همدان در چنگال گردوغبار؛ وقتی ضعف مدیریت و بی‌توجهی به محیط‌زیست، نفس شهر را می‌گیرد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، همدان این روزها در مواجهه با پدیده‌ای است که اگرچه در ظاهر یک واقعه طبیعی به نظر می‌رسد، اما در عمق خود حاصل مجموعه‌ای از عوامل انسانی و محیط‌زیستی است که سال‌ها به شکل نگران‌کننده‌ای نادیده گرفته شده‌اند. گردوغبار شدید و مکرر که کیفیت هوا را به پایین‌ترین سطح‌ها می‌رساند، نه تنها سلامت شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه به یک معضل زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است.

دلایل اصلی گردوغبار در همدان

روند تخریب پوشش گیاهی به واسطه چرای بی‌رویه دام، تغییر کاربری اراضی کشاورزی و خشک‌سالی‌های مکرر باعث شده است تا خاک‌های سطحی به آسانی توسط باد بلند شوند و به صورت ذرات معلق در هوا درآیند. مناطق حاشیه‌ای و دشت‌های اطراف همدان به ویژه دشت کبودرآهنگ از کانون‌های اصلی تولید گردوغبار هستند.

تالاب‌ها و رودخانه‌ها که به عنوان تثبیت‌کننده‌های طبیعی خاک عمل می‌کنند، طی سال‌های اخیر به دلیل مدیریت نادرست منابع آب و خشکسالی‌های پی‌درپی به شدت کاهش یافته‌اند. این امر باعث کاهش رطوبت خاک و افزایش گردوغبار می‌شود.

گردوغبار، وقتی با آلودگی‌های صنعتی و خودروها ترکیب می‌شود، ذرات معلق خطرناک‌تر و اثرات زیانبارتری روی سلامت مردم خواهد داشت.

گرچه بخشی از ریزگردها منشأ خارجی دارد، به ویژه از کانون‌های گردوغبار کشورهایی مانند عراق و سوریه، اما سهم کانون‌های داخلی و استانی همدان به هیچ وجه قابل چشم‌پوشی نیست. مطالعات نشان داده‌اند که اغلب ذرات معلق از اراضی داخل استان و مناطق همجوار نشأت می‌گیرند.

وظیفه و عملکرد سازمان حفاظت محیط‌زیست

سازمان حفاظت محیط‌زیست به عنوان متولی اصلی مقابله با این بحران، در چهار حوزه کلیدی مسئولیت دارد:

 شناسایی کانون‌های فعال گردوغبار از وظایف است. با استفاده از فناوری‌های ماهواره‌ای و مطالعات میدانی، سازمان باید به طور مستمر مناطق بحرانی را رصد و به‌روزرسانی کند.

 اجرای برنامه‌های مقابله‌ای از دیگر برنامه ها باید باشد. تثبیت خاک، احیای پوشش گیاهی، کشت گیاهان مقاوم به خشکی و استفاده از تکنیک‌های مهندسی خاک از جمله راهکارهای اصلی هستند که می‌بایست در دستور کار قرار گیرند.

هماهنگی بین بخشی یکی از مهمترین وظایف سازمان حفاظت از محیط زیست است. این بحران فرابخشی است و نیاز به همکاری جدی با وزارت جهاد کشاورزی، سازمان منابع طبیعی، وزارت نیرو و نهادهای محلی دارد.

آگاه‌سازی و مشارکت عمومی نیز باید باید با دیگر بخش های رسانه ای و فرهنگی انجام گیرد.  فرهنگ‌سازی برای کاهش فشار بر مراتع، جلوگیری از چرای بی‌رویه و ترغیب مردم به حفظ محیط زیست نقش مهمی ایفا می‌کند.

اما عملکرد واقعی سازمان در همدان، بنا به بررسی‌های میدانی و گزارش‌های محلی، بسیار کمتر از آن است که این بحران را کنترل کند. فقدان برنامه‌های عملیاتی مستمر، کمبود اعتبارات، و عدم تخصیص منابع کافی از جمله مشکلات اصلی است.

پیامدهای ادامه‌دار این بحران

افزایش بیماری‌های تنفسی، قلبی و حتی مشکلات روانی به دلیل آلودگی هوا. کاهش بهره‌وری کشاورزی، تخریب زیرساخت‌ها و هزینه‌های درمانی بالا.افزایش نارضایتی عمومی، مهاجرت روستاییان و کاهش کیفیت زندگی از پیامدهای گرد و غبار در همدان است.

گردوغبار همدان نه یک اتفاق گذرا، بلکه نشانه‌ای هشداردهنده از بحران زیست‌محیطی است که ریشه در سیاست‌های ناکارآمد، ضعف مدیریت منابع طبیعی و کم‌توجهی به محیط زیست دارد. اگر اراده‌ای جدی برای مقابله شکل نگیرد، این کانون‌های گردوغبار هر سال بر وسعت و شدت خود خواهند افزود و سلامت و زندگی مردم همدان را بیش از پیش تهدید خواهند کرد.زمان تصمیم و اقدام جدی فرا رسیده است.