ایران کشوری با منابع معدنی بکر و دست نخورده/ وجود رانت در انتخاب پهنه های اکتشافی

رشد پایدار اقتصاد جهانی و عملکرد قدرتمند بهای بسیاری از فلزات و مواد معدنی، منجر به صرف هزینه بالاتری برای اکتشافات شده است. پژوهش های جدید جهانی نشان می‌دهد در سال گذشته میلادی، بودجه‌های مربوط به اکتشاف مواد معدنی نسبت به مشابه سال گذشته ۱۴ درصد افزایش پیدا کرد.

مارک فرگوسن مدیر تحقیقات مالی و معدنی S & P طبق داده ها و تجزیه و تحلیل بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از بیش از 3000 شرکت های استخراج معدن و اکتشاف در سراسر جهان اعلام کرد اکتشافات در دستور کار تمامی کشور های معدنی قرار گرفته، چرا که عامل رشد اقتصاد است و همین موضوع باعث شد بودجه اکتشافی سال 2017 در سراسر جهان به 8.4 میلیارد دلار برسد. کانادا (14 درصد)، استرالیا (15 درصد) و ایالات متحده (8 درصد) کشورهایی هستند که همچنان منافع اکتشافات جهانی را در اختیار دارند و این میزان را برای مجموع 5.55 میلیارد دلار اختصاص دادند.

مدیر تحقیقات مالی و معدنی S & P همچنین از ایران، افغانستان و کره شمالی به عنوان سه کشور معدنی بکر نام برده که هنوز دست نخورده باقی مانده اند.

افزایش ظرفیت تولید معادن به ۴۰۰ میلیون تن

رضا رحمانی وزیر صنعت ،‌معدن و تجارت با اشاره به توسعه اکتشافات معدنی در مناطق محروم گفت : معدن یکی از پتانسیل هایی است که اقتصاد را از وابستگی به درآمدهای نفتی نجات می دهد و از آنجا که از بخشهای پیشران به شمار می رود در صادرات نیز نقش اساسی دارد.

رحمانی یادآور شد: بدون تردید کار معدن بدون توجه به اکتشاف بی معنی است و توسعه اکتشافات معدنی در کشوربرای مناطق محروم و کمتر برخوردار در اولویت است و این در حالی است که در ژئو فیزیک هوایی در ۶ سال اخیر معادل کل اکتشافات قبلی کار را پیش برده ایم و کار دولت این است که هزینه های ریسک را پوشش دهد تا مردم به فعالیت در این حوزه بپردازند.

وزیر صنعت ، معدن و تجارت با تاکید بر انجام فعالیت و تمرکز بر معادن مگا سایز گفت: پیشتر اکتشافات ما سطحی بوده و این در حالی است که دنیا هم به سمت اکتشاف عمقی پیش می رود و در این زمینه به سازمان زمین شناسی و نیز ایمیدرو ماموریت می دهم که بحث اکتشاف را جدی بگیرند ، در این زمینه منابع مالی خوبی هم داریم و باید درآمدها را به سمت اکتشاف زیر ساختها سوق بدهیم .

ایران ، کره شمالی و افغانستان منطقه دست نخورده معدنی

صمدی رییس کمیته معدن در گفت وگو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی در خصوص شفاف سازی در بحث اکتشافات و واگذاری معادن و مزایده ها گفت: اکتشافات یکی از بحث های بنیادی حوزه معدن است و متاسفانه در پنجاه سال اخیر در کشور ما در زمینه اکتشافات کار جدی انجام نشده است. سازمان تجارت جهانی 5 سال پیش اعلام کرد که ما 3 منطقه دست نخورده معدنی در دنیا داریم که ایران، کره شمالی و افغانستان هستند. یعنی حتی از نظر دنیا کشور ما در بحث اکتشافات یک کشور بکر حساب می شود و فعالیت های زیادی در آن انجام نشده است.

وی افزود: عمده اکتشافات ما اکتشافات سطحی بوده و اکتشافات عمیق متاسفانه صورت نگرفته است و به صراحت می شود گفت که اساسا شناختمان در زمینه معادن و ذخایرمان خیلی شناخت جامعی نیست و هنوز پتانسیل های بسیار زیادی وجود دارد که قطعا در آینده باید در زمینه اکتشافات جامع روی آن کار شود .

پروانه های اکتشافی به صورت مشارکتی به بخش خصوصی واگذارمی شود

رییس کمیته معدن افزود :حدود 5 سال پیش در کشور بخش هایی که بهره برداری نشده بود پهنه بندی کردند تا اکتشافات جامعی روی آن انجام دهند و خیلی از این پهنه ها را در اختیار ایمیدرو و مجموعه های دولتی قرار گرفت و بعدا که روی این بخش ها کار شد متاسفانه به جای اینکه به بخش خصوصی واگذار شود، پروانه های اکتشافی را به صورت مشارکتی به بخش خصوصی واگذار کردند در صورتی که قانون Law صراحت دارد که اساسا در جایی که بخش خصوصی آمادگی دارد برای اکتشافات، دولت و شرکت های دولتی نمی توانند وارد حوزه اکتشاف شوند.

وجود رانت در انتخاب پهنه های اکتشافی

صمدی خاطر نشان کرد: معمولا در اکتشافات رسم بر این است که شرکت های متوسط و بزرگ اکتشافی 4 تا 5 منطقه را تحت اختیار قرار می دهند، کار جامع اکتشافات روی آن انجام می دهند. چون همه اکتشافات که به نتیجه نمی رسند در هر 10 پهنه 4 محدوده به ذخیره اقتصادی خوبی برسد و بعد از آن این ذخیره اقتصادی را شرکت هایی که تخصصی کار اکتشاف انجام می دهند به شرکت های بهره برداری واگذار می کنند تا روی آن سرمایه گذاری کنند ولی متاسفانه در کشور ما چنین سیستمی وجود ندارد. در حال حاضر بحث دانش و تکنولوژی اکتشافات خیلی بحث مهمی است به همان نسبت که تکنولوژی بالاتر باشد اکتشافات دقیق تری صورت می گیرد هزینه ها کمتر می شود و نهایتا به نتایج دقیق تری خواهد رسید ولی متاسفانه در این زمینه ما خیلی عقب هستیم.

رییس کمیته معدن دربحث رانتی که در انتخاب پهنه های اکتشافی صورت می گیرد گفت : این پهنه ها عمدتا به شرکت های دولتی یا ایمیدرو و یکسری شرکت های خصولتی واگذار شده است. در 6 سال اخیر در مجموعه این پهنه ها نقطه ضعف بزرگی در بخش اکتشافی وجود داشته که ذخیره جامعی وجود ندارد .

بخش خصوصی در اکتشافات به بازی گرفته نمی شود

صمدی گفت : یک اکتشاف داریم تحت عنوان اکتشاف عین بهره برداری یعنی یک منطقه که قبلا کشف شده و مشخص است در آن ذخیره وجود دارد اکتشافات را در همین منطقه گسترش می دهند، در گذشته اگر ذخیره 1000 میلیون تن بوده است با گسترش اکتشافات در این حوزه ذخیره یه 150 میلیون تن می رسد و گفته می شود 50 میلیون تن در این حوزه اکتشافات را افزایش داده ایم، در حالی که از لحاظ معدنی ها اکتشفات جای ارزش دارد که یک منطقه بکری که قبلا هیچ اکشتافی روی آن صورت نگرفته آنجا افزایش اکتشاف صورت بگیرد ولی متاسفانه چون بخش خصوصی در این موضوع به بازی گرفته نمی شود و از طرفی شرکت های حرفه ای اکتشافی هیچوقت در کشور ما پا نگرفته اند یک نقطه ضعف به شمار می آید و حتی بعضا این شرکت های دولتی که نتوانستند کار اکتشافات را انجام دهند ، قانون می گوید که باید به دولت بازگردانده شود که دولت مجددا از طریق مزایده به بخش خصوصی یا مجموعه توانمند که کار اکتشافات را انجام می دهد واگذار کند ، چون دولت نمی تواند در جایی که اکتشاف انجام دهد به صورت مشارکتی با بخش خصوصی ادامه کار را انجام دهد ، آن هم مشارکتی که ابعادش مشخص نیست. قرار داد هایی بسته شود و مزایده هایی انجام شود که بخش خصوصی را ناچار کند تا در صورت بازدهی با شرکت دولتی مشارکت انجام دهد که این موضوع هم خلاف اصل 44 قانون اساسی است و هم خلاف قانون معدن .

وی در پایان گفت: در ابتدا دولت باید این پهنه را به بخش خصوصی بدهد دوم اینکه یکسری محدوده های اکتشافی هستند که سالیان زیادی بلاتکلیف مانده اند ، یعنی یکنفر آن محدوده را ثبت کرده و چون پروانه اکتشاف مدت زمان مشخصی دارد و اگر کسی در این مدت زمان نتواند اکتشافات خود را جمع بندی کند دولت باید پروانه آن را ابطال بکند، اما متاسفانه هربار به بهانه های مختلف این پروانه را حفظ کرده اند تا بتوانند پروانه اکتشاف را از طریق سوداگری به یک عده دیگر بفروشند وعملا فردی که معدن کار واقعی است و آمادگی فعالیت در حوزه معدن دارد با این شرایط به دلیل قیمت تمام شده بالا عملا سرمایه گذاری نخواهد کرد.

اکتشافات معدنی ایران فقط رو زمینی انجام شده است

بر اساس این گزارش معاون اکتشاف سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی نیز در این رابطه گفت: ایران سرزمین بکر از حیث مواد معدنی است و اکتشافات در کشور تاکنون فقط در لایه‌های سطحی زمین انجام شده و مقدار اندکی از ذخایر معدنی مورد بهره برداری قرار گرفته است.

عباس گلمحمدی در حاشیه برگزاری بزرگترین رویداد استارت آپی علوم زمین در مشهد اظهار کرد: تاکنون بخش اندکی از ذخایر معدنی ایران شناسایی شده و بسیاری از ذخایر پنهان و در لایه‌های نیمه عمیق و عمیق زمین است.

وی اظهار داشت: برای دستیابی به ذخایر پنهان معدنی در ایران نیاز به فناوری و دانش روز است که تاکنون تلاش‌های خوبی در این زمینه انجام گرفته است.

گلمحمدی گفت: سازمان زمین شناسی در یک سال گذشته در حوزه اکتشاف مواد معدنی به دنبال تغییر رویه و رویکرد سال‌های پیش بوده و سعی کرده است با تجمیع فعالیت‌ها به سویی حرکت کند که برنامه‌ریزی در حوزه اکتشاف منجر به اشتغالزایی و توسعه معدن و صنایع معدنی شود.

وی افزود: در همین راستا با بهره گیری از روشهای سنتی و تلفیق آن با روش‌های نیمه پیشرفته، تلاش شده است طی برنامه‌ریزی دقیق و مدون، نقاط دارای پتانسیل بیشتر در اولویت اکتشاف و نقاط دارای پتانسیل کمتر در مراحل بعدی قرار گیرند.

وی اظهار داشت: پیشتر اکتشافات این سازمان بر اساس میزان ظرفیت‌های معدنی انجام نمی‌گرفت و این مهم به تناسب بودجه‌ای که استانها تامین می‌کردند و درخواست‌هایی که نهادهای دولتی و غیردولتی از سازمان داشتند، انجام می‌شد.

گلمحمدی گفت: اکنون مبنای فعالیت‌های اکتشافی سازمان زمین شناسی، اطلس پتانسیل یابی معادن ایران است که در ابتدای سال جاری رونمایی شد و برنامه‌ریزی برای اکتشاف براساس اولویت بندی مناطق دارای پتانسیل در این اطلس است.

اکتشافات عقیم مانده است/ایمیدرو اشتباه بزرگی که انجام داد پس از اکتشاف دست به استخراج زد

بیتا بصیرانی یک فعال معدنی در گفت وگو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گفت: اکتشافات عقیم مانده است؛ در اوایل انقلاب یک دوره بحث برنامه و بودجه به راه افتاد گفته شد که اکتشافات معدنی مهم است و ما غیر از چیز هایی که داریم و استخراج می کنیم بقیه کشور را هم مورد بررسی قرار دهیم . سپس به این نتیجه رسیدند که چون همه کارها را دولت نمی تواند انجام دهد و پروژه هایی توسط دولت تعریف شد مثل سازمان صنعت معدن و تجارت ، سازمان زمین شناسی ؛ این پروژه ها را به شرکت های مشاور بدهیم تا انجام دهند وبعد این اطلاعات را در جایی که به عنوان مرکز تعیین شده است نگهداری کنیم که موقع نیاز به آن دسترسی داشته باشیم .

وی افزود:در سالهای بعد کل این بودجه حذف و این پروژه عقیم ماند و گفته شد که خود دولت متولی آن خواهد شد و ایمیدرو به عنوان یک بازوی اکتشافی به میان آمد ، ایمیدرو اشتباه بزرگی که انجام داد پس از اکتشاف دست به استخراج زد .

در اکثر کشور ها رسیک معدن کاری و ریسک اکتشاف به عهده دولت است

بصیرانی افزود : یک دوره بحث خصوصی سازی مطرح شد و بابت این واگذاری ها مبالغ هنگفتی دریافت می شد و پس از خرید معدن تازه مخارج آن شروع می شد و برای شروع به کار گفته می شد که هزینه ها و اکتشافات باید توسط سازمان زمین شناسی انجام شود ولی در تمام سالهایی که سازمان زمین شناسی وجود داشته هرگز کار اکتشافی انجام نداده است و هیچوقت بودجه اکتشاف نداشته یعنی سازمان زمین شناسی صرف یک نهاد اسمی هیچوقت کار اصلی خود که اکتشاف بوده را انجام نداده است .

وی تصریح کرد:در حال حاضر ایمیدرو پهناهای آنامالی خوب مثل ساخت سنگ آهن را به صورت مشارکتی به این نحو که 59 درصد خودش و 41 درصد شرکت های خصوصی انجام دهند مورد اکتشاف قرار داده است که چیزی حدود 30 میلیارد تومان در این حوزه هزینه خواهد کرد اگر به نتیجه رسید که به صورت شراکتی این کار پیش می رود و تبدیل به معدن می شود و اگر به نتیجه نرسید سرمایه ازبین رفته است. که با ریسک بسیار بالایی رو برو است در صورتی که در اکثر کشور ها مثل ترکیه رسیک معدن کاری و ریسک اکتشاف آن به عهده دولت است یعنی از هزینه های دولتی اکتشاف می شود و بعد بخش خصوصی سرمایه گذاری و استخراج می کند .

این فعال معدنی گفت: به طور کلی اکتشافات در کشور ما خیلی مهجور است. در ابتدا باید مشخص شود که چه کسی متولی این کار است برای مثال ایمیدورو می گوید من انجام می دهم و سازمان صنعت معدن که به هیچ وجه زیر بار نمی رود ، سازمان زمین شناسی با کمبود بودجه در این زمینه مواجه است در کنار این ها سازمان های دیگری هم وجود دارد که به صورت موازی این کار ها را انجام می دهند برای مثال شرکت نفت که قسمت اکتشافاتش مجزا و قسمت گاز آن هم جدا است .اخبار 24 ساعت گذشته رکنا را از دست ندهید