غربالگری سریع و گسترده کرونا با رپید تست ها /تعلل وزارت بهداشت در صدور مجوز عرضه تست سریع کرونا

تست سریع کرونا روشی پرشتاب برای شناسایی ابتلای افراد گوناگون به کووید19 است. از بهار سال گذشته استفاده از تست سریع کرونا در جهان آغاز شد و هم اکنون بیش از یک سال است که تست سریع کرونا به صورت گسترده در بسیاری از مراکز بهداشتی، درمانی، داروخانه ها و حتی سوپرمارکت های کشورهای مختلف عرضه می شود. این در حالی است که با وجود این که متخصصان ایرانی از زمستان سال گذشته توانستند به فناوری تولید انبوه تست سریع کرونا دست یابند، صدور مجوز برای عرضه گسترده تست سریع کرونا در کشورمان از سوی سازمان غذا و دارو تا انتهای مرداد 1400 به تعویق افتاد. 

تست سریع، کرونا را ظرف نیم ساعت تشخیص می دهد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، تا پیش از شیوع سویه امیکرون در جهان، استفاده از تست های سریع کرونا یکی از مطمئن ترین و پرسرعت ترین روش ها برای شناسایی به‌هنگام ابتلای یک فرد به کووید19 و جلوگیری از انتقال گسترده این ویروس در سطح جامعه بود، اما بسیاری از متخصصان بهداشتی معتقدند که با شیوع سویه امیکرون در سطح جهان، دیگر نمی توان به تست های سریع کرونا چندان اطمینان کرد؛ چراکه دقت این تست ها در برابر سویه جدید کرونا کاهش یافته است. 

البته تا پیش از شیوع سویه امیکرون در جهان، تست های سریع کرونا می توانستند با دقت بالای 90 درصد، احتمال ابتلای یک فرد به کرونا را تشخیص دهند و برخلاف تست های PCR که نتیجه آن بین 12 تا 24 ساعت بعد مشخص می شود، با تست های سریع کرونا می توان ظرف 30 دقیقه به ابتلای یک فرد به کووید19 پی برد. 

بنابراین طبیعی است که در صورت مشخص شدن سریع ابتلای یک فرد به ویروس کرونا با استفاده از تست های سریع به جای تست PCR، می توان قرنطینه او را زودتر آغاز کرد و در بازه زمانی کوتاه تری جلوی انتقال کرونا از این فرد به افراد دیگر را گرفت؛ اتفاق مثبتی که حالا شیوع سویه امیکرون در کشورهای مختلف، وقوع آن را تا حد زیادی با چالش مواجه کرده است.  

کاهش دقت تست سریع کرونا در برابر امیکرون 

با توجه به این که تست های سریع کرونا با استفاده از آنتی ژن کار می کنند، شناسایی ابتلای یک فرد به سویه امیکرون با استفاده از این تست ها با چالش های زیادی همراه شده است؛ زیرا برخی متخصصان بهداشتی معتقدند که انجام تست سریع کرونا نمی تواند احتمال ابتلای افراد به امیکرون را تشخیص دهد، چراکه آنتی ژن موجود در سویه امیکرون، توسط کیت های مخصوص تست های سریع کرونا به‌درستی مشخص نمی شود و در صورت ابتلای یک فرد به سویه امیکرون، انجام تست با استفاده از این کیت ها، ممکن است نتیجه منفی کاذب را به همراه داشته باشد.

این نظر البته به صورت عمومی در میان تمام متخصصان بهداشتی رایج نیست و برخی گزارش ها هم از شناسایی افراد مبتلا به امیکرون با استفاده از تست های سریع کرونا در جهان ارائه شده است، اما آنچه متخصصان بهداشتی روی آن اتفاق نظر دارند، این است که دقت شناسایی احتمال ابتلای یک فرد به سویه امیکرون با استفاده از تست های سریع کرونا از سویه های قبلی این ویروس پایین تر است. 

بنابراین به نظر می رسد با توجه به این که میزان حساسیت تست های سریع کرونا در برابر سویه امیکرون پایین تر از سویه های قبلی است، بهتر است در صورت منفی شدن تست افراد علامت دار بعد از استفاده از رپیدتست، حتما یک بار دیگر از این تست ها استفاده شود یا به جای این کار، از تست PCR برای افراد علامت دار استفاده شود، زیرا این تست حساسیت بالاتری در برابر سویه های مختلف کرونا از جمله سویه امیکرون دارد و به صورت کلی دقت آن بیشتر از تست سریع کرونا ارزیابی می شود. 

تعلل مسئولان وزارت بهداشت در صدور مجوز عرضه تست سریع کرونا 

عرضه تست های سریع کرونا یا همان رپیدتست ها که به تست های خانگی نیز مشهور شده اند، از بهار سال گذشته در سطح جهان آغاز شد، اما با وجود این که از زمستان سال 99 برخی شرکت های خصوصی توانستند به فناوری تولید انبوه این تست ها در ایران دست یابند، تعلل مسئولان قبلی وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در صدور مجوز عرصه گسترده این تست ها، باعث شد که مجوز عرضه رپیدتست ها در ایران تا پایان مرداد 1400 به تاخیر بیفتد. در این میان بسیاری از تولیدکنندگان خصوصی تست های سریع کرونا از این تعلل متضرر شدند و حتی برخی شرکت ها ناچار شدند خط تولید خود را متوقف کنند. 

در خارج از ایران نیز سازمان بهداشت جهانی با تدوین حداقل کیفیت مورد نیاز برای تست های سریع کرونا یا همان کیت هایی که بر مبنای آنتی ژن کار می کنند، تست های قابل قبول در غربالگری کرونا را معرفی کرده است. معیارهای ارائه شده از سوی این نهاد مورد قبول بیشتر کشورهاست و نهادهای بهداشتی کشورهای مختلف برمبنای معیارهای سازمان بهداشت جهانی به معرفی کیت های مناسب و استفاده از آنها می پردازند. 

به عنوان مثال، سازمان بهداشت جهانی حداقل حساسیت قابل قبول برای تست های سریع کرونا را 80 درصد و حداقل ویژگی قابل قبول را 98 درصد معرفی کرده است که با بررسی فهرست ارائه شده از کیت های معتبر از سوی نهادهای مختلف می توان تعداد زیادی از شرکت هایی را که به این درجه از کیفیت رسیده اند، یافت. در این میان با توجه به این که به گفته مسئولان سازمان غذا و دارو، 11 شرکت ایرانی نیز توانسته اند که تست های سریع کرونا را تولید کنند، بنابراین ایران از ابتدای شهریور تا کنون که مجوز عرضه این تست ها توسط وزارت بهداشت صادر شده است، مشکلی برای استفاده انبوه از تست های سریع کرونا ندارد. 

تست سریع کرونا جایگزین کامل PCR نیست

مساله مهم دیگری که درباره تست های سریع کرونا باید مورد توجه قرار داد، این است که چه افرادی، به چه شکل هایی و در چه موقعیت هایی می توانند از رپیدتست ها استفاده کنند. گزارش های جهانی ارائه شده در این زمینه نشان می دهد که در بعضی کشورها خود فرد از تست های سریع کرونا استفاده می کند و در برخی کشورها نیز از شخصی دوم به عنوان دریافت کننده نمونه، برای انجام رپید تست استفاده می شود. 

در این میان باید توجه داشت که در مستندات رسمی ارائه شده از سوی نهادهای ملی کشورها یا نهادهای بین المللی، توضیحات مبسوط و گوناگونی از شرایط و موقعیت هایی که می توان در آنها از تست های سریع کرونا استفاده کرد، ارائه شده است. اما نکته حائز اهمیت این است که در هیچ کدام از این مستندات، تست های سریع کرونا به عنوان جایگزین تست PCR معرفی نشده و تاکید شده است که استفاده عمومی از تست های سریع کرونا نمی تواند به طور کامل کشورها را از انجام تست PCR بی نیاز کند. 

در واقع، جمیع نظرات دستگاه های بهداشتی کشورهای مختلف و نهادهای بین المللی حاکی از این است که دقت و صحت بالا و اثبات شده تست های سریع کرونا سبب می شود که در بسیاری از موارد نیاز به انجام تست PCR نباشد و در موارد بسیاری می توان به جای استفاده از تست PCR از تست های سریع کرونا استفاده کرد. اما هیچ نهادی، استفاده از این کیت ها را به جای تست PCR اجبار نمی کند یا به دلیل دسترسی عمومی بالا به این کیت ها، انجام تست PCR را محدود نمی کند. 

بنابراین از نظر دستگاه های بهداشتی کشورهای گوناگون و نهادهای بین المللی، تست های سریع کرونا جایگزین کامل PCR نیستند، بلکه می توان از آنها به عنوان یک خدمت در دسترس و قابل قبول برای عموم مردم استفاده کرد و البته باید شرایط مناسب برای استفاده از این تست ها را نیز برای همه افراد توضیح داد. از نظر متخصصان بهداشتی جهان، در شرایطی که هم تست PCR و هم تست سریع کرونا در دسترس باشد، افراد می توانند به انتخاب خود از هرکدام از این تست ها استفاده کنند، اما در صورتی که امکان استفاده از رپیدتست وجود نداشته باشد، تنها پزشک معالج می تواند تشخیص دهد که بهتر است بیمار از چه تستی استفاده کند. 

شرایط استفاده از تست سریع کرونا در استرالیا و اتحادیه اروپا 

در ادامه این مطلب به بررسی وضعیت استفاده از تست های سریع کرونا در بعضی نقاط جهان تا پیش از شیوع سویه امیکرون پرداخته ایم. 

استرالیا: دولت استرالیا از تاریخ 1 نوامبر 2021 (حدود آبان ماه امسال) استفاده از کیت های تشخیص سریع مبتنی بر آنتی ژن یا همان تست های سریع کرونا را برای کاربرد خانگی مجاز دانسته است. نمونه مورد نیاز برای تست های سریع کرونا نیز از طریق سواپ حلق یا بینی گرفته می شود که البته از نظر جمیع متخصصان بهداشتی، دریافت نمونه از بینی، دقت بالاتری نسبت به اخذ نمونه از حلق دارد. 

در این میان وزارت بهداشت استرالیا نیز فهرستی از تست های سریع کرونا را که شامل 21 برند تجاری است، به همراه دستورالعمل شرکت های سازنده در مورد نحوه مصرف این تست ها در سایت خود در دسترس عموم قرار داده است. نکته مهم این است که همه کیت های معرفی شده از سوی وزارت بهداشت استرالیا دارای حداقل 80 درصد حساسیت دارند. این درصدها نیز با استفاده از مقایسه میان نتایج آزمایش های افرادی که از تست سریع کرونا بهره برده اند، با انجام تست PCR توسط همان افراد به دست آمده است. 

اتحادیه اروپا: اتحادیه اروپا نیز لیستی از کیت های موجود برای انجام تست های سریع کرونا و کاربردهای قابل قبول هر کدام از کیت ها را شامل کاربرد غربالگری یا کاربرد تحقیقاتی منتشر کرده است. در این میان اما مسئولان بهداشتی اتحادیه اروپا تاکید می کنند که استفاده از تست PCR همچنان به عنوان روش مرجع شناسایی ابتلای افراد مختلف به کرونا شناخته می شود، اما با توجه به روند رو به گسترش و اقبال عمومی به تست های سریع کرونا، می توان در مواردی که نیاز به غربالگری سریع وجود دارد، از تست های سریع کرونا استفاده کرد. 

استفاده از تست سریع کرونا در پروازهای هوایی مناسب نیست 

در این میان سوال مهمی که مطرح می شود، این است که آیا با توجه به شیوع سویه امیکرون در جهان، در غربالگری پروازهای هوایی بخصوص پروازهای هوایی بین المللی نیز می توان از تست های سریع کرونا استفاده کرد؟ سازمان جهانی هوانوردی (IATA) تا پیش از شیوع سویه امیکرون در جهان، با توجه به جمع بندی مطالعات موجود و به دلیل دقت بالا، سرعت بالا و هزینه اندک تست های سریع کرونا، غربالگری مسافران پروازها از طریق این کیت ها را تشویق می کرد و حتی به معرفی تست هایی می پرداخت که حساسیت آنها برای تشخیص کرونا بیش از 90 درصد بود. اما اکنون که سویه امیکرون در سطح جهان شایع شده است، استفاده از تست های سریع کرونا برای شناسایی ابتلای افراد به سویه جدید، بخصوص در میان مسافران پروازهای هوایی با خطاهایی همراه شده است. 

در واقع، برخی متخصصان بهداشتی معتقدند که با توجه به کاهش دقت تست های سریع کرونا برای شناسایی ابتلای افراد به سویه امیکرون، دیگر نمی توان به استفاده از این تست ها برای سفرهای هوایی اطمینان کرد، چراکه بهتر است در هنگام استفاده از تست های سریع کرونا، اطلاعات اولیه ای از افرادی که این تست ها را انجام می دهند، وجود داشته باشد، اما چون افراد در سفرهای هوایی از نقاط مختلف جهان در یک نقطه مشخص دور هم جمع می شوند و اکنون هم سویه امیکرون تقریبا در همه کشورها شایع شده است، بنابراین استفاده از تست های سریع کرونا نمی تواند در شرایط کنونی نقش موثری در جلوگیری از شیوع سویه جدید کرونا در میان مسافران هوایی داشته باشد. 

در چه مواردی می توان از تست سریع کرونا استفاده کرد؟ 

در مجموع به نظر می رسد استفاده از تست های سریع کرونا به صورت کلی نمی تواند جایگزین تست PCR شود، اما با توجه به قیمت پایین، امکان عرضه گسترده، پاسخ سریع و راحت بودن انجام ریپد تست، بتوان در موارد بسیاری برای جلوگیری از شیوع گسترده کرونا از این تست ها استفاده کرد؛ به طور مثال، متخصصان بهداشتی توصیه می کنند که می توان در پاسخ به اوج گیری بیماری در مناطق دورافتاده، موسسات و جوامع نیمه بسته بخصوص در شرایطی که دسترسی آسان به تست PCR وجود ندارد، با استفاده از تست های سریع کرونا، به غربالگری پرشتاب موارد احتمالی مبتلا به این ویروس پرداخت. 

همچنین در مراکزی که امکان انتقال بیماری در میان افراد حاضر در آن مرکز بالاست، از جمله در بیمارستان ها، درمانگاه ها و سایر مراکز سرپایی، آزمایشگاه های کرونا، خانه های سالمندان، مراکز نگهداری از معلولان و جانبازان، زندان ها، مدارس، دانشگاه ها، رانندگان حمل و نقل عمومی و کارکنان ادارات و شرکت هایی که احتمال انتقال کرونا در آنها بالاست، می توان از تست های سریع کرونا بهره برد. علاوه بر این، متخصصان بهداشتی توصیه می کنند که در صورت شناسایی ابتلای یک فرد به کرونا، می توان برای ردیابی تماس های آن فرد از رپید تست برای ایزوله کردن زودهنگام موارد احتمالی مثبت در میان اطرافیان شخص بیمار استفاده کرد. 

اما اساسا باید توجه داشت که درصد خطای تست های سریع کرونا نسبت به تست PCR بالاتر است و بیشترین کاربرد این تست ها در سطح جهان، استفاده در خانه های بهداشت برای شناسایی موارد ابتلا به کرونا به صورت سریع و گسترده است، اما در مجموع بهتر است وقتی که فرصت و امکانات کافی برای انجام تست PCR که دقت آن بالاتر از رپید تست است، وجود دارد، به جای تست سریع از تست PCR بهره گرفت.