بگیرد

حجت‌الله علی‌محمدی در خصوص اولویت‌های غلط در سیاست آبی کشور و حذف کشاورزی گفت: «شورای عالی آب به‌عنوان نهادی مهم برای سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری، باید بر اساس داده‌های دقیق و درست در مورد تولید، ذخیره و مصرف آب تصمیم بگیرد. متأسفانه داده‌های سنتی موجود، برای برنامه‌ریزی دقیق کافی نیستند. امروزه بحث امنیت غذایی در جهان چنان اهمیتی پیدا کرده که همه کشورها، با توجه به شرایط خاص خود، به دنبال تأمین یا تولید غذا هستند. این موضوع در جنگ ۱۲ روزه، جنگ غزه، و جنگ روسیه و اوکراین و همچنین در مراودات اقتصادی کشورها به‌خوبی ثابت شده است. تولید غذا در داخل کشور، شرایط بهتری ایجاد می‌کند، اما اگر تولید داخلی ممکن نباشد، کشورها از طریق دیپلماسی به واردات غذا روی می‌آورند تا مشکلی پیش نیاید. بسیاری از کشورها از تهاتر غذایی برای تأمین نیازهای خود استفاده می‌کنند. این موضوع حیاتی است و نمی‌توان آن را انکار کرد. متأسفانه برخی کارشناسان به اهمیت امنیت غذایی و خودکفایی برای حفظ استقلال کشور توجه کافی ندارند.»

پایان دوره روش‌های سنتی؛ اصلاح مصرف ضروری است اما کافی نیست

علی‌محمدی در مورد اصلاح مصرف اظهار داشت: «در مورد اصلاح مصرف، آیات قرآن و سفارش ائمه معصومین (ع) نیز بر اصلاح مصرف، چه در غذا و چه در تولید آن، تأکید دارند. آب عنصری حیاتی است و بدون آن نه‌تنها تولید غذا، بلکه حیات انسان‌ها ممکن نیست. ما با چالش‌هایی مانند بحران آب و تغییر اقلیم مواجه هستیم که دست به دست هم داده‌اند و مدیریت این مسائل با سیاست‌های فعلی ممکن نیست.»

وی افزود: «بخشی از این موضوع به وزارت نیرو بازمی‌گردد که متولی تولید و ذخیره آب است، اما تاکنون برنامه مشخصی در رسانه‌ها برای تولید یا ذخیره آب اعلام نکرده‌اند و بیشتر بر مدیریت مصرف تمرکز دارند. این رویکرد، به نظر من، یکی از نقاط ضعف وزارت نیرو است.»

رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی در خصوص مصرف آب در بخش کشاورزی تاکید کرد: «در بخش کشاورزی، کارشناسان معتقدند ۷۵ تا ۹۰ درصد آب در این حوزه مصرف می‌شود. در برنامه هفتم پیشرفت نیز بر این موضوع تأکید شده، اما آیا زیرساخت‌ها و اعتبارات لازم برای اجرای این برنامه‌ها فراهم شده است؟ آیا توانایی تأمین غذای ۹۰ میلیون نفر جمعیت را داریم؟ آیا زیرساخت‌های لازم برای تبدیل شدن به صادرکننده محصولات استراتژیک و تقویت دیپلماسی غذایی فراهم است؟ این‌ها همه با مدیریت صحیح قابل دستیابی است، اما متأسفانه روش‌های سنتی که هنوز ترویج می‌شوند، شرایط را بحرانی‌تر کرده‌اند.»

 دست به دامن آب شرب نشویم

علی‌محمدی با اشاره به وضعیت بارندگی بیان کرد: «میانگین بارندگی جهانی حدود ۸۰۰ میلی‌متر است، اما در برخی کشورها این رقم به ۱۰۰ میلی‌متر می‌رسد و آن‌ها با مدیریت صحیح، نیاز خود را تأمین می‌کنند. در ایران، با توجه به تغییر اقلیم، میانگین بارندگی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر است. می‌توان با اقداماتی مانند مدیریت روان‌آب‌ها و ذخیره آب‌های سطحی در فصول پاییز و زمستان، شرایط را بهبود داد. اما متأسفانه برنامه مشخصی در این زمینه دیده نشده است. حتی در بخش‌هایی مانند شهرداری‌ها یا واحدهای صنعتی، از نزولات جوی برای تأمین آب فضای سبز استفاده نمی‌شود. این باعث شده همه به آب شرب وابسته باشند.»

وی در مورد کاهش مصرف آب تأکید کرد: «برای کاهش مصرف آب، نیاز به تأمین و تخصیص اعتبار ویژه است. در برنامه هفتم توسعه، با مشکل تخصیص اعتبار مواجه هستیم. برای مثال، سیستم‌های آبیاری نوین، لایروبی کانال‌ها، آب‌بندان‌ها و سدها که سرمایه‌های ملی هستند، نیاز به هزینه و نگهداری دارند. هوشمندسازی مصرف آب، چه در بخش خانگی، چه صنعتی و چه کشاورزی، یکی از راه‌حل‌های اصلی است. با وجود کارشناسان خبره، اگر هوشمندسازی مصرف آب را ترویج کنیم، شرایط بهتری ایجاد خواهد شد.»

علی‌محمدی درباره الگوی کشت گفت: «در بخش کشاورزی، قانون الگوی کشت ابلاغ شده است، اما وزارت جهاد کشاورزی به‌تنهایی نمی‌تواند آن را اجرا کند. همه دستگاه‌ها باید همکاری کنند. الگوی کشت می‌تواند تولید محصولات راهبردی را برنامه‌ریزی کند و جلوی تولید محصولات مازاد بر نیاز که بازار را مختل می‌کنند، بگیرد. این طرح اگر با زیرساخت مناسب اجرا شود، بسیار مؤثر خواهد بود. همچنین، ترویج کاشت محصولات کم‌آب‌بر و استراتژیک و توسعه کشت دیم (که در جهان ۷۰ درصد تولیدات را شامل می‌شود) ضروری است. در ایران، برعکس، محصولات آبی بیشتر و محصولات دیم کمتر هستند. استفاده از سایبان‌های باغی و توسعه گلخانه‌ها نیز می‌تواند مصرف آب را کاهش دهد.»

تخصیص آب توسط وزارت نیرو، تولید را ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش داده

رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی افزود: «شورای عالی آب و وزارت نیرو هنوز هوشمندسازی مصرف و افزایش بهره‌وری را به‌طور جدی دنبال نکرده‌اند. در حالی که اصلاح الگوی مصرف ضروری است، باید در  ذخیره آب نیز اقداماتی انجام شود. برای مثال، وزارت جهاد کشاورزی باید سالانه ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیون تن محصول تولید کند تا نیاز کشور تأمین شود. اما کاهش تخصیص آب توسط وزارت نیرو، تولید را ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش داده و ما را به واردات وابسته کرده است. واردات نیز به ارز نیاز دارد و در شرایط فعلی جهان، تأمین غذا چالش‌های خاص خود را دارد. شورای عالی آب باید علاوه بر اصلاح مصرف، تولید و ذخیره آب را نیز در اولویت قرار دهد. هرچند کاهش نزولات جوی داریم، اما گاهی بارندگی‌های شدید و سیلاب‌ها نیز خسارت‌زا هستند که می‌توانند مدیریت شوند.»

از نظرات سازمان‌های تخصصی استفاده کنید

علی‌محمدی در یک درخواست فوری از شورای عالی آب اظهار داشت: "سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، به‌عنوان یک نهاد تخصصی، متخصصان زیادی در حوزه آب و خاک دارد. درخواست ما از شورای عالی آب و وزارت نیرو این است که از نظرات سازمان‌های تخصصی استفاده کنند و متخصصان را به جلسات دعوت کنند تا دیدگاه‌هایشان را ارائه دهند. ما در زمینه هوشمندسازی مصرف آب و صدور پروانه برای چاه‌ها، نیروی متخصص داریم و می‌توانیم به وزارت نیرو کمک کنیم. متأسفانه، افرادی که قانونمند عمل می‌کنند و پروانه چاه دارند، با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند، در حالی که چاه‌های غیرمجاز بدون نظارت آب برداشت می‌کنند. این روند باید برعکس شود. باید برای کسانی که قانون را رعایت می‌کنند، مانند استفاده از کنتور هوشمند ، مشوق‌هایی مثل تخفیف در نظر گرفت و با متخلفان برخورد جدی کرد. این سیاست‌ها می‌تواند بسیار اثرگذار باشد.»