آب رفتن سفره زنان کشاورز سیستان و بلوچستان/ مهاجرت؛ ثمره بی توجهی دولت به وضعیت معیشت

آمارهای سازمان هواشناسی کشور از این حکایت دارد که میزان بارندگی در کل کشور در سال آبی کنونی حدود 40 درصد نسبت به وضعیت نرمال کمتر بوده است و در این میان، سیستان و بلوچستان با ثبت آمار افت 83 درصدی بارندگی نسبت به شرایط نرمال، بدترین وضعیت را به لحاظ درگیری با بحران خشکسالی در سال جاری در میان تمام استان های کشور دارد.

کوچک شدن سفره زنان کشاورز با بروز پدیده خشکسالی

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، مطابق آمارهای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از حدود چهار میلیون زن شاغل ایرانی، 20 درصد آنها معادل 800 هزار نفر در حوزه کشاورزی فعالیت می کنند که البته این رقم، بسیار کمتر از آمار واقعی زنانی در سطح کشور است که به نوعی در زمینه کشت و کار فعال هستند، اما اطلاعاتشان در مراجع رسمی ثبت نشده است.

همچنین براساس آمارهای سازمان هواشناسی در سال آبی گذشته، شاهد کاهش حدود 40 درصدی میزان بارندگی در سطح کشور نسبت به وضعیت نرمال بوده ایم و همین مساله باعث شده است که کشورمان امسال مجددا وارد دوره تازه ای از خشکسالی شود. این اتفاق ناگوار، موضوعی است که قطعا وضعیت معیشتی فعالان بخش کشاورزی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.

در این میان، بدون شک زنان کشاورز بیش از مردان شاغل در این عرصه دچار آسیب شده اند؛ زیرا طبیعتا یافتن شغل جایگزین برای مردان کشاورز در دوره خشکسالی راحت تر از بانوان است و در این شرایط، دولت باید برای ایجاد مشاغل جایگزین برای زنان کشاورزی که امرار معاش آنها بر اثر خشکسالی ضربه خورده است، تدابیر مناسبی را اتخاذ کند.

خطر وخیم شدن اوضاع معیشتی زنان کشاورز سیستان و بلوچستان

آسیب خشکسالی به معیشت زنان کشاورز در استان سیستان و بلوچستان از سایر استان های کشور بیشتر است؛ چراکه اولا ظرفیت های شغلی این استان برای این که بانوان آسیب دیده از خشکسالی بتوانند مشاغل جایگزین پیدا کنند، از سایر مناطق ایران کمتر است و ثانیا اوضاع کاهش بارندگی در سال آبی جاری در استان سیستان و بلوچستان از متوسط کشوری بسیار وخیم تر بوده است؛ به نحوی که همین دیروز محسن حیدری، مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان گفت که میزان بارندگی این استان در سال زراعی جاری یعنی از ابتدای مهر 99 تا کنون حدود 83 درصد کمتر از شرایط طبیعی بوده است.

این اتفاق اما در حالی رخ داده است که حداقل 51 درصد از جمعیت سیستان و بلوچستان را روستاییان تشکیل می دهند و این استان، تنها استان ایران است که جمعیت روستایی آن از جمعیت شهری بیشتر است. عمده اهالی روستاهای سیستان و بلوچستان نیز در حوزه کشاورزی مشغول به کار هستند و نظام معیشتی آنها بر مبنای اقتصاد کشاورزی بنا نهاده شده است. البته باید توجه داشت که نسبت جمعیت روستایی به جمعیت شهری در استان سیستان و بلوچستان در سواحل مکران بالاتر از سایر مناطق این استان است.

معین الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار، نیکشهر، کنارک، قصرقند و دشتیاری در مجلس شورای اسلامی ضمن اشاره به همین موضوع در گفت و گو با رکنا تاکید کرد که بخش مهمی از فعالان حوزه کشاورزی در استان سیستان و بلوچستان را زنان روستایی تشکیل می دهند که یا خودشان سرپرست خانوار هستند، یا دوشادوش مردان برای تامین معاش خانواده خود به کشاورزی می پردازند.

همچنین به گفته این عضو فراکسیون محیط زیست مجلس ، بیشتر فعالیت کشاورزی به‌ویژه در جنوب استان سیستان و بلوچستان، به شیوه دیم انجام می شود که کاملا وابسته به بارش باران است. بنابراین وقتی که در سال آبی جاری، سیستان و بلوچستان شرایط بسیار دشواری را به لحاظ میزان بارش های جوی تجربه کرده، اوضاع معیشتی کشاورزان و به‌ویژه زنان کشاورز این استان به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است.

مشاغل جایگزین برای زنان کشاورز؛ از صنایع دستی تا کارگاه های صنعتی

در شرایطی که خشکسالی وضعیت معیشتی زنان کشاورز در استان سیستان و بلوچستان را تحت تاثیر قرار داده است، از دولت انتظار می رود که در سال جاری برنامه ویژه ای برای اشتغال این بانوان در مشاغل جایگزین داشته باشد. البته بسیاری از زنان اهل سیستان و بلوچستان به طور طبیعی در مشاغل خانگی یا کارگاه های کوچک مشغول به کار هستند و حالا که این استان بار دیگر با بحران خشکسالی مواجه شده است، به نظر می رسد می توان با استفاده از همین ظرفیت، زنان کشاورز سیستانی و بلوچ را به صورت موقت در همین زمینه ها مشغول به کار کرد و جلوی وارد شدن آسیب به معیشت آنها را گرفت.

این نکته ای است که نماینده مردم چابهار‌ در مجلس ضمن تایید آن گفت: برخلاف نگاه نادرستی که به ساختارهای اجتماعی سیستان و بلوچستان بخصوص جنوب استان وجود دارد، از نظر تاریخی همواره زن بلوچ در بیشتر عرصه های اجتماعی در کنار مرد بلوچ حضور داشته است؛ به نحوی که علاوه بر بخش کشاورزی، زنان بلوچ در حوزه صنایع دستی به‌ویژه در زمینه سوزن دوزی قابلیت های بسیاری دارند و فراهم کردن زمینه های لازم برای اشتغال بیشتر خانم های اهل سیستان و بلوچستان در همین زمینه می تواند به عنوان یکی از گزینه های جایگزین برای امرار معاش زنان کشاورز در دوره خشکسالی تلقی شود.

وی البته از بی توجهی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نسبت به لزوم فراهم کردن زمینه های لازم برای اشتغال و درآمدزایی بیشتر زنان سیستانی و بلوچ در حوزه صنایع دستی انتقاد کرد و گفت: وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید در سال های اخیر بسترسازی های لازم در این حوزه را انجام می داد، اما متاسفانه این وزارتخانه در چند سالی که از تاسیس آن می گذرد، هیچ اقدام موثری برای توسعه صنایع دستی سیستان و بلوچستان انجام نداده است.

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس از مشاغل صنعتی و خدماتی موجود در مناطق آزاد سیستان و بلوچستان به‌ویژه منطقه آزاد چابهار به عنوان یکی از دیگر گزینه های جایگزین مطلوب برای اشتغال زنان کشاورز استان در دوره خشکسالی نام برد و عنوان کرد: در سال های اخیر تلاش شده است که برای اشتغال زنان حاشیه نشین شهر چابهار کارگاه هایی ایجاد شود، اما این کارگاه ها چه به لحاظ کیفی و چه به لحاظ کمی از شاخصه های لازم جهت ایجاد شغل برای تعداد بسیاری از زنان منطقه برخوردار نیستند و باید در این زمینه سرمایه گذاری های بیشتری انجام شود.

مهاجرت؛ ثمره بی توجهی دولت به وضعیت معیشتی زنان بلوچ

سیستان و بلوچستان به نوعی محروم ترین استان کشور است که بخش زیادی از مردم آن سال هاست که با دشواری های معیشتی بسیاری دست و پنجه نرم می کنند. در این شرایط هم طبیعتا زنان شاغل اهل این استان یا در حال تلاش برای کمک به تامین معاش خانواده خود هستند یا اساسا به عنوان یک زن سرپرست خانوار، ناچارند که راهی برای گذران زندگی خود پیدا کنند.

حال وقتی خشکسالی باعث شده است که منبع درآمد بسیاری از زنان بلوچ در حوزه کشاورزی بسته شود، در صورتی که دولت مشاغل جایگزین مناسبی برای این زنان ایجاد نکند، چه این زنان سرپرست خانوار باشد و چه با همسران خود زندگی کنند، طبیعتا دچار مشکلات معیشتی فراوانی خواهند شد و بسیاری از آنها ممکن است که مسیر مهاجرت را انتخاب کنند.

نماینده مردم چابهار در مجلس ضمن تاکید روی این موضوع گفت: بی توجهی به فراهم کردن بسترهای شغلی برای اهالی سیستان و بلوچستان در سال های اخیر باعث شده است که بخش زیادی از اهالی این استان به ناچار از این منطقه به مناطق دیگر کشور مهاجرت کنند و اکنون شاهد آن هستیم که درصد بالایی از حاشیه نشینان سراسر ایران از مردم استان سیستان و بلوچستان هستند.

سعیدی با تاکید بر این که این مهاجرت ها در سطح استان سیستان و بلوچستان هم با شدت بالایی انجام می شود، عنوان کرد: مهاجرت درون استانی در سیستان و بلوچستان باعث شده است که آمار حاشیه نشینی در شهرهای استان از زاهدان و زابل گرفته تا چابهار و شهرهای دیگر افزایش یابد؛ به نحوی که اکنون شاهد آن هستیم که بالاترین آمار حاشیه نشینی در کل کشور متعلق به چابهار است که 56 درصد جمعیت آن را حاشیه نشینان تشکیل می دهند. این اتفاق نیز معلول نبود توجه به لزوم تامین منابع پایدار آب حوزه کشاورزی و البته ایجاد مشاغل جایگزین مناسب برای دوره خشکسالی بوده است.

زنان روستایی سیستان و بلوچستان بیمه شوند

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در بخش دیگری از صحبت هایش تاکید کرد که دولت علاوه بر لزوم تقویت ظرفیت اشتغال در استان سیستان و بلوچستان، باید تسهیلات دیگری را نیز برای برای بهبود وضعیت معیشیتی زنان این استان در اختیار آنان قرار دهد. او در این زمینه به لزوم بیمه شدن زنان سیستانی و بلوچستانی اشاره کرد و گفت: بیمه زنان سرپرست خانوار و زنان روستایی موضوع مهمی است که حتما باید برای بهبود اوضاع معیشتی بانوان استان سیستان و بلوچستان اجرایی شود؛ اما متاسفانه تا کنون هیچ اقدام قانونی موثری در این زمینه انجام نشده است.

وی همچنین بر لزوم توجه بیشتر به بهبود وضعیت درآمدی زنان شاغل در حوزه صنایع دستی در سیستان و بلوچستان تاکید کرد و گفت: دستگاه اجرایی باید تسهیلات بیشتری را برای ارتقای درآمد زنان شاغل در حوزه صنایع دستی در استان سیستان و بلوچستان فراهم کند، زیرا ما در حوزه صنایع دستی سیستان و بلوچستان با پدیده های شگفت انگیزی مواجهیم و اگر از تولیدکنندگان این حوزه به‌ویژه در زمینه بازاریابی بین المللی حمایت شود، قطعا بخش زیادی از مشکلات اقتصادی زنان این منطقه برطرف خواهد شد.

بی آبی؛ عامل بروز احساس تبعیض در اهالی سیستان و بلوچستان

صرف نظر از آسیب هایی که خشکسالی برای زنان کشاورز استان سیستان و بلوچستان به همراه داشته است، موضوع کاهش بارندگی مساله ای اساسی است که باعث دشواری معیشت بخش زیادی از مردان و زنان این استان خواهد شد. همچنین به گفته سعیدی، اساسا دامنه آسیب های خشکسالی برای سیستان و بلوچستان بسیار بیشتر از نقاط دیگر کشور است و از این لحاظ، مسئولان حتما باید به دنبال تامین منابع آبی پایدار برای بخش کشاورزی در این استان باشند.

این در حالی است که از نظر نماینده مردم چابهار در مجلس، مردم سیستان و بلوچستان اکنون شاهد آن هستند که در کشورهای حوزه خلیج فارس از شیرین سازی آب دریا حتی برای کشاورزی نیز استفاده می شود، اما شاخص دسترسی بخش زیادی از اهالی سیستان و بلوچستان به آب شرب بسیار پایین است و همین مساله باعث ایجاد احساس تبعیض در اهالی این منطقه شده است.

در این شرایط، وقتی مردم سیستان و بلوچستان مشاهده می کنند که از سواحل مُکران خطوط لوله عظیم برای انتقال آب به صنایع بزرگ مناطق دیگر کشور کشیده شده است، طبیعتا نزد خود سوال می کنند که سهم آنها از آب دریای عمان چیست و چرا دولت در برنامه ریزی برای توسعه استان های مختلف کشور به عدالت اجتماعی بی توجهی کرده است؟

سعیدی وجود چنین دغدغه ای در میان مردم استان خود را تایید کرد، اما با اشاره به برخی پروژه های صنعتی بزرگ در حال احداث در سواحل دریای عمان گفت: در سال های اخیر که مقام معظم رهبری بحث توسعه سواحل مکران و لزوم توجه به اقتصاد دریامحور را مطرح کرده اند، چند پروژه عظیم صنعتی در سواحل سیستان و بلوچستان آغاز شده است و در این شرایط، بسیار نابخردانه است که ما بخواهیم از آب موجود در سدها که متعلق به کشاورزان پایین دست است، در صنایع استفاده کنیم.

عضو فراکسیون محیط زیست مجلس با تاکید بر لزوم استفاده از ظرفیت هوتک ها برای توسعه منابع آبی سیستان و بلوچستان عنوان کرد: مردم ما سالیان سال است که به صورت عرفی از هوتک برای تامین آب کشاورزی یا حتی آب شرب خود استفاده می کنند و اگر هوتک ها اصلاح شوند و توسعه یابند، قطعا می توانند به منبع تامین آب نسبتا پایداری برای حوزه کشاورزی در استان سیستان و بلوچستان تبدیل شود.

وی البته احداث خطوط انتقال آب کشاورزی از سدها به مزارع استان سیستان و بلوچستان را مهمترین راهکار برای تامین آب کشاورزی این استان دانست و تاکید کرد: اکنون سدهای گوناگونی در سیستان و بلوچستان وجود دارد، اما متاسفانه هیچ خط لوله ای برای انتقال آب آنها به شکل مستقیم به مزارع کشاورزی کشیده نشده و همین مساله به تبخیر آب و در نتیجه هدر رفتن منابع آبی استان دامن زده است.

سعیدی در پایان تصریح کرد: اگر دولت محترم قصد دارد که آسیب های خشکسالی برای بخش کشاورزی در استان سیستان و بلوچستان را کاهش دهد، باید آب سدهای استان را صرفا به حوزه کشاورزی و شرب اختصاص دهد و برای این منظور، حتما لازم است که برای انتقال آب کشاورزی در تمام مناطق و بخصوص جنوب استان خط لوله کشیده شود. آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.