عکس ها / لباسهایی که حس درونی زری را آشکار میکنند! / نگاهی به طراحی لباس سریال «سووشون»
سریال «سووشون»، بر اساس رمان مشهور سیمین دانشور، با بازنمایی دوران گذار پوشش زنان ایرانی در دهه ۱۳۲۰ خورشیدی، ترکیبی از سبکهای سنتی و مدرن را به تصویر کشیده و با طراحی بیش از چهار هزار دست لباس، به بازآفرینی واقعیاتی تاریخی پرداخته است.
اواخر جنگ جهانی دوم (نیمهی اول دههی ۱۳۲۰ خورشیدی / اواسط دههی ۱۹۴۰ میلادی)، دورهی گذار در پوشش زنان ایرانی است: همزمان با فشارهای مدرنسازی و نفوذ سبکهای غربی در شهرها، پوششهای سنتی و محلی در روستاها و طبقات کارگر همچنان برجای ماند.
سریال « سووشون » که اقتباسی از رمان سیمین دانشور است، برای بازنمایی آن دوران تلاشِ چشمگیری در طراحی گریم و لباس کرده و طراحان لباس پروژه (از جمله پگاه ترکی بهعنوان طراح لباس) اعلام کردهاند که بیش از چهار هزار دست لباس برای تمامی شخصیتها طراحی شده است تا تنوع طبقاتی، جغرافیایی و تاریخی بهدرستی منتقل شود.
پوشش زنان ایران در اواخر جنگ جهانی دوم – واقعیت تاریخی
در شهرهای بزرگی مثل تهران، زنان طبقات بالاتر و طبقهی متوسط شهری تحت تأثیر مدهای اروپایی و آشنایی با سبکهای غربی قرار گرفتند: استفاده از بلوزها و پیراهنهای برشخورده، مانتوهای کوتاهتر نسبت به سنت، کلاهها یا هدبندهای متنوع (پیلباکس، برِت، توربان) و آرایش و مدلموهایی که از الگوهای بینالمللی اقتباس شده بودند.
این جریان غربیسازی، بخشی از روند مدرنسازی مسائل اجتماعی و نماد قدرت دولت مرکزی و نخبگان شهری نیز بود. در مقابل، زنان روستایی، کارگران و بخشهایی از جامعه که کمتر با جریانهای جدید در تماس بودند، همچنان پوششهای محلی و سنتی را حفظ کردند (روپوشهای بلند محلی، چارقدها یا روسریهای ساده، پارچهها و دوختهای بومی). همچنین پوشش و حجاب زنان در دهههای میانی قرن بیستم، مسئلهای چندوجهی و پیوندخورده با سیاست و هویت ملی بود که پژوهشهای تاریخی و اجتماعی به آن پرداختهاند.
طراحی لباس زری در سریال سووشون – تحلیل طراحی و جزئیات
طراحی لباس زری (با بازی بهنوش طباطبایی) در «سووشون»، سعی کرده هم حسِ زمانه را منتقل کند و هم مؤلفههای شخصیتی او را از طریق لباس بازتاب دهد. در تصاویر منتشرشده از پشتصحنه و صحنهها میبینیم که زری اغلب شومیزها و پیراهنهایی با یقههای مشخص و گاهی یقه پاپیونی بهتن دارد که جلوهای زنانه، مرتب و تا حدی شهری به او میبخشند.
یقه پاپیونی در پوشش زنانهی آن دوران، خصوصاً در میان طبقات متوسط و مرفه شهری که تحت تأثیر مُدهای اروپایی بودند، متداول بوده و در سریال بهعنوان نشانهای از تحرک اجتماعی و دقت در ظاهر بهکار رفته است. تصاویر و گریمها نشاندهندهی ترکیب پارچههای رایج گلریز، روسریهای طرحدار و پوششسرهایی هستند که همزمان یادآور طرزِ پوشش در دهههای میانی قرن بیستم و ذائقههای منطقهای بودهاند.
تیپهای اشرافی و تفاوت طبقاتی در لباسهای سریال
در سریال، تفاوتهای طبقاتی بهطور بصری از طریق پارچهها، دوختها و اکسسوریها برجسته شدهاند: تیپهای اشرافی و خانوادههای متمول با پارچههای لطیفتر و گاهی تزئینات بیشتر، دوختهای منظمتر، جلیقهها یا رویههای کارشده و اکسسوریهایی مثل جواهرات براق نشان داده میشوند؛ این تمایز در مقابل لباسهای سادهتر روستاییان یا طبقات کارگر (پارچههای زمختتر، دوخت ساده، روسریهای ساده یا مقوا-مانند) قرار میگیرد و کمک میکند تا خوانش تصویری از تفاوت وضعیت اجتماعی بین شخصیتها شکل بگیرد. طراحان لباس صراحتاً گفتهاند که برای بازسازی این طیفِ پوششی تلاش کردهاند تا هر شخصیت ساختارِ طبقاتی و فرهنگیاش را از طریق لباس بازتاب دهد.
نقش شومیزهای یقهپاپیونی و کلاهها در استایل زری
شومیزهای یقهپاپیونی در میان لباسهای زری، بیشتر از جنبهی نشاندادنِ ظرافتِ زنانه و نزدیک بودن او به جریانهای شهری و نسبتاً مدرن استفاده شدهاند: این نوع یقه جلوهای مؤدبانه، تا حدی رسمی و در عین حال زنانه به ظاهر میبخشد که با شلوارها یا دامنهای بلند دورهای همخوانی دارد.
علاوه بر این، انواع پوششسر علیالخصوص کلاههای لبهدار، نقشِ بسزایی در تکمیل استایل زری ایفا میکنند. همان نقشی که کلاهها در مدِ دههی ۱۹۴۰ میلادی داشتند: عنصرِ تمایز، شأن اجتماعی و شاخصهی زیباییشناسی. تصاویر منتشرشده از این مجموعه نشان میدهد که طراحان به جزئیاتِ یقهها، چینها و چیدمان شالسر بها دادهاند تا هم با گرایشهای تاریخی سازگار باشد و هم شخصیتپردازی را تقویت کند.
میزان مطابقت سریال با واقعیت تاریخی
در مجموع، طراحی لباس سریال «سووشون» بهطور قابلتوجهی کوشیده در بازنمایی حالوهوای دههی ۱۳۲۰ (و مقطع زمانی جنگ جهانی دوم) وفادار بماند: از انتخاب پارچهها و نقشونگارها تا تفاوت طبقاتی لباسها و کاربرد اکسسوریها.
سریال از نظر کلیت و فضای ظاهری بسیار نزدیک به تصویری است که پژوهشها و تصاویر آرشیوی از مد آن دوره نشان میدهند، ولی بعضی انتخابها (مثل برجستهسازی یقههای پاپیونی یا نوع چینخوردگی شالها) ممکن است تا حدی متاثر از نیازهای روایی و زیباییشناختی مدرن نیز باشند.
ارسال نظر