فائقه 12 ساله دختر نبود! / مقصر کیست؟! + جزییات

 دخترانی هستند از جنس درد و رنج که هنوز 12 یا 13 بهار را بیشتر ندیده اند و به یکباره زنانی می شوند بی پناه و پشتوانه و مادرانی خسته از درد های روزگار. داستان از روزی شروع شد که فائقه با دست و پای خاکی از کوچه به خانه آمد، در خیالش هنوز با دوستانش بازی می کرد، برگ های درخت آرزو را چیده بود و در سبدی بر سر خود داشت، راه می رفت و گل می ریخت، میپرید از لب جوب خیال و خوشی، گویی این دختر 11-12 ساله از بند تمام بدیها رهاست، موهایش باد می خورد و هوا را در کام نحیفش چه با لطافت مزه مزه می کند.

در تاب خوردن خیالی خود ناگهان دستان بزرگترها تابش را نگه داشتند، دست و صورت معصومش را شستند و لباسی سرخ بر تن او کردند در حالی که خود دنبال پوشک برای عروسکش بود.

ناگهان افکارش به سمت تاریکی می رود، جهانی سرد را تصور می کند که غول ها منتظرند تا او را به اسارت ببرند، وقتی به خودش می آید می بیند کنار مردی هم سن پدرش نشسته، نمی داند جریان چیست، بٌهت زده به مادرش نگاه می کند، مادر با چشمانی اشک بار او را نگاه می کند و اشک از چشمان بلورین کودک سرازیر می شود.

او دیگر دخترک دیروز نیست، او ازدواج کرده و همسر مردیست که تقریبا سه دهه بیش از او تجربه زندگی دارد و این است شروع داستان ازدواج شوم دختران کوچکی که در اوایل زندگی خود تبدیل به همسر می شوند.

فائقه و فائقه هایی در سراسر دنیا وجود دارند که قربانی باورهای غلط، فقر مالی و از همه مهمتر فقر فرهنگی می شوند و تاوان آن را بیشتر با جان و جوانی و زندگی خود می پردازند.

زندگی این کودکان معصوم دستخوش سیلاب های بسیاری می شود و در برخی موارد جان و جوانی آنان در زیر آوار این باورهای اشتباه بزرگترها نابود می شود.

فائقه امروز پس از چند سال با کودکی در آغوش و دختری حدود هفت ساله در خیابان شهید برفی زاهدان نشسته بود و بار سنگین زندگی را بر دوش گرفته بود.

دختری حدود 7 ساله داشت لحظه ای در کنار او و دخترش نشستم و از زندگی اش پرسیدم، فائقه می گفت: 10 سال قبل وقتی تنها 13 سال داشتم خانواده ام مرا به مردی 40 ساله دادند و پس از یکسال صاحب فرزند شدم.

وی ادامه داد: شوهرم سال قبل با وجود اینکه باردار بودم ما را رها کرد و هیچ خرجی و پشتوانه ای برای من و فرزندانم نگذاشته است.

فائقه افزود: همراه 2 فرزندم در محله شیرآباد زاهدان زندگی می کنم و درآمدم از راه تکدی گری و کمک دیگران می گذرد.

وی تصریح کرد: شوهرم همسر دیگری داشت و سن من نیز برای ازدواج پائین بود بنابراین ازدواج ما بصورت شرعی جاری شد و در هیچ دفترخانه ای ثبت نشده است.

فائقه خاطرنشان کرد: فرزندانم اینک شناسنامه ندارند و نمی دانم چطور باید آنان را مدرسه بفرستم.

**ریشه یابی ازدواج دختران خردسال

باورهای اشتباه در برخی جوامع مبنی بر اینکه دختر باید زود ازدواج کند ریشه در فقر فرهنگی دارد و متاسفانه برخی افراد نیز از آن حمایت می کنند.

یکی از افراد تحصیل کرده زاهدانی که خود را «م . م » معرفی کرد گفت: ازدواج دختران در سنین پایین چندان دور از عرف نیست و گاهی این ازدواج برای دختران مفید است.

وی ادامه داد: افراد متمول می توانند با ازدواج با دختران به خانواده آنان کمک اقتصادی کنند و آنان را از فقر نجات دهند.

م.م افزود: وقتی یک مرد بتواند مخارج چند خانواده را تامین کند از لحاظ شرعی نیز ایرادی در ازدواج دوم یا سوم وجود ندارد.

حرف های این فرد که مدعیست مدرس روانشناسی است نشان می دهد که موضوع ازدواج دختران خردسال حتی بصورت سطحی در جوامع سنتی حل نشده و باید برای بهبود شرایط ابتدا این موضوع ریشه یابی و علت وقوع چنین ازدواج هایی مشخص شود.

«م. دُرازهی» پدر یکی از دختر بچه های عروس که به همراه دخترش برای احقاق حق به دادگاه زاهدان آمده بود گفت: ما خانواده ای فقیر هستیم و از پس خرج و مخارج پنج دخترم بر نمی آمدم.

وی ادامه داد: یکی از همسایگان ما که چند سال قبل همسرش فوت کرده بود از دخترم که 12 سال داشت خاستگاری کرد و ما نیز به او جواب مثبت دادیم.

درازهی افزود: با توجه به دردسرها و قوانین موجود در دفتر ثبت ازدواج، صیغه محرمیت بین آنان جاری شد.

وی تصریح کرد: ازدواج دختر در بین اقوام ما باید تا سنین 14 یا 15 سالگی انجام شود زیرا اگر دختر از این سن رد شود دیگر کسی با او ازدواج نمی کند.

همچنین با مشاهده وضعیت اکثر این دختران در ازدواج و مشکلات پس از آن می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که فقر مادی و فرهنگی عامل اصلی اینگونه ازدواج هاست.

مدیرعامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه زاهدان و کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان اظهار داشت: علت اصلی ازدواج دختران در سنین پایین با مردان بزرگ فقر فرهنگی و مالی خانواده این افراد است.

کلثوم موذن ادامه داد: متاسفانه برخی باورهای غلط در بین جوامع محلی سیستان و بلوچستان سبب بروز چنین پدیده ای می شود.

وی ادامه داد: با وجود پیشرفت های کنونی هنوز هم موارد بسیاری از ازدواج در سنین پایین گزارش می شود.

مدیر عامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه افزود: بر اساس گزارش های موجود بیشتر ازدواج ها در سنین پایین در جنوب سیستان و بلوچستان وجود دارد.

وی تصریح کرد: توابع شهرهای زاهدان و چابهار بیشترین آمار را در این زمینه دارد که بیشتر این ازدواج ها نیز ثبت نمی شود.

**ازدواج دختران خردسال ثبت نمی شود

در قانون Law برای جلوگیری از اینگونه ازدواج ها موانع و سدهایی وجود دارد که سبب می شود خانواده ها این ازدواج ها را ثبت نکنند و صیغه محرمیت بصورت شرعی جاری شود.

مدیرعامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه زاهدان اظهار داشت: با توجه به ثبت نشدن ازدواج دختران، مردان به راحتی می توانند طلاق شرعی داده و هیچگونه حق و حقوقی به زنان پرداخت نکنند.

موذن ادامه داد: موضوع نفقه و مهریه که تنها می توان از طریق قانونی پیگیری کرد نیز برای این زنان محلی از اِعراب ندارد.

کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان افزود: گاه ممکن است شوهر این زنان به علت های مختلف فوت شود که به دلیل ثبت نشدن ازدواج هیچگونه حقی از ارث به این زنان و فرزندان آنان تعلق نمی گیرد.

**افراد با دور زدن قانون با دختران خردسال ازدواج می کنند

ثبت نشدن ازدواج به وضوح زنان را از حقوق قانونی آنان محروم می کند و به مردان این آزادی را می دهد که به راحتی و بدون هیچ منع قانونی این زنان را طلاق بدهند.

مدیرعامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه زاهدان خاطرنشان کرد: بر اساس دستور العمل ثبت احوال، دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مجاز به ثبت ازدواج افراد زیر سن قانونی نیستند و این موضوع سبب شده تا ازدواج در سنین پایین تنها به صورت شرعی در مناطق مختلف انجام شود.

موذن ادامه داد: همچنین بیشتر دخترانی که در سنین پایین ازدواج می کنند خانواده های متمولی ندارند و مجبور به ازدواج با فردی به عنوان همسر دوم، سوم یا چندم وی می شوند که برای ثبت قانونی آن نیاز به اجازه همسر اول دارد و با توجه به اینکه در بسیاری موارد همسر اول مرد رضایت ندارد، افراد از ثبت آن خودداری می کنند.

وی افزود: همچنین در برخی موارد انگشت شمار این افراد با استفاده از برخی بندهای قانونی می توانند مجوز ازدواج دختران را در سنین پایین کسب کنند به این صورت که از دختران در دادگاه برخی سوالات شرعی شده و در صورت پاسخ صحیح، دادگاه اجازه ازدواج را صادر می کند.

کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان تصریح کرد: البته در این موارد تنها برخی نکات شرعی به دختر دیکته می شود و او نیز در دادگاه بازگو می کند.

**محرومیت های کودکان حاصل از این ازدواج ها

پس از زنان، کودکان قربانیان اصلی این گونه ازدواج ها محسوب می شوند که مجبورند دوران رشد خود را بدون سایه پدر و حمایت مادر سپری کنند و تنها همدم آنان دوستانی از نوع خودشانند که گلیم خود را از راه درست یا نادرست از آب می کشند.

موذن گفت: به علت ثبت نشدن ازدواج، کودکان حاصل از آن نمی توانند شناسنامه را به عنوان یک سند هویتی دریافت کنند.

وی اظهار داشت: این کودکان به دلیل نداشتن شناسنامه از تمام حقوقی که در ایران اسلامی برای افراد مشخص شده است محروم هستند.

مدیر عامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه افزود: با توجه به اینکه آنان نمی توانند در مدارس ثبت نام کنند از حق انسانی خود یعنی تحصیلات باز می مانند و به جمع افراد بی سواد جامعه اضافه می شوند.

کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان ادامه داد: نداشتن یارانه و حمایت نشدن از سوی نهادهای حمایتی نیز سبب می شود تا هیچگونه منبع درآمدی برای نگهداری از کودکان وجود نداشته باشد که این امر نیز کودکان کار را افزایش می دهد.

**مشکلات اجتماعی حاصل از ازدواج دختران خردسال

موذن تصریح کرد: معمولا پس از جدایی یا فوت همسر، این زنان وظیفه نگهداری از کودکان را بر عهده می گیرند و این امر سبب می شود تا این دختران در سنین پایین مجبور به تحمل بار سنگین زندگی شوند.

وی خاطرنشان کرد: همچنین به دلیل ثبت نشدن ازدواج و نبود هیچگونه مدرک مستدلی، هیچ یک از نهادهای مربوطه نمی تواند به این زنان خدمات ارائه دهد.

مدیرعامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه زاهدان بیان کرد: متاسفانه با وجود تمام اطلاع رسانی ها هنوز هم ازدواج در سنین پایین در این استان رواج دارد که این امر سبب افزایش روز افزون زنان خود سرپرست و بدون حمایت از طرف هیچ نهادی می شود.

یک کارشناس اجتماعی نیز اظهار داشت: بسیاری از زنان کم سن و سال پس از رسیدن به سن بلوغ در می یابند که ازدواج شان از روی تحمیل خانواده بوده و تحمل این وضع برای آنان دشوار می شود.

م.سراوانی ادامه داد: تحمل درد و فشارهای زندگی پس از طلاق نیز سبب روی آوردن جمعیت زیادی از این زنان کوچک به مواد مخدر می شود.

وی افزود: این موضوع بالطبع بر کودکان این زنان خود سرپرست نیز تاثیر می گذارد.

وی تصریح کرد: با توجه به مشکلات موجود در زندگی این کودکان و نداشتن تحصیلات و درآمد کافی زمینه جذب این افراد به خلاف، اعتیاد و شرارت زیاد است.

**تعداد و آمار ازدواج ها در سنین پائین مشخص نیست

مدیرکل ثبت احوال سیستان و بلوچستان اظهار داشت: برای دخترانی که در سن کم و به صورت شرعی ازدواج می کنند و دارای فرزند شوند، 2 حالت وجود دارد.

رضا راحت دهمرده اظهار داشت: در حالت نخست چنانچه فرزند آنان در بیمارستان متولد شود برای گرفتن شناسنامه گواهی تولد و حضور یکی از والدین الزامی است.

وی ادامه داد: در حالت دوم اگر فرزند آنان در خانه متولد شود علاوه بر استشهاد محلی، حضور پدر و مادر برای گرفتن شناسنامه الزامی است و پدر و مادر هر 2 باید به صورت مکتوب و شفاهی اعلام کنند که این فرزند حاصل ازدواج شرعی آنان است.

مدیر کل ثبت احوال استان افزود: به دلیل ثبت نشدن این نوع ازدواج ها آمار دقیقی از دخترانی که در سن کم اما به صورت شرعی ازدواج می کنند وجود ندارد.

**موسسه خیریه حلیمه سعدیه حامی زنان خود سرپرست ازدواج در سنین پایین بدون ثبت

مدیرعامل موسسه خیریه حلیمه سعدیه زاهدان و کارشناس حمایت از حقوق زنان و کودکان اظهار داشت: کار این موسسه نگهداری از کودکان بصورت شبانه روزی، ایجاد اشتغال برای آنان و حمایت از زنان خود سرپرست است.

موذن با بیان اینکه در این موسسه از زنانی که ازدواج آنها ثبت نشده نیز حمایت می شود ادامه داد: زنان خود سرپرست زیر پوشش خدمات این موسسه قرار می گیرند.

وی افزود: صندوق قرض الحسنه این موسسه نیز به زن خود سرپرست وام اعطا می کند.

وی تصریح کرد: برخی کارهای حمایتی مانند مشاوره و دادن سبدهای کالایی به این زنان نیز توسط موسسه انجام می شود.

حال این سوال مطرح است که چه لذتی در زندگی زنی است که به دلیل ثبت نشدن ازدواج خود نه می تواند در آینده ادعای شوهرداری کند، نه می تواند از خدمات اجتماعی بهره ببرد و نه می تواند شاهد رشد و بالندگی فرزند خود باشد، بلکه او همیشه داغ دیده و دردمند است.

دختران در چنین جوامعی طعم دختری و کودکی نمی چشند، آنان تنها می دانند رنج و درد چیست، عروسک ها را فراموش کرده اند و موی دختران خود را می بافند، من و شما هم دستی در جیب سخاوت می کنیم و چند اسکناس از روی دل رحمی و برای کاهش عذاب وجدان به آنان می دهیم اما باید یادمان باشد راه حل این مشکل در انتها نیست بلکه برای جلوگیری از تباهی دخترانه ها و دوران دختری این کودکان باید مشکل را ریشه ای حل کرد و برای تغییر فرهنگ های کهنه و خشکیده و پوچ تلاش کرد.