بررسی خطرات انقراض «سلطان گیاهان کوهی»

به گزارش رکنا، ایران، با برخورداری از بیش از ۲۳۰۰ گونه گیاه دارویی، یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیا در زمینه تنوع زیستی گیاهی محسوب می‌شود. اما متأسفانه، برداشت‌های غیرمجاز و غیراصولی به‌ویژه در سال‌های اخیر، این گنجینه طبیعی را با خطرات جدی روبه‌رو کرده است.

برداشت نادرست گیاهان دارویی نه‌تنها باعث کاهش تنوع زیستی شده، بلکه جمعیت گونه‌های گیاهی بومی را به شدت کاهش داده و برخی از این گونه‌ها را در آستانه انقراض قرار داده است.

نقش مهم گیاهان دارویی در طبیعت و اقتصاد

گیاهان دارویی یکی از ارزشمندترین منابع طبیعت هستند که تأثیر زیادی در تأمین سلامت و درمان بیماری‌ها و همچنین تقویت اقتصاد جوامع محلی دارند. ایران، با اقلیم متنوع و جغرافیای خاص خود، یکی از مراکز اصلی رشد گونه‌های گیاهی دارویی در منطقه است. این رویشگاه‌ها می‌توانند در صورت مدیریت اصولی، به مراکز تولید و صادرات گیاهان دارویی تبدیل شوند.

با این حال، بهره‌برداری نادرست و فقدان نظارت کافی باعث تخریب پوشش گیاهی و کاهش عرصه‌های طبیعی کشور شده است. این وضعیت، به‌ویژه در مناطق کوهستانی، باعث شده است برخی گونه‌های کمیاب و باارزش به مرز انقراض برسند.

کرفس کوهی؛ نگینی در میان گیاهان دارویی ایران

کرفس کوهی یا کلوس، با نام علمی Kelussia odoratissima Mozaffarian، یکی از مهم‌ترین گیاهان دارویی بومی ایران است که شهرت آن به دلیل طعم خاص و خواص درمانی‌اش است. این گیاه، که از خانواده چتریان به‌شمار می‌آید، در ارتفاعات خاص استان‌های کرمان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و اصفهان رشد می‌کند.

کرفس کوهی به‌ویژه در منطقه کوه هزار راین کرمان، در کنار رودخانه‌های دائمی یافت می‌شود و به دلیل محبوبیت زیادش در سفره‌های محلی، به «سلطان گیاهان کوهی» مشهور شده است.

چرخه رویشی و تهدیدات برداشت نادرست

رشد این گیاه از اوایل اسفند با آغاز ذوب برف‌ها و مرطوب شدن خاک شروع شده و تا خرداد ادامه دارد. پس از آن، ساقه گلدار گیاه به ارتفاع ۱۲۰ تا ۲۰۰ سانتیمتر رسیده و در شهریور بذرهای خود را می‌ریزد. تکثیر این گیاه تنها از طریق بذر طبیعی امکان‌پذیر است و آسیب به ریشه در زمان برداشت، چرخه رویش آن را متوقف می‌کند.

برداشت غیرمجاز این گیاه، به‌ویژه با افزایش تقاضا، یکی از مهم‌ترین دلایل تهدید بقای آن به‌شمار می‌رود. متأسفانه، با افزایش قیمت کرفس کوهی، انگیزه‌های اقتصادی برای برداشت ناپایدار این گیاه نیز بالا رفته است.

هشدار درباره برداشت‌های غیرقانونی

سرگرد حاج محمدی، مسئول پاسگاه ویژه حفاظت از منابع طبیعی بخش راین شهرستان کرمان، نسبت به برداشت‌های بی‌رویه و غیرمجاز در منطقه هشدار داده و اعلام کرد که در سال‌های اخیر، به دلیل خشکسالی‌های متوالی، مراتع کشور با تنش شدید روبه‌رو شده‌اند. وی افزود بهره‌برداری نادرست از گیاهانی چون کرفس کوهی، آنغوزه، زیره کوهی و آویشن باعث کاهش زادآوری طبیعی و تهدید جدی این گونه‌ها شده است.

سرگرد محمدی تأکید کرد که هرگونه برداشت گیاهان مرتعی باید بر اساس ضوابط قانونی انجام گیرد. وی اظهار داشت که مطابق ماده ۲۵ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، برداشت، حمل، خرید یا فروش غیرمجاز گیاهان دارویی جرم محسوب شده و با متخلفان برخورد خواهد شد.

او همچنین از همکاری مردم برای حفاظت از طبیعت تقدیر کرد و درخواست نمود شهروندان در صورت مشاهده هرگونه تخلف مرتبط با تخریب منابع طبیعی، مراتب را به سامانه امداد جنگل و مرتع اطلاع دهند.

لزوم برنامه‌ریزی برای حفظ منابع گیاهی

تجربه‌های گذشته نشان داده‌اند که رها کردن منابع طبیعی بدون نظارت و آگاهی‌بخشی، به‌جای سودآوری، تنوع زیستی کشور را با خطر مواجه می‌کند. برای حفاظت از گیاهانی نظیر کرفس کوهی، لازم است طرح‌های جامعی جهت مدیریت بهره‌برداری تدوین شود. علاوه بر این، آموزش جوامع محلی، ترویج کشت صنعتی گیاهان دارویی و تشدید نظارت قانونی بر برداشت از مراتع، از ضرورت‌های جدی است.