چه رازی پشت حضور قطر در یمن نهفته است؟

قطر در یمن چه می‌کند؟ این سوالی است که تاکنون هیچ مقام رسمی‌ای نه در یمن و نه در قطر به آن پاسخی نداده است. قطر یکی از نزدیک به 10 کشور موثر در تشکیل ائتلاف عربی به رهبری عربستان برای حمله به یمن بود که میانه خرداد سال 96 و پس از گذشت 26 ماه از جنگ، از ائتلاف خارج شد.

در آن زمان فرماندهی ائتلاف سعودی در یمن، علت اخراج قطر از این ائتلاف، «اقداماتی است که تروریسم را تقویت می‌کند» دانست و مدعی شد قطر همچنین از «گروه‌های تروریستی در یمن ازجمله القاعده و داعش» حمایت و با آنچه آن را «شبه‌نظامیان کودتاچی» (انصارا...) در یمن نامید، همکاری می‌کند.

آن‌گونه که رسانه‌های ائتلاف عربی ادعا می‌کنند، بعد از اخراج قطر از عملیات «توفان قاطعیت»، دوحه در کنار تهران، یکی از کشورهای موثر در پشتیبانی از انصارا... یمن بوده است. مسئولان اماراتی البته شدیدترین موضع را نسبت به قطر دارند و آنها را عامل کشته شدن برخی از سربازان‌شان در جنگ می‌دانند.

آنچه کشورهای عضو ائتلاف و رسانه‌هایشان درباره نقش قطر در یمن می‌گویند، تاکنون اثبات نشده است اما با این حال سیاست‌های منطقه‌ای دوحه در یک‌سالی که از جنگ یمن گذشته است، نشان از ارتباط قطر با انصارا... یمن دارد. اینکه قطر ظرفیت الجزیره یکی از رسانه‌های تاثیرگذار منطقه‌ای را در اختیار انصارا... قرار داده؛ سازمان‌های خیریه در صنعا به راه انداخته و برخلاف سایر کشورهای عضو ائتلاف از گفت‌وگوهای سیاسی بدون پیش‌شرط سخن گفته نشانه‌های روشنی از تغییر رویکرد دوحه در برابر انصارا... است.

اما اینکه چرا قطر راه خود را از ائتلاف جدا کرده و به سمت انصارا... متمایل شده را باید تنها در یک گزاره خلاصه کرد و آن هم نگرانی از نفوذ و قدرت یافتن امارات و عربستان در یمن است. قطر به خوبی می‌داند تسلط امارات بر جزایر جنوبی یمن و بنادر پراهمیت آن، آینده دوحه و سیاست‌های منطقه‌ای‌اش را با چالشی جدی مواجه خواهد کرد. بر همین اساس حالا که در ائتلاف حضور ندارد تلاش می‌کند به هر نحو ممکن مانع از موفقیت ائتلاف سعودی شود.

ردپای حمایت قطر از انصارا...

پنجم مارس 2014 (14 اسفند 92) عربستان، امارات و بحرین سفرای خود را از دوحه فرخواندند. دلیل اقدام سعودی و دو کشور تابعه او، ادعای دخالت قطر در امور داخلی کشورهای دیگر بود. برخلاف سایر اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس، قطر همواره تلاش کرده سیاست خارجه مستقلی از سایر همسایه‌های عربی خود داشته باشد. «آل‌ثانی»‌ها بر همین اساس در میانه بحران سوریه به‌دنبال احیای رابطه با دمشق رفتند، با رهبران حزب‌ا... لبنان دیدار و ارتباط برقرار کردند و پشتیبان مالی اخوان‌المسلمین در مصر و سایر کشورهای عربی هستند.

این سیاست منطقه‌ای مستقل از عربستان به‌ویژه حمایت از اخوان‌المسلمین برای ریاض که از قدرت‌گرفتن این جریان احساس خطر می‌کرد، قابل تحمل نبود؛ اما قطری‌ها نیز حاضر به تبعیت بی‌چون و چرا از دربار سعودی نبودند. آنان در حالی که عربستان همسایه مرزهای جنوبی خود یعنی انصارا... یمن را تهدید علیه امنیت ملی خود می‌خواند و بارها با آنها وارد جنگ شده بود، از این جریان در یمن به‌صورت پنهانی حمایت می‌کرد.

قطر با حمایت از انصارا...، از خطوط قرمز عربستان عبور کرد تا در نهایت سه کشور عربستان، امارات و بحرین در بیانیه‌ای با ادعای اینکه قطر از «اشخاص یا طرف‌ها و سازمان‌هایی که امنیت عربستان، امارات و بحرین و ثبات آنها را از طریق فعالیت‌های امنیتی مستقیم یا از طریق رسانه‌ها تهدید می‌کنند» حمایت می‌کند، سفرای خود را از دوحه فراخواندند.

مذاکرات صلح بدون اجرای قطعنامه

سه شرط اصلی ائتلاف متجاوز Rapist به یمن برای آغاز گفت‌وگوهای صلح، قبول «طرح شورای همکاری خلیج‌فارس»، «اجرای قطعنامه 2216» یعنی خروج انصارا... از صنعا و تمامی شهرهای یمن و تحویل تسلیحاتش به ارتش و دیگر «خروجی کنگره گفت‌وگوهای ملی» است. انصارا... اما هیچ‌گاه حاضر به پذیرش این شروط نشده و به‌دنبال مذاکرات صلح بدون هیچ‌گونه پیش‌شرطی است. قطر عضو جداشده ائتلاف متجاوز که تا همین چندی‌پیش نیز اجرای کامل قطعنامه سازمان‌ملل را پیش‌شرط مذاکرات صلح می‌خواند، به‌تازگی و در راستای مخالفت با ائتلاف سعودی، پیشنهاد گفت‌وگوهای ملی یمنی برای رسیدن به «راه‌حل سیاسی» را داده است.

محمدبن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، وزیر امور خارجه قطر اخیرا در توئیترش نوشت: «منطقه دیگر جنگ و کشت و کشتار را تحمل نمی‌کند و تحولات در یمن نیازمند یافتن یک راه‌حل سیاسی است.» این مقام قطری همچنین خواستار آغاز گفت‌وگوی ملی یمنی با حضور تمامی طرف‌ها و اقدام بین‌المللی برای حفاظت از غیرنظامیان این کشور شده بود. به‌دنبال این اظهارنظر مقام قطری، محمدعلی الحوثی، رئیس شورای عالی انقلاب یمن در صفحه توئیترش نوشت: «اظهارات وزیر امور خارجه قطر و همه حامیان صلح حاکی از آگاهی آنها از خطرات و بحران‌های ایجادشده علیه ملت‌های منطقه است.»

«الجزیره» سخنگوی اضافی نبرد

شبکه تلویزیونی «الجزیره» قطر یکی از ابزارهای مفید برای ائتلاف متجاوز به یمن بود. «الجزیره» در روزهای ابتدایی جنگ به‌گونه‌ای خبرسازی کرده بود که گویا ائتلافی متشکل از تمامی کشورهای عربی در برابر یک گروه «خرابکار» کوچک صف‌آرایی کرده‌اند و این گروه شانسی برای موفقیت ندارد.

تصویری که «الجزیره» از انصارا... برای مخاطبانش ترسیم کرده بود، نظامیانی خشن‌تر و بدخوتر از داعش ISIS و القاعده بود. پس از اخراج قطر از ائتلاف سعودی، این رویه تغییر پیدا کرد تا کمتر از هفت‌ماه پس از خروج از ائتلاف، به درخواست ائتلاف عربی، کمیته عالی امنیتی در تعز که عالی‌ترین مرکز امنیتی در این استان است، در نشست دوره‌ای‌اش، به‌دلیل تلاش‌ «الجزیره» برای ایجاد اختلاف میان ائتلاف عربی و دولت (مستعفی) دفتر شبکه ماهواره‌ای «الجزیره» متعلق به کشور قطر را در این استان تعطیل کنند. الجزیره در فروردین 97 در اقدامی بی‌سابقه با پوشش پخش زنده سخنرانی رهبر انصارا... یمن، صراحتا در مقابل ائتلاف متجاوز یمن ایستاد.

«الجزیره» در برنامه‌های خود از رهبران انصارا... نیز دعوت به عمل آورده است و اعلام کرده که در تلاش است مجددا دفتر خود را در صنعا که تحت کنترل انصارا... است، بازگشایی کند. «الجزیره» که بنابر سیاست‌های دوحه، در تعارض با ائتلاف متجاوز به یمن است، در روزهایی که رسانه‌های ائتلاف مدعی تصرف بندر الحدیده و فرودگاه آن بودند، با انتشار ویدئویی اختصاصی این ادعا را رد و تاکید کرد الحدیده و به‌ویژه فرودگاه آن همچنان تحت کنترل انصارا... است. برخی شبکه‌های وابسته به ائتلاف به‌تازگی ادعا کرده‌اند که فعالان رسانه‌ای یمن برای آموزش رسانه‌ای به قطر سفر کرده‌اند و این شبکه به‌عنوان سخنگوی اضافی در خدمت انصارا... قرار گرفته است.

قطر عامل مرگ سربازان امارات

رسانه‌های ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی مدعی‌اند که قطر به‌عنوان یکی از نیروهای ائتلاف که از جزئیات اقدامات ائتلاف آگاه بوده، بعد از اخراج از ائتلاف، اطلاعات خود را در اختیار انصارا... قرار داده و همین مساله باعث کشته شدن نظامیان اماراتی در یمن شده است. این موضوعی است که یوسف العتیبه (سفیر ابوظبی در واشنگتن) نیز در گفت‌وگو با مجله آتلانتیک به آن اشاره کرده و گفته است قطر مسئول کشته شدن تعدادی از سربازان امارات در یمن است. امارات مدعی است قطر با حمایت از انصارا...، باعث مرگ 70 سرباز اماراتی شده است.

همکاری اخوان‌المسلمین با انصارالله

چند ماه پیش از حمله ائتلاف سعودی به یمن، انصارا... یمن و اخوان‌المسلمین تحت حمایت قطر در یمن یعنی حزب «تجمع ملی یمن برای اصلاح» به‌صورت ناگهانی به توافق دست پیدا کردند. پس از حمله ائتلاف به یمن، اخوان‌المسلمین یمن نیز در برابر نیروهای وابسته به عبد ربه منصور هادی، رئیس‌جمهوری مستعفی و نیروهای تحت فرماندهی عربستان در تعز ایستادند و درگیری‌هایی نیز با آنان داشتند.

اخوانی‌ها در یمن تلاش کردند نیروهای عربی را مجاب کنند سلاح‌هایی فراتر از نیازهایشان به آنها بدهند تا کشور را برای بعد از حوثی‌ها آماده کنند! ماجرای اخراج قطر از ائتلاف عربی باعث شد تا دستورکار این حزب اخوانی نیز تغییر کند. بهار سال گذشته بود که حزب مورد حمایت قطر اعلام کرد حمایت خود را از منصور هادی متوقف کرده است. در حال حاضر و با وجود اختلاف بین حزب اصلاح و انصارا...، آن‌گونه که برخی منابع آگاه اعلام کرده‌اند، این گروه اخوانی به توافقاتی با انصارا... دست پیدا کرده است. حزب اخوانی «تجمع ملی یمن برای اصلاح» در حال حاضر همراه با انصارا... علیه ائتلاف سعودی در حال نبرد است.

نبرد بر سر بنادر

یکی از دلایلی که ائتلاف عربی را برای حمله به یمن وسوسه کرد، جنوب یمن بود. جزایر و بنادر جنوبی یمن موقعیت‌های بسیار بزرگ و حساسی در دریای عرب و دریای سرخ به‌خصوص در تنگه باب‌المندب دارند، با توجه به نزدیکی به بازار‌های داخلی آفریقا، می‌توانند نقش بارزی در حمل‌ونقل تجاری ایفا کنند. علاوه‌بر این ویژگی منطقه‌ای، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، به‌خصوص قطر، بحرین و امارات که کشورهای بسیار ثروتمند و توانمندی هستند، با فقر مساحت جغرافیایی مواجه هستند. تسلط بر این بنادر و جزایر که دارای منابع غنی انرژی نیز هستند، آرزوی دیرینه کشورهای کوچک حاشیه خلیج‌فارس است.

یکی از اختلافات عمده قطر و امارات در ائتلاف عربی نیز بر سر تصاحب بخش جنوبی یمن و جزایر آن بود. امارات بیش از نیمی از نیروهای خود در ائتلاف را در این مناطق مستقر کرد و تلاش کرد تا با ایجاد ارتشی متشکل از 40هزار نفر از جنوبی‌ها و سلفی‌ها، بندرهای یمن از بندر عدن تا بندرالمکلا و المخا را زیر سلطه خود داشته باشد. قطر اما حاضر به پذیرش این معاهده نانوشته نبود.

بر همین اساس تلاش کرد تا حزب اصلاح را در مناطق جنوبی یمن تقویت کند. پشتیبانی مالی قطر باعث شد تا عناصر این حزب در جنوب بتوانند از میان جوانان یمنی سربازگیری کنند. حتی گفته می‌شد که قطر برای تسلط بر این منطقه، با همکاری ترکیه به دنبال انتقال عناصر داعش از سوریه به جنوب یمن است.

خروج قطر از ائتلاف، بهترین فرصت را برای تسلط امارات بر این بنادر فراهم کرد. هر چند هنوز امارات موفق به تسلط بر این منطقه نشده اما تصاویر منتشر شده از یمن حاکی از آن است که امارات یک پایگاه نظامی هوایی و یک بندر در شاخ آفریقا دارد که از آن برای انجام حملات ائتلاف سعودی علیه یمن استفاده می‌کند.

داشتن این امکانات این قدرت را به امارات می‌دهد که به فکر کنترل خلیج عدن و شرق آفریقا در بلند مدت بیفتد. قطر برای جلوگیری از این اتفاق، با حمایت از حزب اخوانی اصلاح که در حال حاضر با انصارا... یک هدف را دنبال می‌کند، سعی کرده تا جلوی این سناریوی ابوظبی را بگیرد. علاوه‌بر این قطر در چند ماه گذشته، یک خط ارتباطی بین دوحه و انصارا... ایجاد کرده و تلاش دارد تا با تقویت این جنبش در یمن، مانع اجرای طرح امارات در یمن شود.

در حال حاضر قطر در صنعا چندین سازمان خیریه راه‌اندازی کرده و از این طریق کمک‌های بشردوستانه در اختیار مردم یمن قرار می‌دهد. علاوه‌بر این ائتلاف، سعودی مدعی است که قطر در برابر ائتلاف؛ از انصارا... حمایت‌های لجستیکی نیز داشته است.