نیاز به انقلاب پشت‌بامی در ایران/ خورشید جایگزین گاز و مازوت شود

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در حالی که ایران، همچنان بیش از ۹۰ درصد برق خود را از سوخت‌های فسیلی تامین می‌کند، انتظار می‌رود تا پایان عمر دولت چهاردهم، بهره‌برداری از نیروگاه‌های خورشیدی خانگی، به نقطه عملیاتی برسد؛ طرحی که با مشارکت وزارت نیرو و وزارت نفت، می‌تواند سهم انرژی پاک در شبکه برق را افزایش و همزمان، فشار بر مصرف سوخت‌های فسیلی را کاهش ‌دهد. طبق نظر کارشناسان، این اقدام، یکی از سریع‌ترین مسیرهای مقابله با ناترازی انرژی در کشور است.

وزارت نیرو و طرح ۵ کیلوواتی خانگی

آمارها نشان می‌دهد در حال حاضر سهم نیروگاه‌های حرارتی از کل تولید برق کشور، بیش از ۸۳ درصد، یعنی معادل ۳۶۵ میلیارد کیلووات‌ساعت از مجموع ۴۱۵ میلیارد کیلووات‌ساعت است. از آنجا که بیشتر نیروگاه‌های حرارتی با گاز طبیعی کار می‌کنند، با افزایش مصرف گاز یا کاهش تولید مورد نیاز، نیروگاه‌ها قادر به تامین کامل برق نیز نخواهند بود. این وابستگی شدید به گاز طبیعی، موجب ناترازی انرژی شده و ضرورت گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی را پر رنگ کرده است.

در همین رابطه، عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، اواسط تیرماه امسال از اجرای طرح تولید برق پنج کیلوواتی در پشت‌بام منازل خبر داد. هدف اصلی این طرح، تولید پراکنده برق و خودتأمین‌سازی مصرف‌کنندگان است.

محسن طرزطلب، معاون وزیر نیرو نیز با اشاره به تخصیص تجهیزات نیروگاه‌های پنج کیلوواتی، نصب این تجهیزات را در نقاط حساس و کلیدی، منوط به نظر استانداران دانست. به گفته وی، مردم، با مشارکت در این طرح، نقش مستقیم در تولید انرژی پاک خواهند داشت. بنا بر اعلام رئیس ساتبا، ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر در دولت چهاردهم با رشد ۶۲ درصدی، نسبت به شروع کار دولت، نزدیک به ۲۰۰۰ مگاوات افزایش یافته است.

وزارت نفت و رفع ناترازی گاز

از سوی دیگر، وزارت نفت نیز به‌عنوان متولی استخراج گاز، نقشی کلیدی در کمک به اجرای طرح نیروگاه‌های خورشیدی خانگی دارد. به گفته سعید توکلی، مدیر عامل شرکت ملی گاز، حدود ۳۰ تا ۳۴ درصد از گاز کشور در طول سال، در نیروگاه‌ها و به همان میزان در بخش صنعتی مصرف می‌شود. از این‌رو، معاون وزیر نفت معتقد است با افزایش تولید برق خانگی و سقفی از طریق نیروگاه‌های خورشیدی پراکنده، می‌توان بخش قابل‌توجهی از گاز را صرفه‌جویی و به بخش‌های مولد با ارزش افزوده بالاتر تزریق کرد. این اقدام، هم ناترازی گاز و برق را کاهش می‌دهد و هم زمینه صادرات و ارزآوری را برای کشور فراهم می‌کند. در این زمینه، منصور علیمردانی، نماینده مجلس، با تاکید بر اینکه توسعه نیروگاه‌های خورشیدی، وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش می‌دهد. وی صرفه‌جویی ارزی سالانه گاز نیروگاه‌ها را به این طریق، حدود ۲۰ میلیارد دلار برآورد کرده است. کارشناسان نیز بر این باورند اگر بخش عمده مصرف برق خانگی توسط نیروگاه‌های کوچک خانگی تامین شود، صنایع وابسته به گاز دچار کمبود نمی‌شوند و ناترازی انرژی کاهش می‌یابد. طبق برآوردها، استفاده از انرژی خورشیدی در قالب پراکنده سقفی، علاوه بر کاهش فشار بر شبکه، می‌تواند سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار صرفه‌جویی بالقوه ارزی از طریق جلوگیری از سوزاندن مازوت ایجاد کند.

دلایل اولویت نیروگاه خورشیدی خانگی

صفحات خورشیدی، در سه قالب مختلف کاربرد دارند: اول، صفحات خورشیدی خانگی نصب‌شده روی پشت‌بام که حداکثر ظرفیت‌شان تا یک مگاوات است؛ حدود پنج کیلووات برای مصرف متوسط یک خانوار، می‌تواند مناسب باشد. دوم، مزارع پراکنده تا سقف ۲۵ مگاوات و سوم، نیروگاه‌های متمرکز با ظرفیت بالای ۲۵ مگاوات. به گفته متخصصان، از منظر سیاست‌گذاری ملی، اولویت کنونی باید نیروگاه خورشیدی خانگی(سقفی) باشد. دلایل این اولویت‌بخشی، مختلف است. نصب سریع، آسان و همزمان بر روی تعداد زیادی از خانه‌ها در سراسر کشور، موجب کاهش فوری فشار بر شبکه سراسری برق و کمک به مدیریت ناترازی انرژی می‌شود. در ضمن به‌دلیل مشارکت مستقیم مردم در تولید برق، حس مسئولیت‌پذیری را افزایش می‌دهد. در این میان، هرچند مزارع پراکنده و نیروگاه‌های متمرکز، ظرفیت بیشتری دارند، اما به همین نسبت، نیازمند زمان، منابع مالی و زیرساخت‌های گسترده هستند و بهره‌برداری آنها نیز کندتر صورت می‌گیرد. بنابراین تمرکز بر توسعه نیروگاه‌های خورشیدی خانگی، علاوه بر مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی، به تحقق اهداف دولت در افزایش تولید برق، کاهش وابستگی به سوخت‌ فسیلی و در نتیجه، کاهش ناترازی کمک می‌کند. لذا سیاست ملی در عرصه انرژی‌های تجدیدپذیر، با تمرکز بر نیروگاه‌های خورشیدی خانگی، برای خانوارها و حاکمیت، منفعت توأمان در پی دارد.

تا ۲۰ سال خرید تضمینی برق

سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های کوچک خانگی، به لحاظ اقتصادی و زیست‌محیطی اقدامی برد-برد است؛ زیرا مصرف‌کننده، برق مورد نیاز خود را تولید می‌کند، شبکه سراسری نیز متحمل فشار کمتری می‌شود و سوخت‌های فسیلی گران‌بها نیز می‌توانند به صنایع اختصاص یابند. از منظر اجتماعی نیز این پروژه، فرصت مشارکت مستقیم مردم در مدیریت انرژی را ایجاد می‌کند. بااین‌حال، طبق برآوردها، هزینه نصب هر نیروگاه خورشیدی خانگی پنج کیلوواتی، حدود ۲۰۰ میلیون تومان است که برای اقشار کم‌برخوردار، خصوصا در شرایط اقتصادی فعلی، سرمایه‌گذاری سنگینی محسوب می‌شود و نیازمند حمایت‌های مالی و مشوق‌های دولتی است. طبق اعلام وزارت نیرو، در این زمینه برای اقشار کم‌برخوردار، بسته‌های حمایتی و تسهیلات بانکی لحاظ شده تا امکان مشارکت برای همه افراد فراهم شود. بر این اساس، همکاری شهرداری‌ها و وزارت راه و شهرسازی در ارائه مشوق‌های مالی برای افزایش سرعت بهره‌برداری از این پروژه، ضروری است. در سطح کلان نیز معاون وزیر نیرو و رئیس ساتبا، طی هفته‌های گذشته، از پرداخت ۹۰ میلیون دلار بدهی پیمانکاران پروژه‌های نیروگاه‌های تجدیدپذیر خبر داد تا روند ساخت نیروگاه‌ها تسریع شود. این اقدام، به کاهش هزینه‌های نصب نیروگاه‌های خانگی و حمایت از توسعه تولید پراکنده برق کمک می‌کند.

فرصت طلایی انرژی خورشیدی

در شرایطی که ناترازی گاز و وابستگی بیش از حد به سوخت‌های فسیلی، بخش مهمی از تولید برق کشور را تهدید می‌کند، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی خانگی، فرصتی طلایی برای ایران است. با توجه به اقدامات وزارت نیرو و همکاری وزارت نفت، پیش‌بینی می‌شود تا پایان عمر دولت چهاردهم، ظرفیت به نسبت قابل‌توجهی از برق خانگی توسط همین نیروگاه‌ها تامین شود. چنانچه برنامه‌ها به‌درستی اجرا شود، تا سال ۱۴۰۷، گام‌های بلندی در مسیر تولید انرژی پاک و پایدار در کشور برداشته خواهد شد. این دستاورد، ضمن کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، فرصت‌های اقتصادی جدید را به ارمغان می‌آورد.