با گران‌ترین و قیمتی‌ترین استفراغ جهان آشنا شوید!

شکل‌گیری عنبر (Ambergris) اغلب به عنوان یکی از عجیب‌ترین اتفاقات طبیعی جهان توصیف می¬شود. این ماده توسط نهنگ‌های عنبر تولید می‌شود و برای قرن‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته، اما برای سال‌ها منشأ آن یک راز باقی مانده بود.

عنبر برای هزاران سال یک پدیده منحصر به فرد بوده است. شواهد فسیل شده از این ماده به ۱.۷۵ میلیون سال قبل باز می‌گردد و به احتمال زیاد بشر بیش از ۱۰۰۰ سال است که از آن استفاده کرده است. آن را «گنج دریا» و «طلای شناور» نیز نامیده‌اند.

 این که عنبر از کجا می‌آید قرن‌ها مثل یک راز باقی ماند و در طی این دورۀ طولانی چندین نظریه مطرح شده بود؛ از جمله اینکه این ماده کف سخت شده‌ای است که روی امواج تشکیل می‌شود یا فضولات پرندگان بزرگ است.

اما زمانی که شکار نهنگ در مقیاس بزرگ در دهۀ ۱۸۰۰ آغاز شد، هویت تنها تولید کننده آن یعنی نهنگ عنبر شناسایی شد.

عنبر چگونه شکل می‌گیرد؟

نهنگ‌های عنبر مقادیر زیادی سرپایان مانند ماهی‌مرکب و ماهی کیسه‌دار را می‌خورند و در بیشتر موارد، عناصر غیر قابل هضم طعمه‌ها را قبل از هضم استفراغ می‌کنند.

اما در شرایط نادری این قسمت‌های اضافی غذا به رودۀ نهنگ رفته و به هم می‌چسبند. آن‌ها به آرامی به یک تودۀ جامد تبدیل می‌شوند که طی سالیان دراز در داخل بدن نهنگ رشد می‌کند. این همان چیزی است که عنبر نامیده می‌شود.

در مورد چگونگی بیرون آمدن عنبر از بدن نهنگ نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی بر این باورند که نهنگ این توده را بالا می‌آورد و نام مستعار معروف «استفراغ نهنگ» به همین خاطر به آن داده شده است. برخی دیگر نیز معتقدند این ماده که در روده تشکیل می‌شود ممکن است مانند مدفوع از رکتوم نهنگ دفع شود.

نهنگ‌های اسپرم در سرتاسر جهان زندگی می‌کنند، به این معنی که عنبر را می‌توان در هر یک از اقیانوس‌ها یافت. اما در عین حال این ماده کمیاب است و در کمتر از ۵ درصد از لاشه نهنگ‌ها یافت می‌شود.

کاربرد در صنعت عطرسازی

یکی از مشخص‌ترین ویژگی‌های عنبر، بوی آن است. هنگامی که این ماده تازه از نهنگ خارج شده باشد، دارای بوی قوی مدفوع است، اما گفته رایحۀ آن پس از خشک شدن توده دلپذیر می‌شود. در این مرحله این ماده اغلب به عنوان «مُشک» توصیف می‌شود.

هرمان ملویل حتی در رمان موبی دیک به این بوی عجیب اشاره کرده است. او از بوی وحشتناک یک نهنگ مرده نوشت که «جریان ضعیفی از عطر را از آن می‌شد استشمام کرد».

مادۀ موسوم به آمبرین که نوعی الکل بی بو است، از عنبر استخراج می‌شود و برای ماندگاری بیشتر بوی عطر استفاده می‌شود.

صد‌ها سال است که عطرسازان کیفیت عنبر را با توجه به رنگ آن دسته‌بندی می‌کنند و بهترین عطر‌ها از انواع سفید خالص تهیه می‌شود. عنبر سیاه کمترین ارزش را دارد، زیرا حاوی کمترین آمبرین است.

توده‌های عنبر با اکسیداسیون تغییر رنگ می‌دهند، که وقتی برای مدت طولانی در معرض دریا و هوا قرار می‌گیرند اتفاق می‌افتد. بین سیاه و سفید، رنگ‌ها از خاکستری تا قهوه‌ای متغیر است.

عنبر قبل از پیدا شدن می‌تواند سال‌ها در اقیانوس شناور بماند و هر چه مدت طولانی‌تری در دریا باشد، تصور می‌شود کیفیت بهتری داشته باشد.به دلیل دسترسی اندک و هزینه زیاد جستجو، مواد شیمیایی مصنوعی در حال حاضر جایگزین آمبرین در همه عطر‌ها به جز گران‌ترین انواع آن‌ها شده است.

استفاده از عنبر در صنعت عطرسازی قیمت بالایی به آن بخشیده است. در سال ۲۰۱۲ یک پسر هشت ساله که همراه پدرش به ساحل دورست در انگلستان رفته بود، قطعه‌ای تقریبا نیم کیلویی از عنبر را پیدا کرد که ارزش آن حدود ۶۳ هزار دلار برآورد شد.

گرانقیمت‌ترین عطر‌های برند‌هایی مانند شَنل و لانوین از قابلیت عنبر برای تثبیت رایحه بر روی پوست انسان استفاده می‌کنند. نشریۀ بیزینس اینساید در گزارشی که سال گذشته منتشر شد، قیمت معمول هر کیلوگرم از این ماده را ۴۰ هزار دلار ذکر کرده بود.

با این حال، عنبر در طول تاریخ کارکرد‌هایی بیشتر از عطر داشته است. عرب‌ها از آن به عنوان بخور، داروی مقوی و دارویی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های مغز، قلب و حواس استفاده می‌کردند.