«ای ایران»، نغمه هویت ملی در اوج

در بخشی از بیانیه خانه موسیقی در اعتراض به دخل و تصرف در متن این سرود آمده است «سرود زیبا و ملی «ای ایران» که به ثبت ملی رسیده، جزو میراث معنوی ایران شناخته شده و همچون دیگر آثار ملی ارزشمند و غیر قابل تغییر است... .

سرود ملی «ای ایران» مورد وثوق قاطبه مردم ایران بوده و میلیون‌ها نفر از ایرانیان در سراسر گیتی با آن خاطره دارند و نسبت به آن عشق می‌ورزند و لذا تحریف و جایگزینی هر کلام دیگری بر روی آن آهنگ به نوعی جعل و تحریف یک ترانه ملی و خاطره‌انگیز است... .

هیأت مدیره با تأکید بر حفظ شأن و شئون مظاهر مذهبی و احترام به شخصیت‌های مذهبی، ترانه جایگزین شده بر روی این آهنگ را به نوعی وهن بخش دیگری از تعلقات مذهبی مردم ایران دانسته و معتقدند اینگونه کارها نه تنها کمکی به تحکیم مبانی عقیدتی و دینی مردم نمی‌کند بلکه بر ضد خودش عمل خواهد کرد.»

«ای ایران ای مرز پرگهر...» مطلعی نام آشنا برای جامعه هنری ایران است و البته مردم ایران؛ که هیچ گاه فرصت نیافت جامه یک سرود ملی را بر تن کند. خالق این اثر استاد روح‌الله خالقی است؛ موسیقیدان و آهنگساز و اشعار آن سروده حسین گل گلاب است. اثر ملی که اردیبهشت ماه 96 و همزمان با روز بزرگداشت فردوسی با شماره ۱۳۹۵ در فهرست آثار ملی کشوربه ثبت رسید.

گلنوش خالقی فرزند استاد روح‌الله خالقی در خصوص ساختار و شکل‌گیری این سرود چندی پیش به «ایران» گفت: «قطعه «ای ایران» سال 1323 نوشته شده است؛ پیش ازانقلاب تأکید داشتند در سرود ملی نامی هم از چهره‌های سیاسی برده شود بعد از انقلاب هم به همین صورت و داستان‌های متفاوتی از ساخت این قطعه روایت شده است.

استاد خالقی برای اثبات این که موسیقی‌های شاد یا غمگین ارتباطی با دستگاه‌های موسیقی ندارد و شما می‌توانید در دشتی هم موسیقی‌ای بنویسید که غمگین نباشد، قطعه «ای ایران» را در دستگاه دشتی نوشت و به لطف‌الله مفخم اثبات کرد این آهنگ هیچ تم غمگینی ندارد... .»

اعتراض دختر زنده‌یاد روح‌الله خالقی

به گزارش برخی از رسانه‌ها گلنوش خالقی فرزند استاد روح‌الله خالقی نیز نسبت به این موضوع واکنش نشان داده و بیان داشته است: «چند روز پیش برحسب تصادف، ویدیوئی را در فضای مجازی مشاهده کردم که همانا سرود «ای ایران»، ساخته پدرم استاد روح‌الله خالقی با شعری از استاد حسین گل‌گلاب است. با اندوهی فراوان متوجه شدم که ناباورانه اشعار این سرود ملی – میهنی که یک اثر ثبت شده ملی است و در زمره یک اثر تاریخی کشور ایران. سرودی عاری از هرگونه گفتمان تاریخی، مذهبی، و فردی، که پس از چندین دهه که از خلق آن می‌گذرد همچنان در قلب هر ایرانی می‌تپد. امیدوارم شاهد واکنش و حضور پرشکوه ملت ایران در اعتراض به این اعمال ناپسند باشم. بر این باورم که چنین اثر ملی هیچ‌گاه با چنین ترفندهایی دچار خدشه نخواهد شد.»

فرهــــــاد فخـــرالدینی آهنگساز و رئیس شورای عالی خانه موسیقی نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» بیان داشت: سرود «ای ایران» میراث ملی موسیقی ایران است و نباید در آن دخل و تصرفی صورت بگیرد. اصولاً آن طور که لازم و شایسته است به موسیقی توجه نمی‌کنند بنابراین حق ندارند آنچه را که از موسیقی ایران و از گذشته به یادگار و باقی مانده است مصادره کنند و به‌جای این کارها به موسیقی برسند و قدم خیر برای موسیقی بردارند. این رهبر ارکسترافزود: طی این سال‌ها و درهر کنسرتی که برگزار کرده‌ام قطعه زیبای «ای ایران» اجرا شده است و مردم کشورمان مشتاقانه و علاقه‌مند، همصدا با ارکستر این قطعه را با ما همراهی کرده‌اند.

حسن ریاحی آهنگساز سرود جمهوری اسلامی نیز بیان داشت: نسبت به این اتفاق بسیار معترض هستم قطعه «ای ایران» اثرموسیقایی بسیار زیبایی است که مردم با آن بزرگ شده‌اند و با شعر و موسیقی آن آشنا هستند بنابراین تحریف کردن این اشعار کاربسیار اشتباهی است و باید سرود اصلی آن اجرا شود.

اسفندیار قره باغی خواننده آثار ماندگارسرودهای انقلابی نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: وقتی فضا برای پرواز و جولان کلاغ‌ها مساعد باشد عقاب‌ها خانه‌نشین می‌شوند. این تفسیر من از این اتفاق است. ظاهراً آنچه به گوش ما می‌رسد درنگاه برخی از دوستان ومتولیان شهرمشهد، موسیقی، ساز، کنسرت و... مردود است چه اتفاقی افتاده است که یاد سرود «ای ایران» افتاده‌اند و به اشعار ملی ما ورود کرده‌اند؟ او افزود: در سرود «ای ایران» هیچ گونه کلامی که نشانگر وابستگی به رژیم پهلوی باشد وجود ندارد و یک سرود سفارشی و درباری نبوده است. این سرود نخستین بار با صدای استاد غلامحسین بنان خوانده شده است و بعد آن این افتخار را داشته‌ام سال 1350 با ارکستر و گروه کر رادیو به رهبری ایرج گلسرخی که آن زمان مدیر کل رادیو و رهبر ارکستر بودند این سرود را بخوانم.

این خواننده بیان کرد: من یک نوجوان تحصیلکرده در موسیقی و تازه به تهران آمده بودم و در گروه کر رادیو فعالیت می‌کردم، آن زمان تصمیم برآن بود این سرود تجدید ضبط شود و آقای فرهاد فخرالدینی از بنده خواستند این کار را بخوانم در واقع قرعه فال به نام من خورد. من از کودکی با این سرود آشنا بودم و عرق عجیبی نسبت به این سرود و نام «ایران» داشتم، حتی اگر در کره مریخ هم اسم ایران را ببینیم مسلم است که نسبت به این اسم تعصباتی داریم. آن دوران من این سرود را به صورت رزمی و حماسی خواندم تا اینکه شنیدم زنده یاد استاد غلامحسین بنان شهریور 57 درمصاحبه با یک روزنامه درپاسخ به این سؤال که «این سرود را درابتدا شما خوانده بودید واخیراً با صدای جوانی پخش می‌شود چه اظهارنظری دارید» بدون آنکه آشنایی با بنده داشته باشند با بزرگ‌منشی خود فرمودند الحق که در ابتدا باید ایشان این سرود را می‌خواند. بزرگانی چون استاد بنان معلم اخلاق ما هستند و آداب و رسوم اجتماعی را به ما یاد می‌دهند وما ازآنها درس می‌گیریم.

اسفندیار قره باغی افزود: سرود «ای ایران» نماد ایران و ایرانیت است و به همین دلیل شخصی که این عمل را انجام داده است در هر پست و مقامی که هست کار او از نگاه من قابل بخشش نیست و از جمله رسانه‌هایی که می‌توانند در برابر این اتفاقات قدم علم کنند و بایستند صدا و سیما است. اما متأسفانه مطلقاً به کلمه موسیقی ورود نمی‌کنند و واکنش نشان نمی‌دهند چرا که پست و میزهایشان به این امر بستگی دارد بنابراین ترجیح‌شان براین است که صدایشان در نیاید و صدای خواننده‌های موسیقی پاپ را به گوش مردم برسانند.

بــــرش

میراث ناملموس محکم تر از هر بنایی است

دکترهما گل گلاب

استاد سابق دانشگاه تهران

بخشی از مستندات سرود ای ایران، در فیلم مستند مرز پرگهر، ساخته هومن ظریف از قول من«هما گل گلاب» فرزند حسین گل گلاب و بخشی هم از قول «گلنوش خالقی» فرزند روح‌الله خالقی، بیان شده است. اما آنچه بر پژوهش فیلم مرز پرگهر صحه می‌گذارد، روایتی متقن از استادان روح‌الله خالقی در مجله «اینجا ایران است» در سال ۱۳۳۰ و مصاحبه با استاد بنان در مجله«جوانان امروز»، چاپ شده درروز دوشنبه ۲۱ آبان ۵۸، است با عنوان فرعی «یک سرگذشت جالب از سرود ملی ایران» در زیر عنوان اصلی «سرود ای ایران چگونه متولد و ضد طاغوت شد»، آمده است. در هر دو گفتار تصریح شده است که نخست، سرود ای ایران، به خاطر اشغال ایران توسط انگلیس و روسیه (شوروی) و امریکا ساخته شده است و خالقی و لطف‌الله مفخم پایان و گل گلاب، یعنی حلقه دوستان و هنرجویان کلنل وزیری، این سرود را نه به خاطر یک واکنش عصبی و جناحی، بلکه از روی حس وطن پرستانه، به خاطر اشغال ایران در جواب هجوم بیگانگان در مایه دشتی ساختند. هنگامی که خالقی این «معر»را به گل گلاب عرضه کرد تا «شعر»آن را بسراید، او را پرهیز داشت تا لفظ حکومت و مدح کسی در آن نباشد و حتی المقدور، واژگان عربی، در آن نباشد، لذا بر این اساس است که در این شعر، فقط واژگان عربی «نور» و« دور»، به خاطر تیمپانی به جا مانده است. باری، ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۹۶ یعنی فقط یک هفته به انتخابات ریاست جمهوری ۹۶، «ای ایران»، ثبت ملی شد و در آن جلسه بدون حضور من، یعنی گل گلاب که همواره ساکن ایران بوده‌ام و خواهم بود، بدون حضور«پریدخت آوا»، همسر بنان و گلنوش خالقی، معاون رئیس جمهوری، بانو «زهرا احمدی پور»، به اشتباه مصطلح، سرود ای ایران را فاقد واژه غیر فارسی و معرب دانست! و اما اشتباهات سهوی و عامدانه؛ نخست، سرود ایران با شماره ۱۳۹۵ ثبت آثار ملی است و جفاکاران به محتوای سرود، در واقع به میراث ناملموس تعدی کرده‌اند و سازمان میراث فرهنگی، باید علیه متجاوزان اعلام جرم کند. دوم،در جریان رونمایی مستند مرز پرگهر در سال ۱۳۸۹ و رونمایی کتاب مرز پرگهر با مقدمه سیمین بهبهانی شاهد بودم که کارگردان و نویسنده این دو اثر، «هومن ظریف»، از اعضای خانه موسیقی، دعوت به عمل آورد، اما دریغ از حضور یکی از اعضا یا نماینده یا واکنشی از این نهاد! لذا اگر این سرود را به اجبار ضرب المثل، امامزاده فرض کنیم، حرمت این امامزاده به متولی آن بود که متأسفانه خانه موسیقی انفعال داشت و اشتباه دیگر در کتاب فارسی ششم است که به جای مصرع «مهر اگر برون رود گِلی شود دلم» عبارت دیگری درج شده است! اشتباه عمدی اخیر سرود ای ایران، آن را ماندگار کرده است؛ سپری است که باعث می‌شود در طول تاریخ، سرودهای دیگر را حتی با وجود مضامین گرانقدر و ارزشی، فراموش کنیم، کما این‌که از مسمط میهنی قائم مقام فراهانی، نه به خاطر واژگان، بلکه به خاطر محتوا کسی یاد نمی‌کند! اما با این وجود، در تاریخ روشن و مایه مباهات است. کاش، حداقل چنین باشیم.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.

ندا سیجانی