یک قتل ناموسی به عروسی خون منجر شده است!

به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، دهمین برنامه از سلسله جلسات نمایش فیلم تئاترهای شاخص با همکاری مشترک انجمن صنفی منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران خانه تئاتر و سینماتک خانه هنرمندان ایران، چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳، به نمایش فیلم تئاتر «عروسی خون» (محصول ۱۹۸۱ اسپانیا/ ۶۷ دقیقه) به کارگردانی کارلوس سائورا بر مبنایِ نمایش نامه ای نوشته فدریکو گارسیا لورکا اختصاص داشت. پس از نمایش این فیلم تئاتر نشست نقد و بررسی آن با حضور عباس غفاری (میزبان) و محمودرضا حبیبی (منتقد تئاتر) در سالن استاد ناصری برگزار شد.

عباس غفاری در این نشست گفت: این نمایش یکی از زیباترین برداشت های تئاتری یا تله تئاتری از نمایشنامه جاودانه لورکا است. همانطور که می دانید لورکا سه نمایشنامه دارد که تقریبا به یکدیگر پیوسته هستند و به عنوان سه گانه لورکا شناخته می شوند. «عروسی خون»، «یرما» و «خانه برناردا آلبا» این آثار هستند. بسیاری معتقد هستند که این سه اثر، سه گانه ای سیاسی است که دوران ژنرال فرانکو و سیاست های دیکتاتورگونه او را نقد می کند.

او افزود: در ابتدای این فیلم نیز عکسی به نمایش گذاشته می شود که مربوط به مبارزان اسپانیایی است که در مقابل دیکتاتوری ژنرال فرانکو قد علم کرده و با او سال ها مبارزه کرده اند. در واقع این صحنه، نقطه نظر سیاسی سائورا را نیز به ما نشان می دهد. در واقع شاید این کار تقدیری باشد از کسانی که برای آزادی جنگیدند. یکی از این افراد خود لورکا است. سائورا یکی دو سال پس از این اثر، یرما را می سازد. در واقع پس از این شیوه کارگردانی سائورا تغییر کرده و کارهای زیادی را بر اساس موسیقی بی کلام می سازد.

محمودرضا حبیبی در این نشست گفت: همانطور که می دانید لورکا معروف ترین و مشهورترین درام نویس اسپانیایی است. او زندگی پر فراز و نشیبی داشته است اما در نهایت در سال ۱۹۳۶ توسط افراد ژنرال فرانکو دستگیر شده و در ۳۸ سالگی اعدام می شود. با این وجود تمام شاهکارهای خودش را در شش سال آخر زندگی اش خلق می کند. او در سال ۱۹۳۳ نمایشنامه «عروسی خون» را به عنوان اولین اثر از سه گانه خود معرفی می کند. یک سال بعد،«یرما» و سال بعد از آن «خانه برناردا آلبا» را می نویسد. اگر قرار باشد که آثار او را نقد کنیم، باید نگاهی به دیدگاه ادبی لورکا داشته باشیم. منظور تغییراتی است که او با آثارش در درام اسپانیا به وجود می آورد.

او افزود: کاری که لورکا می کند، تطبیق ادبیات کلاسیک اسپانیایی با عناصر ادبیات مدرن روز اروپا است. در واقع او موجب ورود مکتب های جدیدی چون دادائیسم و سورئالیسم می شود و این بسیار اهمیت دارد. در واقع اتفاقاتی که در زندگی لورکا رخ می دهد، او را مجبور به باز تعریفی از ادبیات اسپانیا کرده و موجب آمیختگی اش با عناصر مدرن می شود. بعد از این است که ما هویت ملی جدیدی را در آثار لورکا می بینیم که او می خواهد مانند نمایشنامه عروسی خون در درام خود را معرفی کند. بیشتر ساختار ادبی سه گانه لورکا بر مبنای شعر ساخته شده است ولی درام و واقع گرایی آن بر مبنای واقع بینی سخت گیرانه ای است که لورکا می خواهد آن را به چالش بکشد. در حقیقت، واقع گرایی و شعر او، شعری رمانتیک که تنها در پی شعرپردازی باشد نیست. اتفاقا چالش ها در آثارش، مانند «عروس خون»، چالش های پیکار جویانه ای است.

این منتقد تئاتر در ادامه بیان کرد: دیدگاه روانشناختی آثار لورکا نیز موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. این مسئله همان امیدی است که از فرد به جامعه تزریق می شود. او این افراد را مورد بررسی قرار می دهد. چون این افراد هستند که بعدها می خواهند جامعه اسپانیا را تشکیل دهند. لورکا تنها امید خود برای خوشبختی را اینطور تعریف می کند: «خوشبختی برای یک انسان در زندگی، رسیدن به نیازهای کامل غریزی است.» یعنی نیازهایی کاملا انسانی. همانطور که در عروسی خون نیز می بینیم که تمام روابط، چالش ها، پیکارها و نبردهایی که بین افراد در جریان است، کاملا بر مبنای غریزه آنها بوده است. این برخوردهایی است که انسان ها بر طبق غرایزشان با همدیگر در محدوده و چارچوب محدودیت های جامعه پیدا می کنند. این محدودیت های جامعه همان سنت ها و باورهایی است که در جامعه خود لورکا نیز بوده است. همان هدف هایی که لورکا به آنها حمله کرده و آنها را مورد چالش قرار می دهد.

حبیبی در ادامه صحبت هایش گفت: آدم هایی که در درام های لورکا می بینیم، با تقدیر و سرنوشت خود درگیر هستند. اگرچه این تقدیر و سرنوشت ها باعث نمی شوند که انسان ها طغیان نکنند. این مسئله ای است که لورکا از زمان کودکی با آن درگیر بوده است.

این مسائل از لورکا، یک لورکای آوانگارد و آنارشیست می سازد؛ چیزی که در سنت و جامعه آندولوسی و جنوب اسپانیا بسیار تابو بوده و مورد نکوهش است. درام عروسی خون بر مبنای اسناد و مدارکی که وجود دارد، بر پایه خبری بوده که لورکا در روزنامه دیده است. در واقع خبری مربوط به یک قتل ناموسی موجب نگارش این متن شده است. البته او باورها و سنت های اشتباه جامعه خود را در فرم نمادهای سورئالیستی مطرح کرده و البته درامی عاشقانه را روایت می کند.

او ادامه داد: در قسمت دوم سه گانه ای که سائورا ساخته است، جمله ای از نویسنده نقل می شود: «عشق ترکیبی است از رنج، حسادت و خیانت.» فکر می کنم هم سائورا و هم لورکا به این جمله باور داشتند و سرمشق کار آنها در درام نویسی و کارشان بوده است. زیرا ما در همه کارهای لورکا و سائورا این جمله را می بینیم. همچنین استفاده از چاقو به عنوان یکی از نمادها در نمایشنامه لورکا و سه گانه سائورا دیده می شود. چاقو نشانی از خیانت است. ماه و جادوگر نیز نشانه های دیگر متن هستند که ما در فیلم سائورا آن را ندیدیم. ماه در فرهنگ اسپانیایی نشانی از مردانگی، سردی، جنون و ناخودآگاهی است. نمادهای دیگری نیز در اثر وجود دارد که می توان درباره هرکدام صحبت کرد.