انتظار کرونا را داشتیم اما با تحریم دست به گریبان هستیم

به گزارش رکنا، دکتر مینو محرز ، متخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران است که در جریان اتفاقات همه‌گیری COVID-19 بواسطه مسئولیتی که در ستاد مقابله با کرونا داشت و هم‌چنین برخی نظراتش در شبکه‌های مجازی کمی بیشتر از پیش شناخته شد. وی که به گفته خودش چهل سال است که در اکثر کمیته‌های مربوط به بیماری‌های عفونی عضو است، هم‌اکنون عضو کمیته پیشگیری از بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت نیز هست و بسیاری از حرف‌هایش نشانه‌هایی از سطوح تصمیم‌گیری کشور است.

دکتر محرز در پاسخ به این سوال که:” آیا پیش‌بینی می‌کردید که ایران هم درگیر کروناویروس شود؟” می‌گوید:

انتظارش را داشتیم. چون رفت‌وآمدهای کاری و تجاری بین ایران و چین زیاد است. در همان شهر ووهان هم تعدادی دانشجوی ایرانی داریم که رفت‌وآمد دارند به ایران. اما با وجود سرعت انتقال بالای این بیماری، به محض این که اولین مورد تشخیص داده شد خیلی خوب توانستیم وضعیت را کنترل کنیم.

با وجود این پیش‌بینی چرا حتا وسایل لازم برای حفاظت از کادر درمان هم تامین نشده بود؟

ما این اپیدمی وحشتناک را در نهایت تحریم تحویل گرفتیم و با این که خیلی از امکانات را نداشتیم اما توانستیم ماجرا را مدیریت کنیم. سیستم وزارت بهداشت ما در سال‌های اخیر روی پیشگیری و درمان بیماری‌های غیرعفونی مثل فشار خون و دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی بیشتر از بیماری‌های واگیردار متمرکز شده بود و برای همین هم بود که ما برعکس کشورهای اروپایی خیلی با کمبود ونتیلاتور مواجه نشدیم. عملکرد ما نسبت به خیلی از کشورهای اروپایی و حتا آمریکا در آغاز مواجهه با بیماری خیلی بهتر بود.

آن‌ها مرگ‌ومیر بالاتر داشتند که البته بافت جمعیت‌شان هم پیرتر است و برای این اپیدمی خطرناک‌تر. اما ما به رغم کمبود امکانات با فداکاری کادر درمانی در کنترل بیماری موفق‌تر بودیم. بلافاصله بعد از درگیری با بیماری هم ستاد تشکیل دادیم و کنترل امور را در دست گرفتیم. به خاطر تحریم خیلی مشکلات داشتیم و به رغم کمک‌های زیاد سازمان بهداشت جهانی، روزهای اول حتا کیت تشخیص هم نداشتیم و از کیت‌هایی که انواع ویروس کرونا را نشان می‌دهد استفاده می‌کردیم.

بیماری که با سی.تی.اسکن تشخیص داده می‌شود به عنوان کرونا ثبت نمی‌شود

ماجرای انتقاد شورای شهر تهران به صحت آمار مرگ‌ومیر کرونا چیست؟

تست کرونا ۳۰ درصد منفی کاذب دارد. یک دلیلش این است که چون نمونه از مخاط بینی و حلق گرفته می‌شود شاید کسانی که نمونه می‌گیرند بترسند و نمونه خوب درنیاید. جدای این، خود تست هم منفی کاذب می‌دهد. بنابراین اوایل خیلی از بیماران با سی.تی.اسکن تشخیص داده می‌شدند که آن هم احتمال اشتباهش بالاست. بنابراین آمای که وزارت بهداشت اعلام می‌کند، آمار رسمی کسانی است که تست مثبت داشته‌اند. ممکن است خیلی‌ها اصلا تست نشده باشند اما بیمار کرونایی بودند که ابتلای‌شان با سی.تی. تشخیص داده شد و در بیمارستان بستری شدند.

بیماری که با سی.تی.اسکن تشخیص داده می‌شد به عنوان کرونا ثبت نمی‌شد؟

نه! چون سازمان جهانی بهداشت برای گزارش دادن فقط تست مثبت را قبول داشت. آمار دقیقی از تعداد کشته‌شدگان کرونا وجود ندارد. مرگ‌هایی که تست مثبت نداشتند جزو کرونا حساب نمی‌شدند. آن‌ها را مشکوک به کرونا طبقه‌بندی می‌کنند و به عنوان مشکوک به کرونا گواهی فوت داده می‌شود. چون کسی که از کرونا دفن می‌کند نمی‌تواند مراسم کفن‌ودفن عادی داشته باشد قرار این شد که مشکوک به کرونا بنویسند.

این تقسیم کردن کرونا و شبه کرونا در کشورهای اروپایی و امریکا هم وجود دارد؟

این را بگویم که هنوز هم در دنیا یک تست صددرصد قابل اطمینان وجود ندارد و دارند روی آن کار می‌کنند. روزبه‌روز هم وضع تست‌ها بهتر می‌شود. الان در اروپا و امریکا مدام دارند بیماران را تست می‌کنند. ما اوایل امکانات تست نداشتیم و با بیچارگی تست انجام می‌شد و این دوگانگی هم ایجاد شد.

پس چرا توی همین فاصله کوتاه می‌گویند که به مرحله صادرکردن تست رسیده‌ایم، و الان نیاز ما به تست برطرف شده و دیگر موارد شبه کرونا نداریم؟

بله الان کیت تست در داخل ایران تولید می‌شود و از همان هم برای تشخیص استفاده می‌کنیم. ما در ایران بچه‌های باهوش زیادی داریم که اگر امکانات در اختیارشان قرار بگیرد قدرت ساخت همه چیز را دارند. همان اول درگیری با بیماری هم علمش را داشتیم اما تحریم‌ها فرصت داشتن امکانات را از بچه‌های ما را گرفته بود.

هم صداوسیما و هم تلویزیون‌های خارج از کشور در جهت تحمیق مردم کار می‌کنند

فکر می‌کنید چرا بخشی از مردم به آماری که وزارت بهداشت می‌دهد باور ندارند؟

روزهای اول مردم دچار اینفودمی شده بوند؛ یعنی اپیدمی ناشی از اخبار و اطلاعاتی که غلط و یا درست در شبکه‌های مجازی ارائه می‌شد. این اینفودمی مردم را دچار وحشت و اضطراب کرده بود. از آن طرف تلویزیون‌های ایرانی خارج از کشور هم انگارنه‌انگار که این بار موضوع سلامت مردم میان است؛ فرصت پیدا کرده بودند برای کوبیدن دولت و آمارها را چندبرابر اعلام می‌کردندو اطلاعات دروغ می‌دادند. من نه آن‌ ها را قبول دارم و نه صداوسیمای خودمان را که هردو در جهت تحمیق مردم کار می‌کنند. من هم با این که اهل حضور در رسانه‌ها نیستم اما وقتی این حد از ترس و اضطراب را در مردم دیدم تا جایی که توانستم وقت گذاشتم و با مردم صحبت کردم. می‌دیدم که مردم ب مسئولان بی‌اعتماد هستند و احساس کردم شاید به من که یک معلم دانشگاه هستم اعتماد کنند و حرف‌هایم آرام‌بخش باشد. تمام تلاشم این بود که به مردم بگویم با رعایت چند نکته بهداشتی و در خانه ماندن می‌توانند امن باشند.

در ادارات به صورت فراگیر تست آنتی‌بادی انجام می‌دهیم

خیلی از کشورهای اروپایی از نیمه درگیری با اپیدمی روی تست آنتی بادی متمرکز شدند اما ما در ایران نتوانستیم یک غربالگری درست‌وحسابی و عمومی انجام دهیم…؟

ما الان به صورت فراگیر تست آنتی بادی را انجام می‌دهیم.

کجا و به چه شکل؟

در ادارت انجام می‌شود. خیلی از ادارات از پرسنل خود تست آنتی بادی و آنتی‌ژن می‌گیرند. منتها تفسیر این تست اهمیت دارد و ممکن است تعدادی مثبت کاذب هم بدهد. این تست دارد به صورت روتین انجام می شود تا شاید محیط‌های کار را با خیال راحت‌تری اداره کرد. اما باز هم می‌گویم هیچ تست صددرصدی در دنیا وجود ندارد.

هشدار دادیم اما حرف سیاسی‌ها چیز دیگری بود

چرا به هشدارهای شما در مورد بازگشایی ادارات و مشاغل توجه نشد؟

هشدارها را فقط من ندادم، وزارت بهداشت هم هنوز دارد هشدار می‌دهد اما به دلیل مشکلات اقتصادی دولت مجبور به بازگشایی شد. ضرر اقتصادی ناشی از این بیماری در همه جای دنیا وحشتناک است که بعضی دولت‌ها می‌توانند ترمیم کنند اما دولت ما نمی‌توانست ترمیم کند و مجبور به بازگشایی شد. ما بهداشتی‌ها انتظارمان این بود که در خانه ماندن مردم بیش‌تر ادامه پیدا کند اما حرف سیاسی‌ها یک چیز دیگر بود. من با زود بازکردن جامعه موافق نبودم اما دولت می‌گفت به خاطر مشکلات اقتصادی مجبور است. بنابراین تنها کاری که می‌شود کرد این است که به مردم دائم خبررسانی شود که کرونا تمام نشده و هست.

در شدت بیماری تغییری ایجاد نشده یا مثلا ویروس ضعیف‌تر نشده است؟

در روزهای اوج در بیمارستان امام خمینی حدود هجده نوزده هزار مراجعه کننده سرپایی داشتیم. همان روزها بالای دوهزار بستری داشتیم و صدتا تخت آی.سی.یو ما همیشه پر بود. الان تعداد مراجعه کننده خیلی کمتر شده اما هنوز بیمار بدحال داریم و مرگ‌ومیر هم هست. این ویروس هنوز رام نشده.

کادر درمانی ما امکانات و پوشش‌های لازم را نداشتند

ما چرا این قدر در مقایسه با کشورهای دیگر در کادر پزشکی‌مان درگیری و مرگ در اثر کرونا داشتیم؟

آن طور که آمار دادند بیش‌تر از صد نفر از کادر درمانی قربانی شده‌اند و این در مقابل پنج نفر قربانی کادر درمانی در اسپانیا خیلی زیاد است. دلیلش هم فقط این است که مراقبت‌های لازم ملکه ذهن ما نشده بود. کادر درمانی ما امکانات و پوشش‌های لازم به خصوص برای آی.سی.یو را نداشتند. ماسک ان-۹۵ هم نداشتیم. درسی که این اپیدمی برای ما داشت این بود که باید کادر درمانی‌مان را برای مقابله با اپیدمی‌ها مجهزتر و آگاه‌تر کنیم.

منشا کرونا از گیلان بود نه قم

چرا همه کشورها منشا قطعی ورود کرونا به کشورشان را اعلام کردند اما ما هنوز نمی‌دانیم ویروس چطور و از کدام شهر وارد شد؟

نه! بعد از شروع اپیدمی یک گروه اپیدمیولوژی بسیار کار کرده و ماهر با ریاست دکتر حق‌دوست که اپیدمیولوژیستی کارآمد است کارشان را شروع کردند. اوایل می‌گفتند یکی از تاجران عرب که بین ایران و چین تجارت می‌کرده ویروس را از چین با خودش آورده. بعد که این گروه شروع به کار کرد به این احتمال رسید که قبل از قم، دانشجویی ایرانی از ووهان برای دیدن خانواده‌اش به گیلان آمده. ایام سال نوی چینی بود و رفت‌وآمدهای کارگران چینی هم زیاد بود. برخلاف کشورهای دیگر که مرزهای هوایی خود با چین را بستند، پروازهای بین ایران و چین هم برقرار بود. بدشانسی هم این بود که درست در بحبوحه‌ی اپیدمی آنفلونزا بودیم و همه بیماران بدحال را به حساب آنفلونزا می‌گذاشتیم. وقتی اعلام شد که در قم اولین مورد مثبت دیده شده بنا را گذاشتیم بر ورود بیماری از قم اما بعد که اپیدمیولوژیست‌ها شروع به بررسی کردند نظرشان این شد که ورود بیماری از گیلان بوده است.

مقالات چینی‌ها پر از اطلاعات اشتباه بود

چین درباره بیماری کرونا دروغ گفت؟

هنوز نمی‌دانیم که آیا چین به موقع به دنیا اطلاع داد یا نه. وقتی یک اپیدمی جایی شروع می‌شود اولین اقدام خاموش کردن و مخفی کردن آن است. ما هنوز نمی‌دانیم که چرا شهرهای پکن و شانگهای با آن همه جمعیت درگیر بیماری نشدند. ما فقط وقتی از ابعاد ماجرا آگاه شدیم که دیدیم چین به طرز جبارانه‌ای مردم ووهان را ایزوله کرده. سازمان بهداشت جهانی معتقد است که چینی ها دیر به دنیا اطلاع دادند و بیماری از تابستان در آن‌جا وجود داشته و گرما هم تاثیری در از بین رفتن آن نداشته. اما برای من وجه علمی مسئله مهم بود و آنچه چینی‌ها به عنوان مقالات علمی منتشر کرده بودند پر از اطلاعات اشتباه بود و خیلی‌هایش را پس گرفتند.

بعضی از منابع دانشگاهی معتبر اروپا و امریکا احتمال آزمایگاهی بودن ویروس کرونا را مطرح کرده‌اند. شما چی فکر می‌کنید؟

اصولا ویروسی که جدید پیدا می‌شود تکه‌هایی از ویروس‌های قدیمی در آن وجود دارد. پروفسور مونتانیه که جایزه نوبل را برای کشف ویروس ایدز برده می‌گوید تکه‌ای از ویروس ایدز در کرونا ویروس هست اما دلیل نمی‌شود ویروس دست‌ساز باشد. این روزها جنگ بیولوژیکی خیلی راحت‌تر است اما چرا چین خودش این قدر گرفتار شد؟ شاید فکر نمی‌کرده از آزمایشگاه در برود؟ هنوز نمی‌دانیم. همه دانشمندان هم متفق‌القول نیستند که این ویروس دست‌ساز است. اما همه متفق‌القول هستند که این ویروس بسیار هوشمند است.

در سیاست‌گذاری‌های بهداشتی ما کاری هم برای سلامت روان آدم‌های بعد از کرونا شده است؟

من در جلسات فرهنگستان علوم پزشکی هشدار دادم که به لحاظ روانی باید روی کردم کار شود. مطالعات قبلی ما می‌گفت که افسردگی در جامعه ما بیداد می‌کند و رقم بالایی دارد و حالا با پیامدهای کرونا باید مراقبت‌ها بیشتر شود. دنیا دارد روی این مسئله کار می‌کند و ما هم باید کار کنیم به رغم این که هیچ‌وقت مسائل روانی در کشور ما جدی گرفته نشده است. ما جامعه‌ای داریم که از اول سعی شده نشاط در آن کم باشد و حالا عوارضش را داریم می‌بینیم.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.

ماهنامه اندیشه پویا