شله زرد نذری خاص 28 صفر است + دلایل

به گزارش رکنا، همانطور که «قیمه» معروف‌ترین نذری عزاداری‌های دهه اول ماه محرم است، روزهای آخر ماه صفر را هم به نام یک نذری خاص سند زده‌اند! در این روزها از خانه‌هایی که بساط پخت نذری در آنها به راه است، بوی هل و گلاب و زعفران به مشام می‌رسد و صاحبان نذر یک کاسه «شُله‌زرد» تزئین شده با دارچین به دست مردم می‌دهند. یک نذری خوش‌رنگ و پر عطر که می‌گویند شیرینی آن از ضعف عزاداران جلوگیری می‌کند و زعفران آن هم نشاط‌آور است.

پخت شله‌زرد در میان ایرانیان پیشینه طولانی دارد؛ هرچند شله‌زردی که در زمان‌های دور پخته می‌شد با نوعِ امروزی آن تفاوت‌هایی داشت و حتی با اسامی دیگری همچون «جوذابه» شناخته می‌شد، اما مواد اولیه آن تقریبا مشابه با همین اقلامی است که این روزها برای پخت شله‌زرد به کار می‌رود.

با این وجود تا پیش از دوره قاجار هنوز هم شله‌زرد به عنوان یک نذری شناخته نمی‌شد و پس از روی کار آمدن قاجارها بود که از شله‌زرد کاربرد نذری هم پیدا کرد و رفته رفته به نذری خاص عزاداری‌های آخر ماه صفر در بیشتر شهرهای کشور تبدیل شد و گاهی آنچنان رواج یافت که در برخی نقاط از روز اربعین حسینی (۲۰ صفر) تا روز رحلت پیامبر (ص) به مدت ۸ روز پخت و پخش شله‌زرد نذری ادامه پیدا می‌کرد.

شله‌زرد از خوراک‌های سنتی و آیینی است که بنابر باورهای عامه در مراسم‌های عزاداری و سفره‌های نذری پخته می‌شود. شله‌زرد از برنج، شکر، زعفران، هِل، گلاب، آب و روغن تهیه می‌شود. برای تهیه آن ابتدا برنج خیس‌خورده را در یک دیگ پر از آب می‌جوشانند و زمانی که نرم شد، شکر را به همراه زعفران ساییده شده به آن اضافه می‌کنند. در برخی شهرها برای شیرین کردن شله‌زرد از عسل استفاده می‌کنند. بعد از آنکه شله‌زرد به‌اصطلاح جا افتاد، هل، گلاب و مغز بادام به آن اضافه می‌کنند و برای مدت کوتاهی به اصطلاح آن را دَم می‌گذارند.

پخت شله‌زردِ نذری آدابی خاص دارد به گونه‌ای که هنگام پخت آن عده‌ای از آشنایان و همسایه‌ها به خانه صاحب نذر می‌روند و دور دیگ جمع می‌شوند و هریک به‌ نوبت آن را هم می‌زنند و حاجت و نذر خود را بیان می‌کنند. اگر حاجت کسی برآورده شود، او سال بعد شله‌زرد می‌پزد یا در تهیه مواد شله‌زرد به صاحب نذر کمک می‌کند؛ مثلاً نذر می‌کند که زعفران یا خلال بادام شله‌زرد را بخرد.

گاهی هم پس از پختن شله‌زرد، درِ دیگ را می‌گذارند تا سرد شود، سپس کسی که حاجت دارد کنار دیگ می‌نشیند و قرآن می‌خواند. بعد از مدتی در دیگ را برمی‌دارند و صاحب نذر و اطرافیان خطوط ایجاد شده بر سطح شله‌زرد را به نام یکی از ائمه (ع) تعبیر می‌کنند و آن را نشانه قبولی دعا و حاجت می‌دانند. در باورهای عامه گاهی خطوط روی شله‌زرد را به شکل پنجه تعبیر می‌کنند و باور دارند که پنج‌تن یا حضرت فاطمه (س) شله‌زرد نذری را تبرک کرده‌اند.

معمولاً بعد از کشیدن شله‌زرد در ظرف، دختران جوان با دارچین نام یکی از ائمه را روی آن می‌نویسند و با خلال بادام،‌ خلال پسته، غنچه گل سرخ و یا پودر نارگیل شله‌زرد را تزئین می‌کنند.

پخت شله‌زرد برای سفره‌های نذری، همچون سفره حضرت ابوالفضل (ع) و سفره امام حسن (ع) نیز بسیار رایج است. در خراسان، زنان در پایان مجالس سفره، اشعاری دعاگونه را با لحن و آهنگی خاص می‌خوانند. در این دعا، نام خوراک‌های نذری و پاداش نذرکننده بیان می‌شود؛ مثلا درباره کسی که شله‌زرد پخته است، می‌خوانند: «هرکسی را که می‌دهد شله‌زرد / در قیامت مکن تو رنگش زرد»

برخی بر این باور هستند که شله‌زرد به خاطر طعم شیرینی که دارد به عنوان نذری عزاداری‌ها پخته می‌شود چراکه شیرینی آن می‌تواند از ضعف عزاداران جلوگیری کند و زعفران آن نیز می‌تواند نشاط‌بخش و شادی‌آور باشد.

شله‌زرد در نواحی مختلف ایران، با اسامی دیگری نیز شناخته می‌شود، مثلا قزوینی‌ها به آن آش شیرین می‌گویند و یا در برخی نقاط یزد به حلوابرنج معروف است. کرمانی‌ها هم به خاطر ماجرای ابراهیم خان ظهیرالدوله که در زمان قاجار ظرف‌های مخصوصِ مُهر خورده به نام خودش، شله‌زرد را بین مردم تقسیم می‌کرد به آن «ابرهیم‌خانی» می‌گویند.

منبع: ایسنا