«آموزش و پرورش» از منظر مقام معظم رهبری

اهمیت وزارت آموزش و پرورش و نقش این نهاد متولی تعلیم و تربیت در ترویج و تقویت هویت ایرانی و اسلامی همواره مورد تاکید مقام معظم رهبری قرار دارد به نحوی که آموزش و پرورش را مهمترین کار یک کشور عنوان می‌کنند.

خبرگزاری دانشجویان ایران در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در گزارشی به بازخوانی منویات، رهنمودها، مطالبات، دغدغه‌ها و دیدگاه‌های کلیدی و راهبردی معظم له در حوزه نظام تربیتی و آموزش و پرورش پرداخته تا چراغ راهی باشد برای دولت چهاردهم.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار سال گذشته معلمان با ایشان بر محور بودن مدرسه برای گره گشایی از مشکلات کشور اعتقاد و تاکید کردند «همانگونه که این متخصصان می‌گویند، اگر در ۲۰ سال قبل به موضوع مدرسه رسیدگی کرده بودیم امروز بسیاری از مشکلات وجود نداشت؛ بنابراین چاره کار در برنامه‌ریزی صحیح و همت جدی برای اصلاح مدرسه است و همه مسئولان، تصمیم‌سازان، تصمیم‌گیران و آحاد مردم باید اهمیت حیاتی دستگاه آموزش و پرورش را درک کنند».

علاوه بر تاکید بر لزوم ثبات در مدیریت آموزش و پرورش و انتصابات بر پایه شایسته‌سالاری ، «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» موضوع اساسی دیگریست که رهبر انقلاب در سخنان خود بارها و بارها به آن اشاره داشته‌اند و با تایید  و تاکید به اجرای آن به عنوان سندی بالا دستی،پنج توصیه خطاب به مسئولان بیان کرده‌اند: «اول، سند تحول به صورت مستمر تکمیل و به روزرسانی شود»؛ دوم، از سند تحول حمایت قاطع و به اجرای آن کمک شود؛ سوم، برای سند تحول که سندی متقن و خوب است بدیل و رقیبی درست نشود؛ چهارم، نقشه راه دقیق اجرای سند تحول از ستاد تا مدارس تهیه و در دولت و مجلس از آن حمایت شود؛ و پنجم، در نقشه راه، شاخص‌های قابل اندازه‌گیری معین شود که بر اساس آنها پیشرفت اجرای سند دائماً رصد شود».

«ضرورت انطباق ساختار، محتوا و نظام درسی آموزش و پرورش با نیازهای کشور و لزوم ارائه آموزشهای مهارتی از موارد مورد اشاره معظم له می‌باشد و درباره آن تاکید دارند: «کشور به همان اندازه که به نیروی متفکر و دانشمند احتیاج دارد به نیروی ماهر کار هم نیازمند است اما آیا اکنون نسبت متعادلی بین آموزش‌های رایج در دبیرستان‌ها با آموزش‌های مهارتی و فنی و حرفه‌ای برقرار است؟ و دالان عبور از مدرسه و دبیرستان برای رسیدن به دانشگاه و نحوه توزیع منابع انسانی در بخش‌های مختلف کشور، مسیری درست است؟».

مقام معظم رهبری در دیدار امسال با معلمان نیز اولین جملات خود را با تکریم معلمان آغاز و فرمودند: « روز دوازدهم اردیبهشت، برای ما یک فرصت است که عرض اخلاصی بکنیم به جامعه‌ی معلّمین کشور؛ هم تشکّر کنیم، هم عرض ارادت کنیم، هم در حدّ توان تکریم زبانی از معلّمان عزیزمان بکنیم ـ البتّه تکریم زبانی کافی نیست، امّا لازم است» «همه باید از معلّمین شکرگزار باشند. شما هستید که فرزندان ما را تربیت میکنید، تعلیم میدهید و آنها را برای زندگی دوران عمرشان آماده میکنید؛ این کار بزرگی است. همه‌ی ملّت، یکایک مردم در سراسر کشور، در هر رتبه‌ای، در هر شغلی، باید از معلّمین تشکّر کنند».«اگر یک شغلی در جامعه از احترام عمومی برخوردار باشد، طبعاً جاذبه‌ی این شغل بیشتر میشود. وقتی جاذبه بیشتر شد، افراد با سطح بالاتری به این شغل روی خواهند کرد؛ جامعه‌ی معلّمین یک ارتقائی از لحاظ سطح علمی و معنوی پیدا می‌کند».

ایشان در همان جلسه در باب اهمیت صحبت در خصوص آموزش‌پرورش بیان کردند: «امّا راجع به آموزش‌پرورش چرا باید حرف بزنیم؟ برای خاطر اینکه آموزش‌وپرورش واقعاً یک دستگاهی در ردیف دستگاه‌های دیگر کشور نیست؛ این را باید همه بپذیرند. حالا همین مطلبی که گفتم «در ردیف دیگر دستگاه‌ها نیست»، این در ذهن خیلی از مردم سؤال ایجاد میکند؛ این افکار عمومی که عرض کردیم در اینجا نشان میدهد خودش را. «در ردیف سایر دستگاه‌ها نیست»، یعنی چه؟ یعنی سایر دستگاه‌ها به‌کارگیرنده‌ی نیروی انسانی‌اند، آموزش‌وپرورش ایجادکننده‌ی نیروی انسانی است، ایجادکننده‌ی منابع انسانی است؛ بله، آموزش عالی هم داریم امّا پایه اینجا است».

رهبر انقلاب در ادامه «چند کلمه‌ی کوتاه هم در باب انتظار از معلّمان، و انتظاراتی که از جامعه‌ی معلّمین کشور هست» بیان و فرمودند: « ما در گذشته، چند سال این سند تحوّل را گذاشتیم در کشو، درش را هم بستیم! هیچ تحرّکی انجام نگرفت، [لذا] ضرر کردیم. آن چند سالی که سند تحوّل جدّی گرفته نشد، پیشرفتی پیدا نکرد، ضرر کردیم. خب حالا بحمدالله شنیدم که سند، هم مورد بازنگری قرار گرفته، که رو به اتمام است و در حال نهایی شدن است، هم «نقشه‌ی راه» برای اجرای آن آماده شده، که اینها همه مهم است. بخصوص این نقشه‌ی راه برای اجرای سند خیلی مهم است؛ بدانیم این سند را چه جوری بایستی عمل کنیم که در تمام سطوح آموزش‌وپرورش اثر خودش را ببخشد؛ این خبر خوبی است. نگذارید وقفه ایجاد بشود و کار را به طور جدّی پیش ببرید».

ایشان در ادامه نیز فرمودند: «کسانی هستند که کار بارزی هم در آموزش‌وپرورش ندارند امّا فکر دارند، نظر دارند؛ از نظرات اینها استفاده بشود. و این سند روزبه‌روز باید بیشتر و بهتر ترمیم بشود؛ یعنی امروز شما سند را بِروز کردید، ممکن است دو سال دیگر، سه سال دیگر نیاز داشته باشد که سند بِروز بشود؛ چون تحوّلات سریع است. [لذا] از اینها استفاده بشود. این سرفصل اوّل، سرفصل تحوّل».

سرفصل دوّم سخنان ایشان در این جلسه توانمندسازی معلّمان بود: «توانمندسازی دو جور است: یکی از لحاظ مسائل معیشتی و مادّی و مانند اینها است؛ این همیشه مورد تأکید ما بوده، و دولت در حدّ امکاناتش تلاش لازمی را در این زمینه باید انجام بدهد؛ این البتّه به جای خود محفوظ؛ کار لازمی است و بایستی هرچه ممکن است در این زمینه تلاش کرد. امّا توانمندسازی یک بُعد دیگر هم دارد که میخواهم روی آن تکیه بکنم؛ و آن عبارت است از اینکه معلّم از نیروی معنوی خود، یعنی آن عشقی که به طور طبیعی به تعلیم و به تربیت در درون وجود انسان هست استفاده کند، و از معلومات لازم و نیازهای لازم و تجربه‌های لازم استفاده کند برای اینکه کار معلّمی را قِوام بدهد».

یکی دیگر از موضوعاتی که آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار معلمان با ایشان بدان پرداخته‌اند، مسئله سرنوشت‌ساز جذب معلم است. ایشان با اشاره به کمبود معلم به علت نبود پیش‌بینی‌های درست در گذشته، گفتند: «معلمان زیادی در سراسر کشور از جان مایه می‌گذارند اما همچنان با کمبود معلم متعهد و کارآمد روبرو هستیم که راه حل آن، تلاش و سرمایه‌گذاری بیشتر بر روی تقویت زیرساختها و ظرفیتهای دستگاه‌های تربیت معلم به خصوص دانشگاه فرهنگیان و همچنین استفاده از معلمان مجرّب، مؤمن و قدیمی است». البته ایشان تاکید دارند که «ضوابط گزینش (معلمان) نباید کمرنگ شود».

«اهتمام به امور پرورشی باید در مدارس نیز امتداد داشته باشد اما اکنون اثر چندانی از آن مشاهده نمی‌شود و مدارس زیادی مسئول پرورشی ندارند البته کار پرورشی هم باید به‌گونه‌ای جذاب باشد که بچه‌ها را فراری ندهد» «در برهه‌ای عده‌ای می‌گفتند معاونت پرورشی لازم نیست و خود معلم در کنار تعلیم وظیفه پرورش را هم انجام می‌دهد؛‌ البته این حرف درست است اما صرف توجه معلم به مسائل پرورشی کافی نیست و باید مجموعه‌ای، متولی این مسئله بسیار مهم باشد»، نیز موضوعی دیگری است که همواره رهبری در سال‌های اخیر به مناسبت روز معلم بدان‌ها پرداخته و خواستار توجه مسئولان اجرایی و سیاستگذار شده است.

«دادن نگاه ملی به دانش‌آموز» انتظار دیگر است، یعنی دانش‌آموز بداند که تحصیل و کلاس درس قطعه‌ای از حرکت عمومیِ پیشرفت و جزیی از ماشین عظیم پیش‌برنده کشور و نظام است.

همچنین ایشان در خصوص «تألیف جذاب، به‌روز و مبتکرانه کتاب‌های درسی» به وزارت آموزش و پرورش توصیه کردند: «کتاب‌های درسی در همه رشته‌ها به‌گونه‌ای باشد که یادگیری آنها نسل جوان را سر شوق بیاورد».

جلوگیری از ایجاد و شیوع آسیب‌های اجتماعی در مدارس، تقویت مراکز تربیت معلم جهت دستیابی جامعه معلمین به سطح تراز، دادن نگاه ملی به دانش‌آموز، تشویق دانش‌آموزان به فعالیت‌های اجتماعی، و همچنین مهارت‌آموزی به دانش‌آموزان توصیه‌های دیگر رهبر انقلاب به معلمان بوده است.

برخی از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه نظام تربیت و آموزش و پرورش که در سال‌ها و مناسبت های مختلف بیان فرموده‌اند به شرح زیر است:

- باید هویت ایرانی و اسلامی و شخصیت ملی را در کودکان کشور زنده کنیم.

- پیشرفت،‌ امنیت، سلامت، علم و تحقق همه ارزش‌های انسانی و اسلامی در کشور در گرو وجود نیروی انسانی مناسب است که این کار عظیم بر عهده آموزش‌ و پرورش است.

- ترمیم سند تحول با استفاده از نخبگان داخل و خارج آموزش‌وپرورش، باید مستمر ادامه یابد.

- دانشگاه فرهنگیان و دیگر مراکز تربیت معلم باید کاملاً تقویت شوند.

- صرف توجه معلم به مسائل پرورشی کافی نیست و باید مجموعه‌ای، متولی این مسئله بسیار مهم باشد.

- جلوگیری از ایجاد و شیوع آسیب‌های اجتماعی جزو توقعات از جوانان است.

- تبیین صحیح مسائل بنیادی کشور و نظام برای نوجوانان و جوانان، وظیفه دیگر معاونت پرورشی است.

- دانش‌آموزان، جوانان و نوجوانان باید از منطق و عقلانیت سیاست‌ها و رفتار نظام باخبر باشند و بدانند پشت شعارهای  «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیلِ» ملت چه منطقی نهفته است و چرا ایران حاضر به ایجاد روابط با برخی کشورها و دولت‌ها نیست.

- ثبات مدیریتی در آموزش و پرورش مهم است.

- در مدیریت‌های سطح بالا تا متوسط تأکید بر ثبات دارم تا بتوان برنامه‌ها و کارهای مهم را دنبال کرد.

- الگوسازی و معرفی نمونه‌های برتر معلمان ضروری و شوق‌آفرین است.

- معلم باید در کنار علم‌آموزی، انگیزه، همت، اعتماد به نفس و شوق به درس و کار هم به دانش‌آموز بدهد تا ظرفیت‌های درونی او شکوفا شود.

- «دادن نگاه ملی به دانش‌آموز» انتظار دیگر است، یعنی دانش‌آموز بداند که تحصیل و کلاس درس قطعه‌ای از حرکت عمومیِ پیشرفت و جزیی از ماشین عظیم پیش‌برنده کشور و نظام است.