تزریق "دوز سوم واکسن کرونا" لازم است؟

پیش از تزریق دوز بوستر یا دوز سوم واکسن کرونا، سوالات زیادی ذهن همه ما را درگیر کرده است، سوالاتی نظیر اهمیت تزریق دوز سوم واکسن کرونا، دانستن گروه‌های هدف و واجدالشرایط واکسن کرونا یا مناسب‌ترین زمان تزریق دوز سوم واکسن کرونا و ... همگی باعث شدند تا پیش از تصمیم‌گیری برای تزریق دوز سوم واکسن کرونا اطلاعات خود را افزایش دهیم.

خبرگزاری رکنا در این مقاله شما را با اهمیت تزریق دوز سوم واکسن کرونا آشنا می‌کند، فواید و مضرات دوز باقی مانده واکسن را شرح خواهد داد، انواع پلتفرم‌های واکسن برای تزریق دوز سوم واکسن کرونا را معرفی می‌کند و در نهایت سوالات مهم و چالشی پیرامون تزریق دوز باقی مانده یا دوز سوم واکسن کرونا را پاسخ می‌دهد.

با استناد بر گزارش‌های جدید منتشر شده از سوی CDC (مراکز کنترل بیماری آمریکا)؛ نتایج به دست آمده از واکسیناسیون ویروس کرونا در بزرگسالان 65 سال به بالا نشان می‌دهد اثربخشی واکسیناسیون در پیشگیری از عفونت یا بیماری با علائم خفیف کاهش پیدا می‌کند.

اطلاعات جدید علمی حاکی از آن است که با گذشت زمان، اثر واکسن در برابر عفونت‌های کووید-۱۹ با کاهش رو به رو می‌شود. محققان بر این باورند که کاهش اثربخشی، به دلیل کاهش محفاظت واکسن با گذشت زمان از واکسیناسیون و وجود جهش‌های جدیدتر مثل نوع دلتا است.

"دوز بوستر" یا "دوز تقویتی" واکسن کرونا چیست؟

دوز بوستر یا دوز تقویتی واکسن کرونا، در واقع دوز سوم واکسن است که در افرادی که قبلاً دو دوز واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند، به بهبود ایمنی ناشی از دو دوز قبلی کمک می‌کند. در حقیقت دوز سوم واکسن کرونا کمک می‌کند تا در درازمدت محافظت و ایمنی در برابر بیماری شدید کووید-19 حفظ شود.

دوز تقویتی واکسن کرونا باعث تکثیر سلول‌های B می‌شود که آنتی بادی می‌سازند و سطح ایمنی را یک بار دیگر افزایش می‌دهد. اگرچه با گذشت زمان، تعداد آن‌ها دوباره کاهش می‌یابد، اما مجموعه سلول‌های ایمنی از قبل بیشتر خواهد شد. این یعنی ایمنی حاصل از دوز سوم واکسن کرونا منجر به واکنش سریع‌تر و قوی‌تر در دفعات بعدی مقابله با ویروس و دوام طولانی‌تر ایمنی بدن می‌شود.

شرایط تزریق دوز سوم واکسن کرونا چیست؟

همچنان که بحث‌ها میان دانشمندان و نهادهای بهداشتی کشورها برای تصمیم‌گیری درباره لزوم تزریق دوز سوم یا تقویتی واکسن کرونا برای همه جمعیت واکسینه شده ادامه دارد؛ شرایط مختلفی برای تزریق دوز سوم واکسن کرونا در کشورهای مختلف اعلام شده است.

در آمریکا افراد مسن 65 سال به بالا و بزرگسالان 50-64 سال با بیماریهای زمینه‌ای با تضعیف یا سرکوب سیستم ایمنی، باید دوز تقویتی یا دوز بوستر واکسن کرونا را تزریق کنند.

وزارت بهداشت ایران، گروه‌های دارای شرایط و اولویت دوز سوم واکسن کرونا را سالمندان بالای 60 سال، افراد با سرکوب سیستم ایمنی و کارکنان بخش بهداشت و درمان اعلام کرده است.

وزارت بهداشت اعلام کرده است که افراد بالای 60 سال که در دو نوبت واکسیناسیون اولیه، واکسن‌های غیرفعال شده (مانند سینوفارم) را تزریق کرده‌اند، باید دوز سوم واکسن کرونا را به فاصله 4 ماه از نوبت دوم دریافت کنند.

زمان دریافت دوز سوم واکسن کرونا برای افراد با سرکوب سیستم ایمنی و کارکنان بخش بهداشت و درمان، حداقل شش ماه پس از دوز دوم تعیین شده است.

واکسن‌های در دسترس برای تزریق دوز سوم را می‌شناسید؟

اصلی‌ترین پلتفرم‌های موجود در دنیا برای دوز تقویتی واکسن کرونا شامل mRNA، وکتور ویروسی، ویروس غیرفعال‌شده و پروتئین نوترکیب مانند واکسن اسپایکوژن است.

این واکسن‌ها هر یک از راه مشخصی باعث تحریک سیستم ایمنی بدن و ایمنی‌زایی علیه ویروس کرونا می‌شوند.

ویروس کرونا به کمک پروتئین اسپایک با اتصال به گیرنده مخصوص وارد سلول‌های بدن شده و باعث بیماری کووید-19 می‌شود. به همین دلیل پروتئین اسپایک هدف کلیدی در طراحی و تولید واکسن‌های کرونا بوده است.

برای آشنایی بیشتر با واکسن استرالیایی- ایرانی اسپایکوژن، می‌توانید مقاله "اسپایکوژن چیست؟" را مطالعه فرمایید.

اسپایکوژن و مجوز مصرف اضطراری وزارت بهداشت

این واکسن استرالیایی- ایرانی در تاریخ چهاردهم مهر ماه سال 1400 به صورت رسمی توانست مجوز مصرف اضطراری را از وزارت بهداشت دریافت کند.

بر طبق گزارش‌های موجود از نتایج مطالعات بالینی واکسن اسپایکوژن به همراه ساختار پروتئینی و نوع ادجوانت‌های، این واکسن استرالیایی- ایرانی را می‌توان یکی از بهترین گزینه‌ها برای تزریق دوز سوم یا دوز بوستر خود و سایر واکسن‌های کرونا دانست.

شما می‌توانید جهت تزریق واکسن اسپایکوژن به مراکز تزریق این واکسن استرالیایی- ایرانی مراجعه فرمایید. جهت آگاهی از موقعیت مکانی مراکز تزریق این واکسن به همراه شماره تماس آن‌ها، می‌توانید به لینک "مراکز تزریق واکسن اسپایکوژن" مراجعه فرمایید. توجه فرمایید که لیست مراکز تزریق اسپایکوژن در حال به روز رسانی است و مراکز جدید به زودی به لیست اضافه خواهند شد.

چرا واکسن اسپایکوژن را برای تزریق دوز سوم انتخاب کنیم؟

یکی از دلایل مهم انتخاب تزریق واکسن اسپایکوژن برای دوز سوم یا دوز باقی مانده این است که واکسن اسپایکوژن شامل تمامی قسمت‌های پروتئین اسپایک ویروس کرونا است؛ پاسخ‌های ایمنی در بدن در برابر تمامی بخش‌های اسپایک ویروس کرونا رخ می‌دهد، بنابراین این پروتئین از جایـگاه مهمی در طراحـی واکسـن‌ها علیه ویروس کرونا برخوردار است.

جالب است بدانید که احتمال بروز ریسک خطراتی مانند بیماری‌زایی واکسن و پارتیکل‌های ویروسی در واکسن اسپایکوژن وجود نخواهد داشت چرا که واکسن سیناژن از پروتئین با خلوص بالا ساخته شده است و از تمامی ساختار ویروس استفاده نشده است.

ایمن بودن پلتفرم واکسن نیز از دیگر دلایل این انتخاب به شمار می‌رود. پلتفرم استفاده شده در ساخت واکسن سیناژن بدون شک از ایمن‌ترین پلتفرم‌های استفاده شده در تولید واکسن و دارو است. جالب است بدانید که این پلتفرم در روند تهیه و ساخت انواع واکسن‌ها مانند واکسن HPV (گارداسیل)، هپاتیت، آنفلوانزا و داروهایی مانند انسولین سابقه بسیار طولانی دارد.

این واکسن ایرانی-استرالیایی دارای ایمنی زایی بالایی است، اسپایکوژن حاوی ترکیبات آلومینیوم و جیوه نیست و ادجوانت استفاده شده در این واکســن Advax-SM اسـت که مطالعـات متعددی ایمنی‌زایی آن را نشان داده‌اند.

با توجه به اطلاعات تایید شده موجود از واکسن‌های پیشین و مطالعات Mix & Match به نظر می‌رسد که استفاده از پلتفرم‌های متفاوت از واکسیناسیون اولیه باعث ایجاد ایمنی پایدارتر و موثرتر در برابر ابتلا به کووید-۱۹ می‌شود.

بر اساس گزارش‌های به دست آمده از نتایج مطالعات بالینی واکسن اسپایکوژن و همچنین ساختار پروتئینی و نوع ادجوانت‌های آن، واکسن اسپایکوژن می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای دوز بوستر خود و سایر واکسن‌های کرونا موجود باشد.

در انتها شایان ذکر است که اگر به اطلاعات بیشتری جهت تصمیم‌گیری در انتخاب واکسن اسپایکوژن به عنوان دوز سوم (بوستر) واکسن کرونا نیاز دارید، کافیست از وب سایت رسمی واکسن سیناژن، مقاله "اسپایکوژن، انتخابی مناسب برای دوز بوستر" را مطالعه فرمایید.

آیا دوز سوم واکسن کرونا شامل کودکان زیر 18 سال هم می‌شود؟

نهادهای بهداشت و سلامت در کشورهای مختلف، اولویت‌های سنی را برای تزریق دوز بوستر یا دوز باقی مانده واکسن اعلام کرده‌اند. اکنون در بیشتر کشورها افراد 65 سال به بالا و افراد با بیماری‌های زمینه ای که باعث تضعیف یا سرکوب ایمنی می‌شوند و ریسک بیشتری برای ابتلا به کرونا دارند، باید دوز بوستر یا دوز سوم واکسن کرونا را دریافت کنند.

هنوز اطلاعات کافی برای نیاز به تزریق دوز سوم واکسن و ایمنی آن در افراد زیر 18 سال به دست نیامده است و نهادهای بهداشتی دیگر کشورها تزریق بوستر واکسن کرونا را برای این رده سنی پیشنهاد نکرده‌اند.

بهترین زمان تزریق دوز سوم کرونا چه زمانی است؟

محققان بر این باورند که حداقل شش ماه بعد از تزریق دوز دوم واکسن کرونا، بهترین زمان تزریق دوز تقویتی یا دوز سوم واکسن است. گفتنی است که این مدت زمان را مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت نیز تایید و اعلام کرده است.

همچنین وزارت بهداشت اعلام کرده است که افراد بالای 60 سال که در دو نوبت واکسیناسیون اولیه، واکسن‌های غیرفعال شده (سینوفارم، کوواکسین بهارات و کووایران برکت) را تزریق کرده‌اند، باید دوز سوم واکسن را به فاصله چهار ماه از نوبت دوم دریافت کنند.

آیا می‌توان دو نوع متفاوت از واکسن کرونا را تزریق کرد؟

اطلاعات موجود از واکسن‌ها و مطالعات قبلی نشان می‌دهد که استفاده از واکسن بوستر با پلتفرم‌های متفاوت از پلتفرم واکسیناسیون اولیه باعث میزان تولید آنتی‌بادی بیشتر نسبت به بقیه افراد و ایجاد ایمنی پایدارتر و موثرتری در برابر ابتلا به کووید- ۱۹ می‌شود.

همچنین نگرانی‌هایی درباره استفاده از واکسن با پلتفرم وکتور ویروسی به عنوان دوز بوستر یا دوز سوم واکسن، در افرادی که قبلاً دو دوز از این نوع واکسن تزریق کرده اند، وجود دارد.

این احتمال وجود دارد که تزریق مجدد واکسن با وکتور ویروسی در دوز سوم (به خاطر ایجاد ایمنی در بدن نسبت به وکتور ویروسی) باعث کاهش اثربخشی دوز سوم یا باقی مانده شود.

همچنین تفاوت در پلتفرم واکسن دوز سوم با واکسن تزریق شده اولیه ممکن است به ایمنی بهتر در برابر جهش‌های (واریانت‌ها) جدید ویروس کرونا کمک کند.

تزریق دوز سوم واکسن کرونا، خطرناک یا ایمن؟

بعضی از افراد تصور دارند که پس از تزریق دو دوز از واکسن کرونا، تزریق دوز سوم می‌تواند برای بدن آن‌ها مضراتی به همراه داشته باشد و در آینده با مشکلات جدی مواجه خواهند شد.

این تصور هیچ‌گونه پایه و اساس علمی ندارد و تصوری غلط به حساب می‌آید، چرا که تزریق دوز باقی مانده یا دوز سوم واکسن اکنون برای افزایش ایمنی حاصل از دو دوز قبلی واکسن در گروه‌های خاصی از افراد توصیه می‌شود.

همان‌طور که بارها اشاره شد، با گذشت زمان میزان اثربخشی واکسن برای محافظت در برابر ویروس کاهش می‌یابد، بنابراین تزریق دوز سوم واکسن برای افزایش اثربخشی واکسن و حفظ ایمنی بلندمدت بدن در برابر ویروس کرونا توصیه می‌شود.

تزریق دوز سوم واکسن کرونا و زنان باردار

به علت موارد تزریق کمتر در جامعه زنان باردار و شیرده، اطلاعات زیادی درباره تاثیر واکسن روی آ‌ن‌ها در دست نیست و اطلاعات موجود محدود است.

اطلاعات فعلی و یافته‌های موجود از مطالعات واکسن‌های دیگر نشان می‌دهد که واکسن کرونا در زنان باردار تاکنون بدون خطر و ایمن بوده است و بر مواردی مانند ریسک سقط تاثیر نداشته است.

شایان ذکر است که مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ آمریکا (CDC) استفاده از این واکسن کرونا را برای خانم‌های باردار توصیه می‌کند.

از سوی دیگر، مطالعات با جمعیت بزرگ نشان داده‌اند که کووید-۱۹ در بارداری می‌تواند ریسک بیماری شدید، بستری ICU و مرگ را در افراد باردار  افزایش دهد و ممکن است ریسک تولد نوزاد نارس را بیشتر کند.

آشنایی با عملکرد "دوز سوم" یا "دوز بوستر" واکسن کرونا

واکسیناسیون یک جهش اولیه در تعداد سلول‌های ایمنی ایجاد می‌کند که آنتی‌بادی‌ها و سایر مولکول‌های دستگاه ایمنی را تولید می‌کنند، اما بعد از آن به آرامی کاهش می‌یابد. این ذخیره‌ای کوچک از سلول‌های B و T را به وجود می‌آورد که "حافظه" طولانی‌مدت را برای دستگاه ایمنی باقی می‌گذارد که بدن را برای عفونت‌های بعدی توسط عامل بیماری آماده نگه می‌دارد.

دوز تقویتی یا دوز سوم واکسن کرونا باعث تکثیر سلول های B سازنده آنتی بادی شوند و سطح ایمنی را یک بار دیگر افزایش می‌دهد.

با گذشت زمان، تعداد آن‌ها دوباره کاهش می‌یابد، اما مجموعه سلول‌های ایمنی حافظه از قبل بزرگ‌تر خواهد شد. این یعنی ایمنی حاصل از دوز تقویتی واکسن کرونا منجر به واکنش سریع‌تر و قوی‌تر در مواجهه‌های بعدی با ویروس می‌شود.

فرآیند دیگری که دوز سوم یا دوز تقویتی واکسن کرونا ایجاد می‌کند، در آن سلول‌های B دستگاه ایمنی که توسط واکسن تحریک شده‌اند، به غدد لنفاوی می‌روند و آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کنند که به عامل بیماری به صورت قوی‌تر متصل شوند و قدرت آنتی‌بادی‌ها افزایش می‌یابد.

آیا دوز سوم واکسن سینوفارم در قیاس با دوز سوم واکسن اسپایکوژن قوی‌تر است؟

هنوز اطلاعات کافی برای مقایسه میان ایمنی ناشی از واکسن‌های مختلف به عنوان بوستر وجود ندارد و این موضوع نیاز به انجام مطالعات بیشتری دارد.

دوز باقی مانده یا دوز سوم واکسن کرونا تا چه مدت زمانی ایمنی زا خواهد بود؟

از آن‌جایی که مدت کمی از آغاز تزریق دوز بوستر یا دوز باقی ‌مانده واکسن کرونا می‌گذرد، قاعدتا نیاز به جمع آوری اطلاعات و بررسی بیشتر وجود دارد تا بتوان درباره طول مدت ایمنی ناشی از دوز سوم قضاوت کرد.

همچنین، این موضوع به عوامل دیگری مانند زمان رسیدن به ایمنی جمعی کافی و بروز جهش‌های جدید بستگی دارد.