پنج مسیر خدمت‌دهی صندوق پژوهش و فنّاوری ماندگار به شرکت‌ها و تیم‌های دانش‌بنیان و فنّاور/ از سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر تا ایجاد مراکز نوآوری

به گزارش رکنا؛ عبدالمجید کهریزی، مدیرعامل صندوق پژوهش و فنّاوری ماندگار در گفت‌وگویی اظهار کرد: صندوق پژوهش و فنّاوری ماندگار در بیست و هفتم اسفندماه 1398 با سهامداری موقوفات وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریّه به‌عنوان یک صندوق پژوهش و فناوری‌جامع، تاسیس شد.

وی با بیان اینکه صندوق‌های پژوهش و فنّاوری به‌مثابه بانک تخصصی شرکت‌ها‌ و تیم‌های دانش‌بنیان و فنّاور هستند، تاکید کرد: این صندوق‌ها خدمات اصلی را که بانک‌ها ارائه می‌دهند مانند صدور انواع ضمانت‌نامه، ارائه تسهیلات و سرمایه‌گذاری را صرفاً برای شرکت‌ها و تیم‌های دانش‌بنیان و فنّاور انجام می‌دهند؛ علاوه براین، ازجمله خدمات دیگری که صندوق‌های پژوهش و فنّاوری برای توسعه کسب‌وکار  شرکت‌های دانش‌بنیان و فنّاور فراهم می‌آورند می‌توان به الف)عاملیت وجوه دولتی، خصوصی و حقیقی در راستای حمایت از چنین شرکت‌ها و تیم‌ها و ب)توسعه مراکز نوآوری با هدف ایجاد بستر شکل‌گیری و رشد آنها اشاره کرد.

کهریزی با بیان اینکه مسیر اول خدمت‌دهی صندوق پژوهش و فنّاوری، «سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر» است، افزود: سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر بر دو نوع است.1) مشارکت حقوقی و 2) مشارکت مدنی.

وی ادامه داد: مشارکت حقوقی بدین معناست که یک تیم فنّاور، محصول یا خدمتی دانش‌پایه را توسعه داده و حال برای معرفی آن به بازار هدف، نیاز به سرمایه‌ای دارد تا آن را  اصطلاحاً تجاری‌سازی کند. درصورتی که طرح ازمنظر بازار، تیم و مالی حائز جذابیت باشد آنگاه، ما آورده تیم فنّاور را که عمدتاً دانش فنّی است قیمت‌گذاری کرده و با درنظرگرفتن سرمایه موردنیاز برای تجاری‌سازی که توسط صندوق تأمین‌خواهدشد، آورده طرفین (صندوق و تیم) مشخص و براساس این نسبت‌، صندوق در شرکت تازه تأسیس سها‌مدار می‌شود. سپس صندوق از طریق افراد منتسب به خود در هیئت‌مدیره و ارکان اجرایی آن شرکت، فرایند راهبری و نظارت را جاری می‌کند. در این نوع سرمایه‌گذاری، صندوق به میزان سهامش در سود و زیان شرکت سرمایه‌پذیر، شریک است.

مدیرعامل صندوق پژوهش و فنّاوری ماندگار گفت: در مشارکت مدنی، صندوق در شرکت سرمایه‌پذیر سهامدار نمی‌شود بلکه در ازای سرمایه تأمین‌شده، در بخشی از سود یا فروش حاصل از طرح فنّاورانه شریک می‌شود. در مشارکت حقوقی پس از فروش محصول و  تسویه، مشارکت طرفین به پایان می‌رسد در صورتی‌که در مشارکت حقوقی تا زمان سهامداری صندوق در شرکت سرمایه‌پذیر، مشارکت پابرجاست.

کهریزی با بیان اینکه مسیر دوم خدمت‌دهی صندوق پژوهش و فنّاوری، «صدور انواع ضمانت‌نامه‌» است، تصریح کرد: ما برای شرکت‌های دانش‌بنیان و فنّاور انواع ضمانت‌نامه‌ها را صادر می‌کنیم. به‌دلیل اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان در مراحل ابتدایی رشد خود هستند و هنوز دارایی‌های مشهود و قابل توجهی (همچون زمین، ساختمان، تجهیزات و ...) ندارند و دارایی اصلی آنها دانش‌پایه و نامشهود هست، بانک‌ها باتوجه‌به ماهیت ریسک‌گریزی‌شان نه‌تنها از مشارکت حقوقی و مدنی با شرکت‌های دانش‌بنیان و فنّاور اجتناب می‌کنند بلکه برای آنها، ضمانت‌نامه نیز صادر نمی‌کنند.

وی افزود: در اینجاست که ما صندوق‌های پژوهش و فنّاوری ایفای نقش کرده و برای شرکت‌های‌دانش‌بنیان و فنّاور ضمانت‌نامه صادر می‌کنیم. ضمن آنکه نرخ کارمزد یا میزان ودیعه دریافتی صندوق‌ها از این شرکت‌ها بابت صدور ضمانت‌نامه نسبت به بانک‌ها کمتر است. به‌طور واضح یعنی صندوق‌ها با ایجاد یک مزیت رقابتی درمقایسه با بانک‌ها برای شرکت‌های دانش‌بنیان و فنّاور ضمانت‌نامه صادر می‌کنند.

مدیرعامل صندوق پژوهش و فنّاوری ماندگار به صدور انواع ضمانت‌نامه‌ها ازجمله حُسن انجام تعهدات؛ حُسن انجام کار؛ پیش پرداخت؛ تعهد پرداخت؛ شرکت در  مناقصه؛ شرکت در مزایده و گمرکی اشاره کرد و گفت: نکته‌ی مهم این است که  دو نهاد بالادستی یعنی کارگروه صندوق‌های پژوهش و فنّاوری و معاونت علمی و فنّاوری ریاست جمهوری، برفعالیت‌ صندوق‌های پژوهش و فنّاوری نظارت دارند. بالاخص در بحث ضمانت‌نامه‌ها، این نهادها به‌تدوین و ابلاغ آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی می‌پردازند که صندوق‌های پژوهش و فنّاوری ملزم به رعایت آنها هستند و ازطریق گزارش‌گیری دوره‌ای سامانه‌های آنلاین، بر فرآیند صدور ضمانت‌نامه‌ها اعمال نظارت می‌کنند. لذا صندوق‌های پژوهش و فنّاوری نیز همانند بانک‌ها به‌صورت قاعده‌مند مبادرت به صدور ضمانت‌نامه‌ می‌کنند.

کهریزی برخی از موارد دستورالعمل‌های ضمانت‌نامه‌ها را این گونه بیان کرد: برای مثال مبلغ هر ضمانت‌نامه حداکثرباید 80 درصد سرمایه تأدیه‌شده صندوق باشد؛ و یا سقف مجموع ضمانت‌نامه‌های فعال صادره، معادل 12 برابر سرمایه تأدیه‌شده صندوق‌ها است.
مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری ماندگار با بیان اینکه مسیر سوم خدمت‌دهی صندوق پژوهش و فنّاوری، «ارائه تسهیلات» است، تصریح کرد: ما به شرکت‌های دانش‌بنیان و فنّاور انواع تسهیلات ازقبیل سرمایه‌ درگردش؛ نمونه‌سازی؛ قبل از تولید صنعتی؛ تولید صنعتی؛ استصناع و لیزینگ را ارائه می‌دهیم. این تسهیلات از دو محل منابع  داخلی (یعنی منابعی که خود صندوق دارد) و منابع تحت مدیریت؛ (یعنی منابع تخصیص‌یافته از نهادها و سازمان‌هایی همچون صندوق نوآوری و شکوفایی؛ معاونت علمی و فنّاوری و ...)به متقاضیان پرداخت می‌شود.

کهریزی با اشاره به اینکه صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری، قراردادهایی را با صندوق‌ها منعقد کرده و منابعی را در اختیار آنها قرار داده تا این منابع با رعایت الزاماتی از طریق صندوق‌ها در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان وفنّاور قرار گیرند، افزود: در حال حاضر حدود 8 هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور وجود دارد که به‌دلیل تعداد زیاد، تعامل مستقیم آن‌ها با صندوق نوآوری و شکوفایی برای هر دو طرف چالش‌زا است. لذا صندوق نوآوری و شکوفایی به‌این نتیجه رسیده‌است که از طریق صندوق‌های پژوهش و فنّاوری منابع، مالی درنظر گرفته‌شده را در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان و فنّاور قرار دهد. این منابع، در قالب خط اعتباری تحت مدیریت صندوق‌های پژوهش و فنّاوری قرار می‌گیرد.

وی گفت: در این راستا صندوق پژوهش و فنّاوری ماندگار در مهر ماه  1401 قراردادی 700 میلیارد ریالی را با صندوق نوآوری و شکوفایی به امضاء رساند تا این اعتبارات را به شرکت‌های دانش‌بنیان و فنّاور تخصیص دهد. بدین صورت که شرکت‌های دانش‌بنیان به ما مراجعه کرده و با تشکیل پرونده و ارزیابی سوابق فنّی و مالی شرکت و همچنین اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل، درصورت تأیید و اخذ وثایق، مدارک آنها را در سامانه مربوطه بارگذاری کرده و همزمان با واریز منابع، به شرکت‌های متقاضی پرداخت خواهدشد.

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری ماندگار با بیان اینکه مسیر چهارم خدمت‌دهی صندوق پژوهش و فنّاوری، ایجاد رابطه  LP- GP  است،تأکید داشت: پبشنهاد ما به موقوفاتی که از منابع کافی برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های دانش‌بنیان با بازده بالا برخوردار هستند اما بنابه ملاحظاتی تمایل ورود مستقیم به چنین طرح‌هایی را ندارند، انعقاد قرارداد LP-GP با صندوق پژوهش و فنّاوری ماندگار است. مقصود از(Limited partner) LP  یا شریک با مسئولیت محدود شخصیت حقیقی یا حقوقی (در اینجا موقوفات) است که سرمایه خود را در اختیار GP (General Partner)یا شریک فعال (صندوق پژوهش و فنّاوری ماندگار)که دارای دانش و تجربه کافی در امر سرمایه‌گذاری و راهبری طرح‌های دانش‌بنیان است قرار می‌دهد و GP با تعهد بازگشت اصل سرمایه دریافتی از LP، مبادرت به انجام و پیگیری کلیه امور اجرایی و عملیاتی موضوع مشارکت می‌نماید و سود حاصله میان طرفین( LP و GP ) به نسبت مقرر تقسیم خواهدشد. مزیت اصلی چنین رابطه‌ای، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری LP و همچنین عدم درگیرشدن وی در امور اجرایی و عملیاتی موضوع مشارکت است.

کهریزی با بیان اینکه مسیر پنجم خدمت‌دهی صندوق پژوهش و فنّاوری، «ورود صندوق‌ها به ایجاد و راهبری مراکز نوآوری» است، افزود: مرکز نوآوری نوفل‌لوشاتو یکی از بزرگترین مراکز نوآوری کشور به لحاظ ظرفیت استقرار است؛ بطوری که جزء پنج مرکز بزرگ نوآوری کشور به‌شمار می‌آید.

وی با بیان اینکه 308 فرد فنّاور و نوآور امکان استقرار  در مرکز نوآوری نوفل‌لوشاتو را دارند، تصریح کرد: مرکز نوآوری نوفل‌لوشاتو دارای دو فضای کاری اشتراکی است که هر کدام 70 نفر و در مجموع 140 ظرفیت دارند؛ علاوه براین در این مجموعه 22 آفیس (دفترکار) با ظرفیت‌های 7، 8، 9، 12و 16 نفره هم وجود دارد که فراهم‌کننده فضای اختصاصی کاری برای شرکت‌ها و تیم‌های فنّاور و نوآور است. ساختمان مرکز نوآوری نوفل‌لوشاتو با مشارکت صندوق پژوهش و فنّاوری ماندگار و موقوفه امیرنظام قراگوزلو بازسازی و تجهیز شده که از تیرماه سال 1401 به بهره‌برداری رسیده و هم‌اکنون بیش از 90 درصد ظرفیت آن تکمیل شده‌است.

بهمن راعی/ اصفهان